(Luận văn thạc sĩ) Biểu tượng người khổng lồ trong thần thoại một số cư dân nói tiếng Thái ở Việt

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

CHU THỊ VÂN ANH

BIỂU TƯỢNG NGƯỜI KHỔNG LỒ TRONG

THẦN THOẠI MỘT SỐ CƯ DÂN NÓI TIẾNG

THÁI Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Hµ Néi, 2009

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-------------------------

CHU THỊ VÂN ANH

BIỂU TƯỢNG NGƯỜI KHỔNG LỒ

TRONG THẦN THOẠI MỘT SỐ CƯ DÂN

NÓI TIẾNG THÁI Ở VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: DÂN TỘC HỌC

MÃ SỐ: 60 22 70

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Hoàng Lương

Hà Nội - 2009

1

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU .......................................................................................................3

1. Lý do chọn đề tài................................................................................................3

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................................5

2.1. Trên Thế giới:..................................................................................................5

2.2. Trong nước......................................................................................................7

3. Mục đích nghiên cứu........................................................................................10

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................11

5. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................12

6. Đóng góp của luận văn.....................................................................................12

7. Bố cục của luận văn .........................................................................................13

CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM CHUNG VỀ BIỂU TƯỢNG...................................14

1.1. Định nghĩa và nguồn gốc của biểu tượng .....................................................14

1.1.1. Khái niệm “biểu tượng” .............................................................................14

1.1.2. Nguồn gốc của biểu tượng .........................................................................15

1.2. Tính chất và chức năng cơ bản của biểu tượng.............................................23

1.2.1. Tính chất của biểu tượng............................................................................23

1.2.2. Các chức năng cơ bản của biểu tượng .......................................................27

1.3. Sự phân loại biểu tượng ................................................................................31

CHƯƠNG 2: BIỂU TƯỢNG NGƯỜI KHỔNG LỒ TRONG KHO TÀNG

THẦN THOẠI MỘT SỐ TỘC NGƯỜI NÓI TIẾNG THÁI Ở VIỆT NAM......46

2.1. Khái quát về một số cư dân nói tiếng Thái ở Việt Nam ...............................46

2.1.1. Địa bàn cư trú.............................................................................................46

2.1.2. Lịch sử hình thành các tộc người nói tiếng Thái ở Việt Nam....................47

2.1.3. Một số đặc điểm kinh tế, văn hoá, xã hội truyền thống.............................50

2.2. Biểu tượng người khổng lồ trong văn học dân gian cư dân nói tiếng Thái và

một số dân tộc anh em..........................................................................................54

2.2.1. Thần thoại và biểu tượng người khổng lồ..................................................54

2

2.2.2. Người khổng lồ trong thần thoại các tộc người nói tiếng Thái..................57

2.2.3. Hình tượng người khổng lồ trong truyện kể một số tộc người anh em….62

2.3. Ý nghĩa của biểu tượng người khổng lồ .......................................................73

2.3.1. Thể hiện khát vọng chinh phục và sống hoà đồng với tự nhiên của con

người trong buổi đầu của lịch sử..........................................................................73

2.3.2. Đề cao vai trò của lao động sáng tạo .........................................................76

2.3.3. Khẳng định sức mạnh của cư dân trồng lúa nước......................................79

CHƯƠNG 3: NHỮNG GIÁ TRỊ CỦA BIỂU TƯỢNG NGƯỜI KHỔNG LỒ

TRONG KHO TÀNG THẦN THOẠI MỘT SỐ TỘC NGƯỜI NÓI TIẾNG

THÁI Ở VIỆT NAM............................................................................................85

3.1. Giá trị lịch sử của biểu tượng người khổng lồ trong thần thoại....................85

3.1.1. Thần thoại - một nguồn sử liệu về lịch sử phát triển của tộc người ..........85

3.1.2. Phản ánh sự phát triển tư duy của tộc người..............................................92

3.1.3. Khẳng định vai trò của con người trong quá trình tiến hoá của mình…...95

3.2. Giá trị văn hoá của biểu tượng người khổng lồ ............................................99

3.2.1.Thông qua hình ảnh những vị thần khổng lồ phản ánh quan niệm sơ khai

về vũ trụ và nhân sinh của tộc người ...................................................................99

