Luận văn thạc sĩ ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG NGUỒN LỢI CÁ NỔI VÙNG BIỂN VỊNH BẮC BỘ

t ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

---------------------

Nguyễn Thị Hương Thảo

ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG NGUỒN LỢI CÁ NỔI

VÙNG BIỂN VỊNH BẮC BỘ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội – 2012

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

---------------------

Nguyễn Thị Hương Thảo

ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG NGUỒN LỢI CÁ NỔI

VÙNG BIỂN VỊNH BẮC BỘ

Chuyên ngành: Hải dương học

Mã số: 60 44 97

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Đoàn Văn Bộ

Hà Nội – 2012

Lời cảm ơn

Luận văn được hoàn thành tại Bộ môn Hải dương học, Khoa Khí tượng Thủy văn

và Hải dương học, trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội dưới sự

hướng dẫn tận tình của PGS. TS. Đoàn Văn Bộ. Xin chân thành cảm ơn thầy.

Cảm ơn các anh Nguyễn Ngọc Tiến và Bùi Thanh Hùng đã giúp đỡ tôi trong quá

trình tìm hiểu về đề tài này.

Xin cảm ơn các thầy cô đã trực tiếp giảng dạy vì kiến thức, lòng nhiệt tình và đạo

đức nghề nghiệp đã truyền dạy để học viên tiếp thu và vận dụng, không chỉ trong quá trình

học tập, làm luận văn mà còn áp dụng cho công việc thực tế.

Xin cảm ơn cha mẹ và những người thân yêu nhất đã luôn động viên, cổ vũ con

trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Xin tiếp thu và cảm ơn những ý kiến đóng góp để luận văn được hoàn thiện hơn.

Hà Nội - 2012

Mục lục

Danh mục hình

Danh mục bảng

MỞ ĐẦU...............................................................................................................................1

CHƯƠNG 1-TỔNG QUAN NGUỒN LỢI CÁ NỔI VỊNH BẮC BỘ ....................3

1.1. Khái quát về nguồn lợi cá nổi vịnh Bắc Bộ...........................................................3

1.2. Một số phương pháp đánh giá trữ lượng cá .........................................................6

1.2.1. Phương pháp đánh dấu và bắt lại ................................................................................7

1.2.2. Phương pháp đếm trứng ..............................................................................................7

1.2.3. Phương pháp thuỷ âm..................................................................................................7

1.2.4. Phương pháp dựa trên diện tích của lưới kéo..............................................................8

1.2.5. Phương pháp quan sát .................................................................................................9

1.2.6. Phương pháp sản lượng thặng dư................................................................................9

CHƯƠNG 2-PHẠM VI, PHƯƠNG PHÁP VÀ NGUỒN SỐ LIỆU SỬ DỤNG.11

2.1. Phạm vi vùng biển nghiên cứu...............................................................................11

2.2. Phương pháp chuyển hóa năng lượng .................................................................13

2.2.1. Mô hình hoá quá trình chuyển hoá năng lượng trong quần xã sinh vật nổi biển ......14

2.2.2. Tính toán đặc trưng quá trình sản xuất vật chất hữu cơ và các hiệu suất sinh thái

trong quần xã sinh vật nổi biển ...........................................................................................19

2.2.3. Xác định trữ lượng và khả năng khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ ..............................21

2.3. Các số liệu sử dụng trong nghiên cứu ..................................................................22

2.3.1. Trường độ sâu............................................................................................................22

2.3.2. Trường nhiệt độ.........................................................................................................23

2.3.3. Trường bức xạ tự nhiên trung bình tháng trên mặt biển và các tham số sinh thái của

mô hình cạnh tranh..............................................................................................................27

CHƯƠNG 3-KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG VÀ

ĐÁNH GIÁ TRỮ LƯỢNG NGUỒN LỢI CÁ NỔI NHỎ VỊNH BẮC BỘ.........31

3.1. Đặc trưng quá trình sản xuất sơ cấp của TVN trong vịnh Bắc Bộ................31

3.2. Đặc trưng quá trình sản xuất thứ cấp của ĐVN trong vịnh Bắc Bộ.............33

