(Luận văn thạc sĩ) Chiến lược an ninh quốc gia Liên Bang Nga dưới chính quyền Tổng Thống V.Putin

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-----------------------------------------------------

NGUYỄN THỊ MINH PHƯỢNG

CHIẾN LƯỢC AN NINH QUỐC GIA

LIÊN BANG NGA DƯỚI CHÍNH QUYỀN

TỔNG THỐNG V.PUTIN

2000 - 2008

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH QUAN HỆ QUỐC TẾ

HÀ NỘI - 2010

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-------------------------------------------------------

NGUYỄN THỊ MINH PHƯỢNG

CHIẾN LƯỢC AN NINH QUỐC GIA

LIÊN BANG NGA DƯỚI CHÍNH QUYỀN

TỔNG THỐNG V.PUTIN

2000 - 2008

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH QUAN HỆ QUỐC TẾ

MÃ SỐ: 60.31.40

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS NGUYỄN QUỐC HÙNG

HÀ NỘI - 2010

1

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 3

1 Lý do lựa chọn đề tài 3

2 Tình hình nghiên cứu đề tài 5

3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 8

4 Phương pháp nghiên cứu 8

5 Kết cấu luận văn 9

CHƢƠNG 1 Những nhân tố tác động tới việc hình thành Chiến lƣợc

an ninh quốc gia Liên bang Nga dƣới chính quyền

Tổng thống V.Putin 2000 - 2008

11

1.1 Tình hình thế giới 12

1.2 Những xung đột trong Cộng đồng các quốc gia độc lập 15

1.3 Khó khăn chồng chất trong nước 17

1.4 Sự xuất hiện của vị Tổng thống mới - V.Putin 27

CHƢƠNG 2 Nội dung cơ bản của Chiến lƣợc an ninh quốc gia Liên

bang Nga dƣới chính quyền Tổng thống V.Putin 2000 -

2008

30

2.1 Nước Nga trong cộng đồng thế giới 30

2.2 Các lợi ích quốc gia Liên bang Nga 33

2.3 Các nguy cơ đe dọa đối với an ninh quốc gia Liên bang Nga 35

2.3.1 Các nguy cơ trong nước 36

2.3.2 Các nguy cơ từ bên ngoài 39

2.4 Đảm bảo an ninh quốc gia của Liên bang Nga 41

2.4.1 Những nhiệm vụ chủ yếu nhằm đảm bảo an ninh quốc gia 41

2

2.4.2 Đảm bảo an ninh quốc gia trong lĩnh vực đối nội 43

2.4.2.1 Đảm bảo an ninh quốc gia trong hoạt động kinh tế đối nội 43

2.4.2.2 Đảm bảo ổn định chính trị - xã hội 46

2.4.2.3 Đảm bảo an ninh quốc gia trong một số lĩnh vực đối nội khác 48

2.4.3 Đảm bảo an ninh biên phòng, thông tin, quân sự và phòng

chống tội phạm quốc tế

50

2.4.4 Đảm bảo an ninh quốc gia trong lĩnh vực đối ngoại 54

2.4.5 Hệ thống đảm bảo an ninh quốc gia Liên bang Nga 56

CHƢƠNG 3 Thực thi Chiến lƣợc an ninh quốc gia Liên bang Nga

dƣới chính quyền Tổng thống V.Putin 2000 - 2008

60

3.1 Thực thi Chiến lược an ninh quốc gia Liên bang Nga trong

hai nhiệm kỳ của Tổng thống V.Putin

60

3.2 Đánh giá kết quả thực hiện 70

3.2.1 Thành công 71

3.2.2 Những vấn đề còn tồn tại 75

3.3 Tác động của việc thực thi Chiến lược an ninh quốc gia tới

mối quan hệ giữa Liên bang Nga với một số đối tác

80

3.4 Mối quan hệ Nga - Việt trong hai nhiệm kỳ của Tổng

thống V.Putin

87

3.5 Những điều chỉnh trong Chiến lược an ninh quốc gia Liên

bang Nga thời kỳ mới

90

KẾT LUẬN 95

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

3

MỞ ĐẦU

Theo nguyên bản tiếng Nga, “Chiến lược an ninh quốc gia Liên bang Nga” là

“Концепция национальной безопасности Российской Федерации”. Và từ

“Концепция” trong tiếng Việt có nghĩa là quan điểm, quan niệm (Từ “Chiến lược”

trong tiếng Nga là стратегия). Như vậy cũng hoàn toàn có thể dịch là “Quan điểm

về an ninh quốc gia của Liên bang Nga”. Tuy nhiên, để tiếp nối những nghiên cứu

liên quan đến văn kiện này đã có từ trước, học viên sử dụng thống nhất trong toàn

luận văn là “Chiến lược an ninh quốc gia Liên bang Nga”.