3.2.2. Biểu tượng người khổng lồ phản ánh tín ngưỡng của tộc người .............105

3.2.3. Phản ánh khiếu tư duy thẩm mỹ của tộc người........................................108

3.2.4. Thần thoại – nơi ẩn chứa khát vọng của loài người.................................110

3.3. Phát huy những giá trị biểu tượng trong sự phát triển văn hoá tộc người ..113

3.3.1. Biểu tượng người khổng lồ - niềm tự hào của tộc người.........................113

3.3.2. Đề cao vai trò sáng tạo của tộc người………………………………......117

3.3.3. Tạo ra sự hoà đồng giữa con người với tự nhiên .....................................121

KẾT LUẬN............... …………………………………………………………125

THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................130

PHẦN PHỤ LỤC...............................................................................................138

3

LỜI NÓI ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong nghiên cứu về văn hoá tộc người, văn học dân gian giữ vai trò là

nguồn sử liệu quan trọng. Bởi nó không chỉ phản ánh tư duy, nhận thức của

con người thời nguyên thuỷ, mà còn là bức tranh phản chiếu xã hội của cư

dân trong giai đoạn sớm nhất của lịch sử loài người, khi mà sử liệu thành văn

chưa xuất hiện.

Do là một bộ phận của tự nhiên và hơn thế nữa, người nguyên thuỷ

sống dựa hoàn toàn vào tự nhiên với nền kinh tế chiếm đoạt giữ vai trò chủ

đạo, nên tư tưởng sùng bái tự nhiên, khuất phục trước tự nhiên luôn thường

trực. Nhưng bên cạnh đó, lao động xuất hiện và ngày càng đóng vai trò quan

trọng, đảm bảo cuộc sống ổn định cho các cộng đồng người nguyên thuỷ.

Chính vì vậy, ý thức về vai trò của bản thân, cụ thể ở đây là của lao động,

trong thế giới tự nhiên đã được người nguyên thuỷ nhận thức rõ nét. Với lòng

tự hào về khả năng lao động, người xưa đã mạnh dạn đặt khả năng lao động

của con người sánh ngang với sự sáng tạo của tự nhiên.

Lúc này, trong tư duy của người nguyên thuỷ, tự nhiên không còn là

một lực lượng quá xa lạ đối với họ. Tuy vẫn còn e sợ trước sức mạnh vô song

của tự nhiên nhưng người xưa cũng phần nào gắn kết những sức mạnh ấy với

sức lao động, với khả năng sáng tạo của con người. Từ đó họ đi đến sự thần

thánh hoá khả năng lao động của con người, coi đó là cội nguồn sáng tạo nên

tự nhiên. Họ mong muốn tác động đến tự nhiên theo hướng có lợi cho cuộc

sống của mình, thông qua vai trò của những vị thần khổng lồ trong thần thoại

- một loại hình văn học dân gian ra đời vào giai đoạn sớm của lịch sử nhân

loại, khi con người đứng trước sự tan rã của chế ‘độ công xã nguyên thuỷ và

manh nha hình thành xã hội có giai cấp.

4

Biểu tượng người khổng lồ và nhiều biểu tượng khác liên quan đến sức

mạnh của con người đã được thần thánh hoá và sinh ra từ những quan niệm

đó. Đồng thời, biểu tượng người khổng lồ cũng là ước mơ, mong muốn của

con người có thể sống chan hoà với thế giới tự nhiên đầy trắc trở. Chỉ có sức

mạnh người khổng lồ mới mong đạt được những ước muốn đó. Những biểu

tượng đó đã trở thành nơi hội tụ ước mơ, hy vọng và niềm tin của con người

trước các lực lượng tự nhiên hùng vĩ. Vì vậy, tìm hiểu, nghiên cứu về các biểu

tượng chính là tìm hiểu, nghiên cứu về những ước mơ, hy vọng đó của con

người trong một thời kỳ lịch sử nhất định.

Nghiên cứu về thần thoại của các dân tộc ở Việt Nam cũng như trên

Thế giới là một đề tài khá phổ biến, đặc biệt trong văn học và văn hoá. Tuy

nhiên, dưới góc độ Nhân học, nghiên cứu về một biểu tượng phổ biến trong

thần thoại, biểu trưng cho sức mạnh sáng tạo và khả năng lao động của người

xưa như biểu tượng người khổng lồ lại là một đề tài mới mẻ. Tuy vấn đề này

cũng đã được đề cập một các khái quát ở đâu đó nhưng để thành một nghiên

cứu cụ thể thì hầu như chưa được đề cập tới.