3.3. Đặc trưng chuyển hóa năng lượng trong vịnh Bắc Bộ .....................................36

3.4. Ước tính trữ lượng và khả năng khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc

Bộ .........................................................................................................................................37

3.4.1. Sinh khối cá nổi nhỏ..................................................................................................37

3.4.2. Năng suất cá nổi nhỏ .................................................................................................40

3.4.3. Ước tính trữ lượng nguồn lợi cá nổi nhỏ...................................................................43

KẾT LUẬN CHUNG.......................................................................................................48

Tài liệu tham khảo ...........................................................................................................49

Các phụ lục ........................................................................................................................51

1

Danh mục hình

Hình 2.1: Phạm vi vùng biển nghiên cứu................................................................. 12

Hình 2.2: Qúa trình chuyển hóa năng lượng qua các bậc dinh dưỡng trong chuỗi

thức ăn ở hệ sinh thái biển ........................................................................................ 13

Hình 2.4: Sơ đồ khối lập trình giải mô hình cạnh tranh............................................ 18

Hình 2.5: Sơ đồ kênh năng lượng qua bậc dinh dưỡng i bất kỳ ............................... 19

Hình 2.6: Sơ đồ và phương pháp tính các giá trị tích phân trong cột nước .............. 20

Hình 2.7: Độ sâu vùng biển nghiên cứu với lưới tính 0.25o..................................... 23

Hình 2.8: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 1 tại tầng mặt ở vịnh Bắc Bộ............. 24

Hình 2.9: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 7 tại tầng mặt ở vịnh Bắc Bộ............. 24

Hình 2.10: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 1 tại tầng 10m ở vịnh Bắc Bộ.......... 24

Hình 2.11: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 7 tại tầng 10m ở vịnh Bắc Bộ.......... 24

Hình 2.12: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 1 tại tầng 20m ở vịnh Bắc Bộ.......... 25

Hình 2.13: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 7 tại tầng 20m ở vịnh Bắc Bộ......... 25

Hình 2.14: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 1 tại tầng 30m ở vịnh Bắc Bộ.......... 26

Hình 2.15: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 7 tại tầng 30m ở vịnh Bắc Bộ.......... 26

Hình 2.16: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 1 tại tầng 50m ở vịnh Bắc Bộ.......... 26

Hình 2.17: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 7 tại tầng 50m ở vịnh Bắc Bộ.......... 26

Hình 3.1: Phân bố năng suất sơ cấp tinh của thực vật nổi (mgC/m3

/ngày) trung bình

toàn cột nước trong tháng 1....................................................................................... 32

Hình 3.2: Phân bố năng suất sơ cấp tinh của thực vật nổi (mgC/m3

/ngày) trung bình

toàn cột nước trong tháng 7....................................................................................... 33

Hình 3.3: Phân bố năng suất thứ cấp của động vật nổi (mgC/m3

/ngày) trung bình

toàn cột nước trong tháng 1....................................................................................... 35

Hình 3.4: Phân bố năng suất thứ cấp của động vật nổi (mgC/m3

/ngày) trung bình

toàn cột nước trong tháng 7....................................................................................... 35

Hình 3.5: Phân bố sinh khối cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ (tấn/ô lưới) trong tháng 1 ..... 37

Hình 3.6: Phân bố sinh khối cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ (tấn/ô lưới) trong tháng 4 .... 38

Hình 3.7: Phân bố sinh khối cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ (tấn/ô lưới) trong tháng 7 .... 39

Hình 3.8: Phân bố sinh khối cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ (tấn/ô lưới) trong tháng 10 .. 39

Hình 3.9: Phân bố khu vực và khả năng khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ

(tấn/ô lưới/tháng) trong tháng 1 ................................................................................ 40

Hình 3.10: Phân bố khu vực và khả năng khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc

Bộ (tấn/ô lưới/tháng) trong tháng 4........................................................................... 41

Hình 3.11: Phân bố khu vực và khả năng khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc

Bộ (tấn/ô lưới/tháng) trong tháng 7........................................................................... 42