1. Lý do lựa chọn đề tài

Trong cục diện của Trật tự thế giới hai cực thời kỳ Chiến tranh lạnh, Liên

bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô) có vị thế quốc tế đặc

biệt quan trọng. Sự tan rã của Liên Xô đã tác động lớn đến những thay đổi trong

tương quan lực lượng trên thế giới, đồng thời tạo nên những chuyển biến mạnh mẽ

trong nền chính trị thế giới và quan hệ quốc tế của các nước cũng như các khu vực

trên phạm vi toàn cầu.

Liên bang Nga, khi còn là một trong mười lăm nước Cộng hòa thuộc Liên

Xô, đã luôn có tiếng nói quyết định trong hầu hết các công việc nội trị và giữ vai trò

quan trọng trên trường quốc tế. Từ sau năm 1991, bước lên vũ đài quốc tế với tư

cách là một quốc gia độc lập, Liên bang Nga đã trải qua những giai đoạn khó khăn,

thăng trầm và đang không ngừng cố gắng để lấy lại hình ảnh là một cường quốc thế

giới - người kế tục Liên Xô. Đặc biệt, dưới chính quyền của Tổng thống Vladimir

Putin (V.Putin) - vị Tổng thống thứ hai của Liên bang Nga (2000 - 2008), với tiềm

năng sẵn có về địa lý tự nhiên, tài nguyên, dân số... và bằng hàng loạt các biện pháp

cải cách được tiến hành trong mọi lĩnh vực từ kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội đến

an ninh, quân sự, ngoại giao, Liên bang Nga đã từng bước tăng cường sức mạnh

4

quốc gia và vị thế quốc tế của mình. Từ một nước Nga hỗn loạn với một nền kinh tế

lạc hậu, nền chính trị rệu rã và quân sự bị thách thức nghiêm trọng, chính quyền

Tổng thống V.Putin đã vực dậy Liên bang Nga để trở thành một nước Nga tự tin

tiến bước trên con đường phát triển.

Theo đánh giá của các nhà nghiên cứu, để đạt được những thành công như

vậy, chính quyền Tổng thống V.Putin đã có những bước điều chỉnh các chính sách

của quốc gia một cách đúng đắn, kịp thời. Ngay sau khi trở thành quyền Tổng thống

Liên bang Nga tháng 12 năm 1999, V.Putin ra chỉ thị số 24 ngày 10/01/2000 phê

duyệt “Chiến lược an ninh quốc gia Liên bang Nga”. Văn kiện này là hệ thống các

quan điểm chính trị cơ bản trong chính sách của nhà nước Liên bang Nga về bảo

đảm an ninh cho cá nhân, xã hội và nhà nước, bảo vệ đất nước trước những mối đe

dọa từ bên ngoài và bên trong trong mọi lĩnh vực của cuộc sống. Chiến lược an ninh

quốc gia Liên bang Nga năm 2000 đã được sử dụng làm cơ sở hoạch định chính

sách đối nội và đối ngoại của nhà nước Liên bang Nga dưới chính quyền Tổng

thống V.Putin nhằm nâng cao nội lực cũng như ảnh hưởng của Liên bang Nga trên

trường quốc tế khi bước vào thế kỷ XXI.

Cũng trong giai đoạn Tổng thống V.Putin lãnh đạo nước Nga, quan hệ hợp

tác giữa Liên bang Nga với Việt Nam đã có những thay đổi tích cực. Sau một thời

kỳ ngưng trệ do hậu quả của việc Liên Xô tan rã, với những điều chỉnh trong các

chính sách của chính quyền Tổng thống V.Putin, quan hệ với Việt Nam đã dần phục

hồi và có những bước phát triển tốt đẹp. Trước nhiều biến động phức tạp của tình

hình thế giới, hai nước đều đang tiếp tục tiến hành các biện pháp cải cách trên mọi

lĩnh vực cả đối nội và đối ngoại. Trong bối cảnh đó, việc tăng cường quan hệ đối tác

chiến lược đã được khẳng định vào năm 2001 có ý nghĩa quan trọng đối với cả Liên

bang Nga và Việt Nam góp phần vào việc duy trì môi trường hòa bình, ồn định

nhằm củng cố, phát triển đất nước và hội nhập quốc tế.

5

Xuất phát từ vị trí quốc tế của Liên bang Nga trong quá khứ, hiện tại và

tương lai, từ ý nghĩa của mối quan hệ Việt - Nga cùng với mong muốn tiếp tục phát

triển mối quan hệ ấy, việc nghiên cứu tình hình, chính sách đối nội và đối ngoại

cũng như những thay đổi lớn lao của đất nước này, đặc biệt dưới chính quyền Tổng

thống V.Putin 2000 - 2008 có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn đối với

Việt Nam. Nghiên cứu về nước Nga sẽ góp phần nhận thức đúng đắn những thay

đổi trong tình hình mọi mặt của Liên bang Nga, chính sách qua các thời kỳ Tổng

thống cũng như tìm hiểu và xác định những cơ sở từ việc thực thi các chính sách

của Liên bang Nga nhằm thúc đẩy mối quan hệ hợp tác với Việt Nam trong những

năm tới.

