Huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐINH MINH HÀ

HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CHO XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐINH MINH HÀ

HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CHO XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Đinh Hồng Linh

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn: “Huy động nguồn lực cho xây dựng nông

thôn mới trên địa bàn tỉnh Lào Cai” là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và

chưa được dùng để bảo vệ một học vị nào khác. Các thông tin, trích dẫn trong

luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng năm 2020

Tác giả luận văn

Đinh Minh Hà

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: Huy động nguồn lực cho xây dựng

nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Lào Cai, tôi đã nhận được sự hướng dẫn,

giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin được bày tỏ sự cảm

ơn sâu sắc tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong

học tập và nghiên cứu luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các khoa,

phòng chuyên môn của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái

Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn

thành luận văn này. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới sự giúp

đỡ tận tình của giảng viên hướng dẫn TS Đinh Hồng Linh.

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác

của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn

thành nghiên cứu này.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng năm 2020

Tác giả luận văn

Đinh Minh Hà

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN..............................................................................................ii

MỤC LỤC...................................................................................................iii

DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH ẢNH ................................................vii

DANH MỤC VIẾT TẮT .........................................................................viii

MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3

4. Những đóng góp của luận văn ...................................................................... 3

5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HUY ĐỘNG

NGUỒN LỰC XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI.................................... 5

1.1. Nông thôn mới và sự cần thiết xây dựng nông thôn mới........................... 5

1.1.1. Khái niệm nông thôn............................................................................... 5

1.1.2. Khái niệm và đặc trưng của nông thôn mới............................................ 5

1.1.3. Sự cần thiết phải xây dựng nông thôn mới ............................................. 6

1.1.4. Khái niệm nguồn lực và nguồn lực xây dựng nông thôn mới ................ 9

1.2. Cơ sở pháp lý về huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới ...... 11

1.2.1. Chủ trương của Đảng ............................................................................ 11

1.2.2. Cơ chế, chính sách của Nhà nước ......................................................... 12

1.3. Nội dung của công tác huy động nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới

......................................................................................................................... 13

1.3.1. Huy động nguồn lực tài chính xây dựng nông thôn mới ...................... 13

1.3.2. Huy động nguồn lực đất đai xây dựng nông thôn mới ......................... 14

1.3.3. Huy động nguồn nhân lực xây dựng nông thôn mới ............................ 14

1.3.4. Huy động các nguồn lực khác xây dựng nông thôn mới ...................... 15

iv

1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc huy động nguồn lực cho xây dựng nông

thôn mới .......................................................................................................... 15

1.4.1. Khả năng ngân sách của Nhà Nước ...................................................... 16

1.4.2. Môi trường thu hút đầu tư..................................................................... 16

1.4.3. Năng lực của đội ngũ cán bộ................................................................. 17

1.4.4. Nhận thức và sự tham gia của người dân trong quá trình xây dựng nông

thôn mới .......................................................................................................... 17

1.4.5. Ảnh hưởng của các chính sách, chủ trương, đương lối của Đảng đến huy

động nguồn lực xây dựng nông thôn mới ....................................................... 19

1.5. Cơ sở thực tiễn về huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới........... 19

1.5.1. Kinh nghiệm huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới tại một số địa

phương ở Việt Nam......................................................................................... 19

1.5.2. Bài học kinh nghiệm trong huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới

cho tỉnh Lào Cai.............................................................................................. 22

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................ 24

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 24

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 24

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 24

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin........................................................... 25

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 25

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 25

2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá mức độ hoàn thành tiêu chí nông thôn mới.............. 25

2.3.2. Chỉ tiêu đánh giá huy động nguồn lực xây dựng NTM........................ 26

2.3.3. Chỉ tiêu đánh giá khác........................................................................... 28

Chương 3: THỰC TRẠNG HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI....................... 29

3.1. Đặc điểm của tỉnh Lào Cai....................................................................... 29

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 29

v

3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................ 31

3.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Lào Cai .............. 38

3.2.1. Căn cứ triển khai thực hiện chương trình NTM tại tỉnh Lào Cai ......... 38

3.2.2. Quá trình chỉ đạo, điều hành ................................................................. 40

3.2.3. Kết quả thực hiện chương trình MTQG về NTM trên địa bàn tỉnh Lào

Cai ................................................................................................................... 42

3.2.4. Kết quả thực hiện 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới tỉnh Lào Cai... 43

3.3. Thực trạng huy động nguồn lực xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai

......................................................................................................................... 57

3.3.1. Tình hình huy động nguồn lực tài chính............................................... 57

3.3.2. Tình hình huy động nguồn lực đất đai .................................................. 68

3.3.3. Huy động nguồn nhân lực xây dựng nông thôn mới ............................ 70

3.3.4. Huy động các nguồn lực khác xây dựng nông thôn mới ...................... 73

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc huy động nguồn lực cho xây dựng nông

thôn mới trên địa bàn tỉnh Lào Cai ................................................................. 74

3.4.1. Khả năng ngân sách Nhà Nước............................................................. 74

3.4.2. Môi trường thu hút đầu tư..................................................................... 74

3.4.3. Năng lực của đội ngũ cán bộ................................................................. 76

3.4.4. Nhận thức và sự tham gia của người dân.............................................. 76

3.4.5. Ảnh hưởng của việc xây dựng và áp dụng các chủ trương, chính sách của

Đảng, Nhà Nước vào huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới............. 78

3.5. Đánh giá chung về công tác huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới

trên địa bàn tỉnh Lào Cai................................................................................. 79