Chọn nghiên cứu về Biểu tượng người khổng lồ trong thần thoại một số

cư dân nói tiếng Thái ở Việt Nam, chúng tôi mong muốn được gợi ra một

hướng nghiên cứu mới trong Nhân học - một khoa học mới mẻ ở nước ta trước

một đối tượng nghiên cứu vô cùng phong phú của các tộc người.

Vì đây là một loại đề tài mới, một hướng tiếp cận mới trong Nhân học,

chúng tôi chưa thể tránh khỏi nhiều điều bỡ ngỡ về cả mặt lý thuyết lẫn thực

tiễn của loại đề tài này. Chân thành mong muốn nhận được sự chỉ bảo, góp ý

của các thầy cô và bạn bè đồng nghiệp.

Trân trọng cảm ơn!

5

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Biểu tượng là những thành tố văn hoá có từ thời nguyên thuỷ. Có thể

nói “loài người sống trong một thế giới biểu tượng, một thế giới biểu tượng

sống trong chúng ta” [5,tr XIV]. Nghiên cứu Nhân học chính là nghiên cứu về

hệ thống các biểu tượng đó. Đặc biệt, khi những biểu tượng đó gắn với thế

giới tôn giáo tín ngưỡng thì chúng trở nên vô cùng phong phú, phức tạp và trở

thành những sức mạnh to lớn đối với đời sống tinh thần của con người.

Tuy nhiên, sự ước lệ và ý nghĩa các biểu tượng được thể hiện và hiểu

một cách rất khác nhau ở các dân tộc, các châu lục cũng như ở phương Đông

và phương Tây.

Nghiên cứu biểu tượng như là một khoa học được sinh ra từ thập kỷ 60

– 70 của thế kỷ XX. Đây là sự ra đời từ một phân ngành Nhân học qua một

quá trình tiếp thu có chọn lọc các lý thuyết Nhân học Thế giới, như Nhân học

xã hội của E.Durkheim, T.Parsons; Nhân học văn hoá của F.Boas, Mead…và

đặc biệt Cấu trúc luận của Leví Strauss. Họ nghiên cứu Biểu tượng trong sự

gắn kết chặt chẽ với sự phát triển tư duy, nhận thức xã hội và thế giới quan, là

nghiên cứu nền tảng tinh thần của các dân tộc. Mỗi lý thuyết đều có cách tiếp

cận riêng, nhưng đều có xu hướng coi biểu tượng là những yếu tố văn hoá gắn

liền với thần thoại, các truyền thuyết tôn giáo và các nghi lễ truyền thống.

Một số tác phẩm tiêu biểu nghiên cứu về Biểu tượng trên Thế giới và

Việt Nam như sau:

2.1. Trên Thế giới:

Từ lâu, Biểu tượng đã thu hút được sự chú ý nghiên cứu của nhiều nhà

khoa học nổi tiếng, và là đối tượng nghiên cứu của các ngành khoa học xã hội

và nhân văn khác nhau như: Triết học, mỹ học, dân tộc học, nhân học văn

hoá, xã hội học, văn hoá học…Trong tiếng Hy Lạp, biểu tượng có nghĩa

tương hợp với từ Sumbolum, tức là dấu hiệu để nhận ra nhau. Mà từ

6

sumbolum cũng là gốc của các từ symbole (tiếng Pháp), symbol (tiếng Anh)

hay symbol (tiếng Đức). Đây là đối tượng được nhiều ngành khoa học quan

tâm theo cách riêng của mình. Như vậy, có thể nói, nghĩa đầu tiên của biểu

tượng được xác định bằng chính lý do ra đời của nó: “biểu tượng là dấu hiệu

được phô bày ra bên ngoài để nhận biết sự sở thuộc cộng đồng” [73, tr38].

Với tư cách là đối tượng nghiên cứu của Triết học, phải kể đến tác

phẩm “Triết học các hình thái biểu tượng” [4] của nhà triết học Đức Ernst

Cassirer. Trong mỹ học, tác phẩm “Mỹ học” [30] của Heghen được coi là tiêu

biểu, trong đó biểu tượng được coi là một trong những thành tố quan trọng tạo

nên những giá trị thẩm mỹ của các xã hội tiền giai cấp.