Với những lý do trên, tôi đã quyết định lựa chọn đề tài “Chiến lược an ninh

quốc gia Liên bang Nga dưới chính quyền Tổng thống V.Putin 2000 - 2008” - văn

kiện bao gồm những đường hướng quan trọng nhất trong chính sách của nhà nước

Liên bang Nga giai đoạn 2000 - 2008 - làm luận văn thạc sỹ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, kể từ khi V.Putin xuất hiện trên chính

trường nước Nga với tư cách là vị Tổng thống thứ hai, Liên bang Nga đã khoác lên

mình một diện mạo mới, nhiều đổi thay về mọi mặt. Cũng từ thời điểm này, có rất

nhiều nghiên cứu xoay quanh nhân vật V.Putin - vị Tổng thống được người dân

Nga và thế giới nhìn nhận là đã góp phần quan trọng làm nên những thay đổi đó.

Những học giả ở nhiều nước trên thế giới, bằng nhiều thứ tiếng khác nhau đã

nghiên cứu về tiểu sử của V.Putin, về con đường đến với cương vị Tổng thống Liên

bang Nga, về các chính sách của nhà nước giai đoạn những năm ông cầm quyền và

thành quả của những chính sách đó…

Ở Việt Nam, những nghiên cứu về Liên bang Nga không phải là mới mẻ.

Đây là đề tài mà các nhà nghiên cứu Việt Nam luôn quan tâm, nghiên cứu, phân

tích xuất phát từ vị thế của Liên bang Nga trên trường quốc tế cũng như từ vị trí của

6

mối quan hệ Việt - Nga, Nga - Việt trong chính sách của hai nước. Đặc biệt, những

năm đầu thế kỷ XXI, trước những thay đổi của nước Nga dưới chính quyền Tổng

thống V.Putin, các nhà nghiên cứu đã tiếp tục lựa chọn đề tài về nước Nga giai đoạn

này và con người của V.Putin nhằm bổ sung thêm vào kho kiến thức về Liên bang

Nga qua các thời kỳ lịch sử.

Có thể chia những nghiên cứu xoay quanh nhân vật V.Putin theo hai nhóm:

Nhóm thứ nhất là những nghiên cứu về Tổng thống V.Putin như các cuốn

sách Putin - Sự trỗi dậy của một con người của Trương Dự (2006), Bản lĩnh Putin

của Đường Anh Hào - Triệu Anh Ba (2008), Các đời Tổng thống Nga của Leonid

Mlechin (2008)… Những tác phẩm này tìm hiểu về tiểu sử của V.Putin, về con

đường từ một nhà tình báo KGB đến với cương vị Thủ tướng rồi Tổng thống Liên

bang Nga và cũng đề cập đến một số chính sách quan trọng trong những năm lãnh

đạo đất nước của Tổng thống V.Putin. Các nghiên cứu đã cho chúng ta thấy được

con người từ tính cách, sở thích, bản lĩnh đến con đường sự nghiệp của V.Putin.

Nhóm thứ hai là những nghiên cứu về các chính sách của Liên bang Nga và

về tình hình mọi mặt của nước Nga dưới chính quyền Tổng thống V.Putin. Có thể

kể đến các cuốn sách: Nước Nga trước thềm thế kỷ XXI của A.P. Côchétcốp

(2004), Chuyển đổi kinh tế thị trường của Liên bang Nga những năm đầu thế kỷ

XXI của Nguyễn Đình Hương (2005), Nước Nga trên trường quốc tế hôm qua, hôm

nay và ngày mai của Hà Mỹ Hương (2006), Chiến lược đối ngoại của các nước lớn

và quan hệ với Việt Nam của Nguyễn Xuân Sơn - Nguyễn Văn Du (đồng chủ biên)

(2006), Liên bang Nga trên con đường phát triển những năm đầu thế kỷ XXI của

Nguyễn An Hà (chủ biên) (2008), Kinh tế - xã hội Liên bang Nga thời kỳ hậu Xô

viết của Nguyễn Thị Huyền Sâm (2009),.. Ngoài ra còn rất nhiều bài viết đăng trên

các tạp chí của Nga cũng như trên các tạp chí của Việt Nam: Россия 2004 của

Примаков Е., Русская Газета (№ 17/1 - 2005), Россия в 2000 - 2004 годах на

пути к государственному капитализму của Радыгин А., Вопросы экономики

7

(№ 4 - 2004), Российские интересы в АТР của М. Титаренко, Азия и Африка

(№ 4 - 2005), Kinh tế Liên bang Nga hai thập niên đầu thế kỷ XXI của Nguyễn

Văn Tâm, Tạp chí Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (Số 44 - 2004), Liên bang

