(Luận Văn Thạc Sĩ) Giám Sát Và Phản Biện Của Mặt Trận Tổ Quốc Đối Với Chính Quyền Các Cấp Huyện Đông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

…………/………… ……/……

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LƢU THỊ THOA

GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA

MẶT TRẬN TỔ QUỐC ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN CÁC CẤP

HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG

HÀ NỘI - 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

…………/………… ……/……

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LƢU THỊ THOA

GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA

MẶT TRẬN TỔ QUỐC ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN CÁC CẤP

HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG

Chuyên ngành: Quản lý công

Mã số: 8 34 04 03

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN NGỌC ĐÀO

HÀ NỘI - 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu cá nhân của tôi. Các

số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc ai công bố

trong bất kỳ công trình nào, các tài liệu đƣợc tham khảo và sử dụng đúng

quy định.

Hà Nội, ngày tháng năm 2019

Tác giả

Lƣu Thị Thoa

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo Sau

đại học, các thầy giáo, cô giáo và cán bộ Học viện Hành chính Quốc gia

đã giảng dạy, hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian tôi học tập và

nghiên cứu.

Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới

thầy PGS. TS Nguyễn Ngọc Đào, người đã hướng dẫn và giúp đỡ rất tận tình

để tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý công tại

Học viện Hành chính Quốc gia.

Xin chân thành cảm ơn các bác lãnh đạo, các anh chị đồng nghiệp

cơ quan Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện Đông Anh đã tạo mọi

điều kiện, trao đổi, hướng dẫn, cung cấp tài liệu chi tiết để tôi hoàn thành

luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn tới gia đình, bạn bè và người thân đã luôn động

viên, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này.

Đây là luận văn Thạc sỹ, là một học viên nên trình độ của tôi còn nhiều

hạn chế, chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong thầy cô

giáo và các bạn đọc giả đóng góp ý kiến và bổ sung thêm cho luận văn này

được hoàn chỉnh hơn.

Hà Nội, ngày tháng năm 2019

Tác giả

Lƣu Thị Thoa

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN CỦA MẶT

TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN CÁC CẤP ....... 11

1.1. Khái quát chung về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong hệ thống chính trị .... 11

1.1.1. Vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong hệ thống chính trị... 11

1.1.2. Nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam theo quy định của Hiến pháp

và pháp luật..................................................................................................... 13

1.1.3. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam...... 15

1.1.4. Tổ chức bộ máy của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam .................... 17

1.2. Hoạt động giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

đối với chính quyền các cấp ............................................................................ 18

1.2.1. Khái niệm, đặc điểm của giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ

quốc đối với chính quyền các cấp................................................................... 18

1.2.2. Mục đích, tính chất và nguyên tắc giám sát và phản biện xã hội của

MTTQ Việt Nam đối với chính quyền các cấp................................................ 24

1.2.3. Nội dung, hình thức, hệ quả giám sát và phản biện của MTTQ Việt Nam

đối với chính quyền các cấp............................................................................ 28

1.2.4. Quy trình giám sát và phản biện của MTTQ Việt Nam đối với chính

quyền các cấp.................................................................................................. 33

1.3. Các điều kiện bảo đảm giám sát và phản biện của MTTQ Việt Nam đối

với chính quyền các cấp .................................................................................. 39

1.3.1. Mức độ hoàn thiện của thể chế về giám sát và phản biện của MTTQ

Việt Nam đối với chính quyền các cấp............................................................ 39

1.3.2. Bản lĩnh, năng lực giám sát và phản biện của cán bộ MTTQ Việt Nam.. 40

1.3.3. Sự hợp tác của chính quyền các cấp..................................................... 42

1.3.4. Sự tham gia, ủng hộ của xã hội đối với Mặt trận Tổ quốc trong thực

hiện giám sát và phản biện đối với chính quyền các cấp ............................... 44

Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 45

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN CỦA MẶT TRẬN

TỔ QUỐC VIỆT NAM ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN CÁC CẤP HUYỆN

ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............................................................ 46