Biểu tượng còn được tập hợp lại để xây dựng thành từ điển, tiêu biểu là công

trình “Từ điển biểu tượng văn hoá Thế giới” [5] của hai tác giả Jean Chevalier và

Alain Gheerbrant đã nêu những nét khái quát về thuật ngữ “biểu tượng”, cũng như

nguyên nhân ra đời, nội dung và những đặc trưng của biểu tượng.

Cùng với đó còn có tác phẩm “Dấu hiệu, biểu trưng và thần thoại” của

Lue Benoist[1] như một bản tóm tắt về những vấn đề của biểu tượng và bước

đầu có sự phân biệt giữa khái niệm “biểu tượng” với những khái niệm khác

như khái niệm “biểu trưng”, “dấu hiệu”…

Gần gũi hơn với nội dung luận văn của chúng tôi phải kể đến một số

công trình nghiên cứu biểu tượng theo phương pháp tiếp cận của các ngành

dân tộc học, nhân học văn hoá, xã hội học, tiêu biểu là cuốn sách “Kinh

nghiệm thần bí và biểu tượng ở người nguyên thuỷ” của nhà triết học, xã hội

học người Pháp Lucien Lévy – Bruhl [52]. Cuốn sách đã tập hợp được một

khối lượng tư liệu dân tộc học phong phú liên quan đến biểu tượng. Tác giả

đã tập trung phân tích nguồn gốc của biểu tượng, gắn với những đặc điểm tư

duy của người nguyên thuỷ mà tác giả gọi là “tư duy tiền logic”.

7

Tìm hiểu cội nguồn của biểu tượng, gắn với tín ngưỡng và tư duy nguyên

thuỷ còn phải đề cập đến một số tác phẩm như: “Các hình thái tôn giáo sơ khai

và sự phát triển của chúng” của X.A.Tocarev [80] và “Văn hoá nguyên thuỷ”

của E.B.Taylor [71]. Tuy các tài liệu này không trực tiếp nghiên cứu về biểu

tượng, nhưng chúng cũng là những tài liệu tham khảo quý cho luận văn.

2.2. Trong nước

Vấn đề nghiên cứu và giải mã biểu tượng ở nước ta còn nhiều hạn chế.

Nghiên cứu biểu tượng thường được lồng trong các công trình nghiên cứu văn hoá

dân gian, nhất là về lễ hội, trong mỹ thuật cổ, về tín ngưỡng và tâm thức dân gian.

Dưới góc độ tiếp cận về lý thuyết, có công trình nghiên cứu của Đoàn

Văn Chúc (“Văn hoá học” [8]), Phạm Đức Dương (“Từ văn hoá đến văn hoá

học” [12]) và Bùi Quang Thắng (“30 thuật ngữ nghiên cứu văn hoá” [73]) đã

bắt đầu có sự tiếp cận trực tiếp với khái niệm “biểu tượng”. Trong công trình

của mình, các tác giả đã dành hẳn ra những chương mục cụ thể trình bày

nghiên cứu khái quát về “biểu tượng”, trong đó chủ yếu tập trung giải thích

một cách hệ thống về mặt thuật ngữ cũng như nguồn gốc, những đặc trưng cơ

bản của biểu tượng. Luận án của chúng tôi cũng đã kế thừa những kết quả

nghiên cứu trong 3 công trình trên.

Về vấn đề xác định lý thuyết biểu tượng, phải kể đến luận án tiến sỹ

của Nguyễn Văn Hậu [27] và Bùi Thị Thanh Mai [57]. Hai luận án trên bên

cạnh việc đưa ra những nét khái quát nhất trong lý thuyết về biểu tượng còn

áp dụng vào thực tiễn nhằm giải mã một hiện tượng biểu tượng cụ thể. Trong

đó, cơ bản nhất là luận án của Nguyễn Văn Hậu. Dưới góc độ triết học và văn

hoá học, tác giả đã đưa ra những kiến giải khá đầy đủ về lý thuyết biểu tượng.

Điều này rất có ích cho nghiên cứu của chúng tôi do đặc thù đối tượng nghiên

cứu khá gần nhau. Do vậy, trong luận văn này, chúng tôi cũng đã trích dẫn

một số quan điểm cũng như kết quả nghiên cứu của tác giả.