Nga những năm đầu thế kỷ XXI: thực trạng và triển vọng của Nguyễn Quang

Thuấn, Tạp chí Thông tin đối ngoại (Số 3 - 2006),… Đây là mảng đề tài rất rộng

được nhiều nhà nghiên cứu đi sâu phân tích tìm hiểu về các chính sách của Liên

bang Nga dưới chính quyền Tổng thống V.Putin trong nhiều lĩnh vực, cả đối nội,

đối ngoại, từ kinh tế, đến chính trị, ngoại giao… và nêu lên những thay đổi trong

các chính sách đó so với các giai đoạn trước. Đồng thời các nghiên cứu cũng nhằm

mục đích phác họa bức tranh mọi mặt của đất nước Liên bang Nga dưới chính

quyền Tổng thống V.Putin để từ đó cho thấy các yếu tố cấu thành nên nội lực quốc

gia cũng như vị thế quốc tế của đất nước này trong giai đoạn 2000 - 2008.

Có thể thấy rằng đã có rất nhiều nghiên cứu về Liên bang Nga và về Tổng

thống V.Putin. Tuy có khác nhau về quy mô công trình, phạm vi nghiên cứu nhưng

các nhà khoa học đều thống nhất rằng các chính sách của chính quyền Tổng thống

V.Putin đã giúp Liên bang Nga có những thay đổi tích cực về mọi mặt và mặc dù

còn rất nhiều khó khăn nhưng nước Nga ngày nay đang ngày càng lấy lại được ảnh

hưởng đối với thế giới và khu vực.

Liên quan đến văn kiện “Chiến lược an ninh quốc gia Liên bang Nga” năm

2000, các nhà nghiên cứu phân tích Chiến lược an ninh quốc gia Liên bang Nga

nhằm mục đích làm rõ các chính sách cụ thể trong từng lĩnh vực khác nhau để đi

đến khẳng định vai trò quan trọng của văn kiện là cơ sở hoạch định các chính sách

của nhà nước dưới chính quyền Tổng thống V.Putin. Luận văn mong muốn bổ sung

những nghiên cứu toàn diện về Chiến lược an ninh quốc gia Liên bang Nga, việc

thực thi và những thành quả cũng như những vấn đề còn tồn tại dưới chính quyền

Tổng thống V.Putin 2000 - 2008.

8

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu đề tài

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là Chiến lược an ninh quốc gia Liên bang

Nga dưới Chính quyền Tổng thống V.Putin.

Luận văn sẽ trình bày, phân tích các nội dung sau:

- Những nhân tố tác động tới việc hình thành Chiến lược an ninh quốc gia

Liên bang Nga năm 2000.

- Nội dung văn kiện “Chiến lược an ninh quốc gia Liên bang Nga” được công

bố kèm theo chỉ thị số 24 ngày 10/01/2000, với các nội dung cơ bản như: vị thế

quốc tế và các lợi ích quốc gia của Liên bang Nga; những mối đe dọa đối với an

ninh quốc gia cùng các chính sách của nhà nước và việc thiết lập hệ thống thực hiện

các chính sách đó nhằm đảm bảo an ninh quốc gia Liên bang Nga.

- Việc thực thi và đánh giá kết quả thực hiện Chiến lược an ninh quốc gia

dưới chính quyền Tổng thống V.Putin cũng như những điều chỉnh trong thời kỳ

Tổng thống kế nhiệm - Dmitri Medvedev (D.Medvedev).

Đồng thời, luận văn cũng phân tích tác động của việc thực thi Chiến lược an

ninh quốc gia Liên bang Nga tới mối quan hệ giữa Liên bang Nga với một số đối

tác và quan hệ với Việt Nam trong hai nhiệm kỳ của Tổng thống V.Putin.

Về phạm vi nghiên cứu, luận văn tìm hiểu Chiến lược an ninh quốc gia Liên

bang Nga dưới chính quyền Tổng thống V.Putin 2000 - 2008. Tuy nhiên để làm rõ

hơn Chiến lược an ninh quốc gia trong giai đoạn này, luận văn sẽ phân tích tình

hình thế giới, khu vực và Liên bang Nga từ những năm cuối thế kỷ XX.

Từ những phân tích trên, luận văn mong muốn trả lời câu hỏi: Nước Nga

dưới chính quyền Tổng thống V.Putin đã có những thành công và hạn chế gì trong

việc bảo vệ an ninh quốc gia để góp phần quan trọng vào việc nâng cao nội lực

cũng như vị thế trên trường quốc tế?