Hình 3.12: Phân bố khu vực và khả năng khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc

Bộ (tấn/ô lưới/tháng) trong tháng 10......................................................................... 43

Hình 3.13: Phân bố trữ lượng nguồn lợi cá nổi nhỏ trên vùng biển nghiên cứu (tấn/ô

lưới /năm) .................................................................................................................. 44

2

Hình 3.14: Phân phối theo tháng của tổng sinh khối (nghìn tấn) và khả năng khai

thác (nghìn tấn/tháng) nguồn lợi cá nổi nhỏ trên toàn vùng biển nghiên cứu ......... 45

Hình 3.15: Phân phối khả năng khai thác cho phép theo tháng của nguồn lợi cá nổi

nhỏ (nghìn tấn/tháng) trên từng khu vực................................................................... 46

Hình P2.1: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 4 tại tầng mặt ở vịnh Bắc Bộ........... 54

Hình P2.2: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 10 tại tầng mặt ở vịnh Bắc Bộ......... 54

Hình P2.3: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 4 tại tầng10m ở vịnh Bắc Bộ........... 55

HìnhP2.4: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 10 tại tầng 10m ở vịnh Bắc Bộ......... 55

Hình P2.5: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 4 tại tầng 20m ở vịnh Bắc Bộ.......... 55

Hình P2.6: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 10 tại tầng 20m ở vịnh Bắc Bộ........ 55

Hình P2.7: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 4 tại tầng 30m ở vịnh Bắc Bộ.......... 56

Hình P2.8: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 10 tại tầng 30m ở vịnh Bắc Bộ........ 56

Hình P2.9: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 4 tại tầng 50m ở vịnh Bắc Bộ.......... 56

Hình P2.10: Phân bố nhiệt độ trung bình tháng 10 tại tầng 50m ở vịnh Bắc Bộ...... 56

Hình P3.1: Phân bố năng suất sơ cấp của thực vật nổi (mgC/m3

/ngày) trung bình

toàn cột nước trong tháng 4....................................................................................... 57

Hình P3.2: Phân bố năng suất sơ cấp của thực vật nổi (mgC/m3

/ngày) trung bình

toàn cột nước trong tháng 10..................................................................................... 57

Hình P4.1: Phân bố năng suất thứ cấp của động vật phù du (mgC/m3

/ngày) trung

bình toàn cột nước trong tháng 4 .............................................................................. 57

Hình P4.2: Phân bố năng suất thứ cấp của động vật phù du (mgC/m3

/ngày) trung

bình toàn cột nước trong tháng 10 ............................................................................ 57

Hình P5.1: Sinh khối nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ phân bố theo khu vực(tấn/ô

lưới) trong tháng 2..................................................................................................... 58

Hình P5.2: Sinh khối nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ phân bố theo khu vực(tấn/ô

lưới) trong tháng 3..................................................................................................... 58

Hình P5.3: Sinh khối nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ phân bố theo khu vực(tấn/ô

lưới) trong tháng 5..................................................................................................... 58

Hình P5.4: Sinh khối nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ phân bố theo khu vực(tấn/ô

lưới) trong tháng 6..................................................................................................... 58

Hình P5.5: Sinh khối nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ phân bố theo khu vực(tấn/ô

lưới) trong tháng 8..................................................................................................... 59

Hình P5.6: Sinh khối nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ phân bố theo khu vực(tấn/ô

lưới) trong tháng 9..................................................................................................... 59

Hình P5.7: Sinh khối nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ phân bố theo khu vực(tấn/ô

lưới) trong tháng 11................................................................................................... 59

Hình P5.8: Sinh khối nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc Bộ phân bố theo khu vực(tấn/ô

lưới) trong tháng 12................................................................................................... 59

Hình P6.1: Phân bố khu vực và khả năng khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc

Bộ (tấn/ô lưới/tháng) trong tháng 2........................................................................... 60

Hình P6.2: Phân bố khu vực và khả năng khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ vịnh Bắc

Bộ (tấn/ô lưới/tháng) trong tháng 3........................................................................... 60