8

Nếu như các công trình trên chủ yếu tập trung giải thích biểu tượng ở

mặt lý thuyết thì những tác phẩm sau lại nhằm “giải mã” những biểu tượng cụ

thể. Như công trình “Nguồn gốc và sự phát triển của biểu tượng, kiến trúc và

ngôn ngữ Đông Sơn” của Tạ Đức [17], “Biểu tượng rồng, văn hoá và những

câu chuyện” của Nam Việt [105]. Các tác giả đã không chỉ dừng lại ở việc làm

rõ khung lý thuyết của biểu tượng mà còn áp dụng nó vào một đối tượng cụ

thể. Tuy khía cạnh tiếp cận cũng như phương pháp giải mã biểu tượng có

khác nhau nhưng đây được coi là những công trình đầu tiên nghiên cứu toàn

diện về một “biểu tượng” cụ thể trong văn hoá cũng như trong kiến trúc

truyền thống của Việt Nam.

Ngoài ra, trên các tạp chí chuyên ngành cũng xuất hiện nhiều bài viết

về biểu tượng như của tác giả Phan Đăng Nhật [59], Nguyễn Khắc Xương

[108], Tạ Đức [18], Nguyễn Văn Hậu [26], Mai Văn Hai [24], Trang Thanh Hiền

[28], Nguyễn Ngọc Mai [58], Vũ Trường Giang [21], Bùi Thị Hoa [31], Bùi

Xuân Tiệp [79], Nguyễn Kim Hoa [32], Huỳnh Ngọc Trảng [81], Hoàng Lương

[55]…Các tác giả đã tập trung nghiên cứu những biểu tượng cụ thể trong văn

hoá các tộc người nhằm bước đầu giải mã chúng. Tuy chưa phải là những

chuyên luận sâu, tiếp cận đầy đủ những khía cạnh của biểu tượng nhưng

những bài báo trên cũng góp phần làm rõ hơn những lý thuyết về nghiên cứu

biểu tượng đối với những đối tượng cụ thể trong văn hoá tộc người.

Không tập trung nghiên cứu về một loại hình biểu tượng cụ thể hay

nhằm đưa ra những nét khái quát về thuật ngữ này, nhưng đâu đó trong các

công trình nghiên cứu văn hoá cũng đã phần nào đề cập đến vấn đề này. Chủ

yếu các tác giả tập trung giải mã những biểu tượng quen thuộc trong văn hoá

truyền thống Việt Nam, như tác phẩm “Thần, người và đất Việt” của Tạ Chí

Đại Trường [87], “Về nguồn văn hoá cổ truyền Việt Nam” của Đông Phong

[66], “Tìm về bản sắc văn hoá Việt Nam” của Trần Ngọc Thêm [76], “Văn hoá

9

Việt Nam đa tộc người” của GS.Đặng Nghiêm Vạn [101], “Văn hoá Việt Nam

tìm tòi và suy ngẫm” của cố GS. Trần Quốc Vượng [107], “Bản sắc văn hoá

Việt Nam” của GS.Phan Ngọc [61]…Hình tượng quen thuộc được các tác giả

đưa ra giải mã là hình ảnh “con rồng cháu tiên” thể hiện sự thống nhất trong

lịch sử cũng như văn hoá của dân tộc. Bên cạnh đó là những biểu tượng liên

quan đến các thành tố cơ bản của văn hoá như ăn, mặc, ở, đi lại…mang tính

phổ biến của các tộc người.

Bên cạnh những tài liệu mang tính chất tham khảo, định hướng về lý

thuyết, còn có những công trình phục vụ trực tiếp cho luận văn. Do đối tượng

khảo cứu của luận văn là thần thoại các tộc người về một đề tài cụ thể nên

trong những nghiên cứu về văn học dân gian cũng đã phần nào đề cập đến. Đó

là công trình của GS.Nguyễn Đổng Chi [6], GS.Đinh Gia Khánh [44], tác giả

Phúc Khánh [45], tác giả Ngô Văn Lệ [53], tác giả Hoàng Lương [54], tác giả

Lê Ngọc Thắng [74], các công trình về cư dân Tày – Thái của nhà Thái học

Cầm Trọng [82] [83] [84] [85] [86], các công trình của GS Đặng Nghiêm Vạn

[90] [91] [92] [93] [94] [95] [96]… Trong các công trình này đã đề cập đến vai trò

cũng như ý nghĩa của biểu tượng người khổng lồ trong thần thoại của các tộc

người như là một đề tài phổ biến trong thần thoại giai đoạn đầu, khi con người

vừa thoát thai khỏi động vật.