3.5.1. Kết quả đạt được trong huy động NTM tại tỉnh Lào Cai...................... 79

3.5.2. Những khó khăn, hạn chế...................................................................... 80

3.5.3. Nguyên nhân của những tồn tại hạn chế............................................... 81

CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ HUY

ĐỘNG CÁC NGUỒN LỰC TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

TỈNH LÀO CAI......................................................................................... 83

vi

4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu quản lý huy động các nguồn lực trong

xây dựng nông thôn mới tỉnh Lào Cai ............................................................ 83

4.1.1. Quan điểm............................................................................................. 83

4.1.2. Mục tiêu................................................................................................. 84

4.1.3. Nhiệm vụ............................................................................................... 93

4.2. Dự kiến nguồn lực thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới tại tỉnh

Lào Cai giai đoạn 2021-2025.......................................................................... 96

4.3. Một số giải pháp tăng cường quản lý huy động các nguồn lực trong xây

dựng nông thôn mới tỉnh Lào Cai ................................................................... 97

4.3.1. Tăng nguồn thu cho ngân sách địa phương .......................................... 97

4.3.2. Xác định các công trình trọng điểm trong từng thời kỳ........................ 98

4.3.3. Xây dựng cơ chế linh hoạt để huy động nguồn lực với từng đối tượng cụ

thể. ................................................................................................................... 98

4.3.4. Nâng cao năng lực công tác của đội ngũ cán bộ cơ sở ......................... 99

4.3.5. Tăng cường sự tham gia của người dân vào công tác huy động nguồn lực

tài chính cho xây dựng nông thôn mới.......................................................... 100

4.3.6. Cần công khai, minh bạch trong các nội dung XDNTM, đặc biệt là nội

dung về huy động và sử dụng nguồn lực thực hiện chương trình ................ 101

4.4. Một số đề xuất kiến nghị........................................................................ 102

4.4.1. Đối với Trung Ương............................................................................ 102

4.4.2. Đối với tỉnh Lào Cai............................................................................ 103

KẾT LUẬN.............................................................................................. 104

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 106

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH ẢNH

Bảng 3.1. Tình hình dân số và lao động tỉnh Lào Cai 2016-2018.....................33

Bảng 3.2: Kết quả bộ tiêu chí quốc gia xã nông thôn mới tỉnh lào cai đến 9/2019

.............................................................................................................43

Bảng 3.3: Kết quả huy động nguồn lực tài chính Xây dựng ntm tại tỉnh lào cai

giai đoạn 2010-2020 ...........................................................................64

Bảng 3.4. Quy mô và cơ cấu vốn huy động xây dựng ntm tỉnh lào cai giai đoạn

2010-2020 theo lĩnh vực.....................................................................66

Bảng 3.5: Kết quả huy động nguồn lực đất đai trong xây dựng ntm tại tỉnh lào

cai ........................................................................................................68

Bảng 3.6: Kết quả huy động nguồn nhân lực xây dựng ntm tỉnh lào cai ..........70

Hình ảnh 3.1: Nông dân tham gia làm đường tại xã Quang Kim, huyện Bát Xát,

tỉnh Lào Cai.........................................................................................72

Hình ảnh 3.2: Nhân dân tham gia làm đường tại xã Tả Phời, tp Lào Cai .........72

viii

DANH MỤC VIẾT TẮT

BCH Ban chấp hành

HĐND Hội đồng nhân dân

NTM Nông thôn mới

NQ Nghị quyết

NĐ Nghị định

MTQG Mục tiêu quốc gia

KH Kế hoạch

KHCN Khoa học công nghệ

KTXH Kinh tế xã hội

QĐ Quyết định

UBND Ủy ban nhân dân

TU Trung ương

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hội nghị lần thứ 7 BCH Trung ương khóa X đã ban hành Nghị quyết số

26/NQ-TW về “nông nghiệp, nông dân, nông thôn”. Nghị quyết nêu rõ mục

tiêu là: “…Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại;

cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với

phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn

ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh

thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được

tăng cường…”. Nhằm cụ thể hóa nghị quyết, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành

“Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới” (Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày

16/4/2009) và “Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới” tại

Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 06/4/2010 nhằm thống nhất chỉ đạo việc xây

dựng nông thôn mới trên cả nước.

Lào Cai là tỉnh vùng cao biên giới, nằm chính giữa vùng Đông Bắc và

Tây Bắc của Việt Nam. Để triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng

nông thôn mới, tỉnh Lào Cai xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm nhằm xóa đói

giảm nghèo, rút ngắn khoảng cách giàu nghèo giữa đô thị và nông thôn, đảm

bảo công bằng xã hội. Sau hơn 9 năm triển khai thực hiện Chương trình mục

tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Lào Cai đã có 48 xã/143 xã hoàn thành

xây dựng nông thôn mới và đặc biệt hàng năm Lào Cai huy động được nguồn

lực xã hội hóa rất lớn, chiếm khoảng trên 10% số Ngân sách đầu tư cho nông

thôn.

Tuy nhiên, việc huy động các nguồn lực phục vụ xây dựng NTM của tỉnh

Lào Cai thời gian qua vẫn còn một số tồn tại hạn chế đó là: cơ cấu vốn huy

động còn chưa hợp lý theo Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/6/2010 của

Thủ tướng Chính phủ, nguồn vốn từ NSNN vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong

khi huy động từ doanh nghiệp, dân cư, cơ quan tổ chức còn chiếm tỷ trọng