2.1. Tổng quan về MTTQ Việt Nam huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội ... 46

2.1.1. Chức năng, nhiệm vụ của MTTQ Việt Nam huyện Đông Anh, thành phố

Hà Nội ............................................................................................................. 46

2.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức MTTQ Việt Nam

huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội............................................................... 47

2.2. Hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam đối với chính quyền các cấp

huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội ............................................................... 49

2.2.1. Giám sát các văn bản quy phạm pháp luật do chính quyền các cấp ban

hành ................................................................................................................. 49

2.2.2. Giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật của chính quyền các cấp.... 53

2.2.3. Giám sát việc tiếp công dân giải quyết khiếu nại, tố cáo........................... 55

2.2.4. Giám sát đối với đại biểu dân cử và cán bộ, công chức Nhà nước............ 57

2.3. Hoạt động phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam đối với chính quyền

các cấp huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội .................................................. 59

2.3.1. Phản biện xã hội vào dự thảo văn bản quy phạm pháp luật của chính

quyền cùng cấp; dự thảo các nghị quyết, chương trình, đề án của Ủy ban

nhân dân cùng cấp về phát triển kinh tế - xã hội............................................ 60

2.3.2. Phản biện xã hội vào dự thảo đề án về quản lý, phát triển và sử dụng

nguồn nhân lực ở địa phương; đề án thu, chi các loại phí, lệ phí, các khoản

đóng góp của nhân dân................................................................................... 61

2.3.3. Phản biện xã hội vào dự thảo đề án thành lập, chia tách, sáp nhập của các

cơ quan hành chính nhà nước cùng cấp và các đơn vị hành chính ................... 61

2.4. Đánh giá kết quả đạt đƣợc và hạn chế trong giám sát và phản biện xã hội của

MTTQ Việt Nam đối với chính quyền các cấp huyện Đông Anh....................... 61

2.4.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân......................................................... 61

2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân....................................................................... 64

Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 70

Chƣơng 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN XÃ

HỘI CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN

CÁC CẤP HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .......................... 71

3.1. Nhóm giải pháp chung ............................................................................. 71

3.1.1. Hoàn thiện hành lang pháp lý về giám sát, phản biện xã hội và xử lý kết

quả giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam tham gia quản lý nhà

nước đối với chính quyền ................................................................................ 71

3.1.2. Đổi mới nội dung, hình thức, nâng cao chất lượng hoạt động của

MTTQ Việt Nam .............................................................................................. 73

3.1.3. Phát huy dân chủ trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội của

MTTQ Việt Nam, nâng cao hiệu quả thực tiễn của hoạt động giám sát, phản

biện xã hội góp phần tăng cường quản lý nhà nước ở cơ sở.......................... 76

3.2. Nhóm giải pháp cụ thể ............................................................................. 79

3.2.1. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ MTTQ Việt

Nam huyện Đông Anh ..................................................................................... 79

3.2.2. Đổi mới nhận thức về vị trí, vai trò của MTTQ Việt Nam trong tình hình

mới................................................................................................................... 80

3.2.3. Nâng cao vai trò của MTTQ Việt Nam tham gia thực hiện quy chế dân

chủ trong quản lý Nhà nước............................................................................ 80

3.2.4. Đẩy mạnh thực hiện cơ chế phối hợp với các cấp chính quyền trong

hoạt động quản lý Nhà nước ........................................................................... 85

3.2.5. Hoàn thiện giám sát và phản biện của MTTQ Việt Nam đối với chính

quyền các cấp là một phương thức kiểm soát hành chính Nhà nước ............. 86

Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................ 88

KẾT LUẬN ..................................................................................................... 89

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 92

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

MTTQ : Mặt trận Tổ quốc

TW MTTQ : Trung ƣơng Mặt trận Tổ quốc

PBXH : Phản biện xã hội

UBND : Ủy ban nhân dân

TTND : Thanh tra nhân dân

QCDC : Quy chế dân chủ

VBQPPL : Văn bản quy phạm pháp luật

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân

dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập

hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng

cƣờng đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng

Đảng, Nhà nƣớc, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ

Tổ quốc. [31, Điều 9].