Tuy nhiên, những nhận định này còn tản mát, không được cấu thành

những chương mục cụ thể. Trong luận văn này, trên cơ sở kế thừa những nhận

định của các tác giả kể trên, chúng tôi cố gắng tập trung, khái quát hoá nhằm

bước đầu tiếp cận và giải mã biểu tượng người khổng lồ một cách có hệ thống

trên cơ sở đối chiếu, so sánh với thần thoại của các tộc người khác về một đề

tài chung. Do vậy mà những tài liệu về văn học cổ các tộc người là nguồn

khảo cứu chính để chúng tôi thực hiện đề tài này.

10

Với ý nghĩa là một nguồn tài liệu quan trọng về xã hội con người thời

sơ sử, thần thoại các tộc người nói tiếng Thái nói riêng và các tộc người khác

nói chung luôn là bức tranh phản ánh trung thực về thực tế đời sống con

người. Trong đó hình ảnh những người khổng lồ - những vị anh hùng thời kỳ

dựng nước đã trở thành hình ảnh đại diện cho sức mạnh, trí tuệ của cả cộng

đồng. Thông qua hình ảnh những vị thần “đầu đội trời, chân đạp đất, san núi,

bạt sông”, con người thể hiện ước vọng chinh phục tự nhiên bằng chính sức

lao động và tinh thần cố kết cộng đồng trong buổi đầu lịch sử. Thần thoại

không chỉ là hiện thực xã hội con người thời sơ sử, mà nó còn khẳng định sức

mạnh của con người trước tự nhiên. Con người không chỉ còn là khách thể thụ

động trước những tác động của tự nhiên mà họ đã chủ động tác động trở lại

đối với thiên nhiên, buộc thiên nhiên phải phục vụ cho lợi ích của mình. Biểu

tượng người khổng lồ trong thần thoại các tộc người cũng chính là để chuyển

tải những khát vọng đó.

3. Mục đích nghiên cứu

Trong nghiên cứu Dân tộc học – Nhân học ở Việt Nam và trên thế giới

hiện nay chưa có được một lý thuyết chung về nghiên cứu biểu tượng. Các tác

giả, tuỳ thuộc theo nội dung cũng như đối tượng nghiên cứu cụ thể mà đưa ra

những lý thuyết nghiên cứu riêng của mình.

Với đề tài “Biểu tượng người khổng lồ trong thần thoại một số cư dân

nói tiếng Thái ở Việt Nam”, mục đích của luận văn là:

Thứ nhất: sưu tầm và hệ thống kho tàng thần thoại của một số dân tộc

nói tiếng Thái về biểu tượng người khổng lồ.

Thứ hai: Giới thiệu khái quát về hệ thống các khái niệm biểu tượng ở

Việt Nam và trên thế giới. Qua đó trình bày những biểu tượng về người khổng

lồ trong thần thoại một số dân tộc nói tiếng Thái ở Việt Nam trong bối cảnh

chung về biểu tượng người khổng lồ trên thế giới.

11

Thứ ba: Tìm những ý nghĩa và giá trị của biểu tượng người khổng lồ

trong đời sống một số dân tộc nói tiếng Thái nhằm nêu lên những đặc trưng

văn hoá của tộc người.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Để triển khai luận án, chúng tôi cũng dựa trên quan điểm coi biểu

tượng như là một phương tiện để tiếp cận con người trong buổi đầu của lịch

sử. Thông qua một biểu tượng cụ thể là người khổng lồ để tìm hiểu về tâm tư,

nguyện vọng, ước mơ của con người trong giai đoạn đầu, khi họ mới thoát

thai khỏi thế giới động vật. Có thể coi biểu tượng người khổng lồ là sáng tạo

văn hóa đầu tiên của con người nhằm thể hiện khát vọng chinh phục tự nhiên

cũng như đề cao khả năng lao động, sáng tạo, cải biến thế giới của con người

thời tiền sử. Với hình ảnh những vị thần khổng lồ - nhân vật trung tâm trong

lớp thần thoại đầu tiên của lịch sử loài người - một lần nữa vai trò quyết định

của lao động đối với tiến trình phát triển lịch sử của nhân loại nói chung được

khẳng định. Qua đó nhằm khẳng định vai trò chủ thể của loài người trong vũ

trụ mênh mông này.

- Đối tượng nghiên cứu: do không có điều kiện đi điền dã thực tế, luận văn

chủ yếu khai thác thần thoại của các tộc người thông qua các công trình sưu

tầm, biên soạn, nghiên cứu văn học dân gian sẵn có. Tuy nguồn sử liệu được

sử dụng là nguồn sử liệu gián tiếp, nhưng trong quá trình tiếp cận, tác giả

cũng có sự so sánh, đối chiếu giữa các dị bản với nhau để có được thông tin

chính xác nhất trong điều kiện có thể.

- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn không chỉ dừng lại nghiên cứu về thần thoại

của các dân tộc nói tiếng Thái, mà còn mở rộng, so sánh, đối chiếu với thần

thoại về người khổng lồ của một số dân tộc khác trong nước và thần thoại các

nước khác trên thế giới thông qua các công trình sưu tầm, biên soạn về văn

học dân gian của các dân tộc ở Việt Nam cũng như trên thế giới.

12

5. Phương pháp nghiên cứu

Do chưa có nhiều kinh nghiệm trước một đề tài mới mẻ, nên để giải

quyết những yêu cầu của luận văn, chúng tôi sẽ sử dụng các phương pháp

nghiên cứu sau:

- Tổng hợp và khái quát về lý thuyết biểu tượng của một số tác giả nước ngoài

và Việt Nam. Từ đó áp dụng vào giải quyết những vấn đề cụ thể của luận văn

là “Biểu tượng người khổng lồ trong thần thoại một số cư dân nói tiếng Thái

ở Việt Nam”.

- Thu thập và tổng hợp về biểu tượng người khổng lồ trong một số cư dân nói

tiếng Thái và các tộc người khác ở Việt Nam cũng như trên thế giới thông qua

những công trình sưu tầm, biên soạn về văn học dân gian sẵn có.

- Do đặc thù của đối tượng nghiên cứu, những tài liệu thu thập được chủ yếu

là những tư liệu gián tiếp nên phải có sự phê phán khách quan, phân tích định

tính, đối chiếu, so sánh giữa các dị bản trong khi sử dụng.

- Phương pháp đối chiếu, so sánh với biểu tượng người khổng lồ ở các tộc người

khác (cả trong nước và thế giới) cũng sẽ được sử dụng một các tích cực.

6. Đóng góp của luận văn

- Khai thác một đối tượng nghiên cứu mới dưới góc độ Nhân học của cư dân

nói tiếng Thái cũng như loài người về tiến trình phát triển ở thời kỳ sơ sử của

nhân loại.

- Coi biểu tượng như là một “phương tiện tiếp cận đối với con người trong xã

hội nguyên thuỷ”. Từ đó có cái nhìn sâu sắc hơn về tiến trình lịch sử của các

tộc người.

- Gợi ra một cách tiếp cận mới nhằm giải mã những biểu tượng nói chung, về

người khổng lồ nói riêng trong nghiên cứu Dân tộc học và Nhân học ở nước ta.

13

7. Bố cục của luận văn

Luận văn gồm 138 trang, ngoài phần dẫn luận (11 trang), phần kết luận

(5 trang) và phần mục lục và tài liệu tham khảo (11 trang), phần nội dung của

luận văn gồm 3 chương sau:

- Chương 1: Khái niệm về biểu tượng (32 trang, từ trang 14 đến trang 45)

- Chương 2: Biểu tượng người khổng lồ trong kho tàng thần thoại một số cư

dân nói tiếng Thái ở Việt Nam (39 trang, từ trang 46 đến trang 85)

- Chương 3: Những giá trị của biểu tượng người khổng lồ trong kho tàng thần

thoại một số tộc người nói tiếng Thái ở Việt Nam (40 trang từ trang 86 đến

trang 125)

Ngoài ra, luận văn còn có phần phụ lục bao gồm những câu chuyện

thần thoại có nhân vật chính là những vị thần khổng lồ trong buổi khai thiên

lập địa cùng những dị bản mà chúng tôi sưu tầm được và là đối tượng khảo

sát chính của luận văn.