Hoạt động giám sát và phản biện xã hội là một trong những nhiệm vụ

quan trọng của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị -

xã hội; qua đó Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện tốt hơn chức năng đại

diện chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân.

Quyết định số 217-QĐ/TW ngày 12/12/2013 của Bộ Chính trị về việc ban hành

“Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các

đoàn thể chính trị - xã hội” đã tạo ra cơ sở pháp lý quan trọng, tạo điều kiện

thuận lợi cho Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp chủ động thực hiện giám sát

và phản biện xã hội đạt đƣợc những kết quả nhất định, đã tác động tích cực đến

việc mở rộng dân chủ, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, bảo vệ quyền và

lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, tăng cƣờng đồng thuận xã hội, góp

phần xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh.

Những năm gần đây, hoạt động giám sát và phản biện của MTTQ Việt

Nam đã từng bƣớc đi vào nề nếp, hiệu quả nhƣng vẫn còn bộc lộ nhiều hạn

chế nhƣ: những quy định về giám sát và phản biện của MTTQ Việt Nam

trong Hiến pháp và các văn bản quy phạm pháp luật khác mới chủ yếu là

những quy định chung: trách nhiệm của chính quyền trong việc giải quyết, trả

lời những kiến nghị của MTTQ Việt Nam và trách nhiệm trong việc đáp ứng

các điều kiện cần thiết cho hoạt động giám sát và phản biện của MTTQ Việt

2

Nam còn chƣa cụ thể; hoạt động giám sát và phản biện của MTTQ Việt Nam

trong thực tế còn mang tính chất hình thức, chƣa có phƣơng thức giám sát và

phản biện đúng nghĩa, nhất là ở cấp cơ sở; phạm vi đối tƣợng giám sát còn

chƣa đầy đủ, toàn diện. Vì vậy, việc nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện

của MTTQ Việt Nam với chính quyền các cấp là cần thiết cả về lý luận và

thực tiễn. Từ những căn cứ và lý do trên, học viên đã chọn đề tài “Giám sát

và phản biện của Mặt trận Tổ quốc đối với chính quyền các cấp huyện

Đông Anh, thành phố Hà Nội”.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn

Giám sát và phản biện của Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam nhằm

nâng cao chất lƣợng, hiệu quả giám sát và phản biện đối với chính quyền các

cấp đƣợc đề cập nhiều trong các công trình và diễn đàn khoa học, trên các

sách, báo, tạp chí và đƣợc phổ biến khá rộng rãi trong xã hội. Có thể nêu một

số công trình tiêu biểu sau:

- Sách tham khảo:

“Giám sát và cơ chế giám sát việc thực hiện quyền lực nhà nước” của

GS, TSKH Đào Trí Úc và PGS, TS Võ Khánh Vinh (đồng chủ biên) (2003),

Nxb. Công an nhân dân đã phân tích những vấn đề lý luận về giám sát và cơ

chế giám sát quyền lực nhà nƣớc, đồng thời phân tích cơ sở lý luận và thực

tiễn, phân tích vai trò giám sát của MTTQ Việt Nam, các đoàn thể nhân dân

trong việc phát huy dân chủ, góp phần xây dựng Nhà nƣớc trong sạch, vững

mạnh, đảm bảo các cơ quan Nhà nƣớc thực hiện có hiệu quả.

“Mối quan hệ pháp lý giữa cá nhân công dân với Nhà nước” của tác

giả Trần Ngọc Đƣờng và Chu Văn Thành (1994) phân tích những vấn đề lý

luận giữa Nhà nƣớc và công dân trong đó nhấn mạnh vai trò của MTTQ, các

tổ chức thành viên và cá nhân công dân là rất quan trọng, bảo đảm cho mối

quan hệ pháp lý giữa Nhà nƣớc và công dân không bị xâm phạm. Công trình

này chú trọng đến các hình thức giám sát của nhân dân đối với Nhà nƣớc.