Hứng thú học tập môn Giáo dục công dân của học sinh một số trường THPT

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HỒ CHÍ MINH



Phạm Lê Thanh Thảo

HỨNG THÚ HỌC TẬP MÔN

GIÁO DỤC CÔNG DÂN CỦA HỌC SINH

MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

TẠI QUẬN 8, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HỒ CHÍ MINH



Phạm Lê Thanh Thảo

HỨNG THÚ HỌC TẬP MÔN

GIÁO DỤC CÔNG DÂN CỦA HỌC SINH

MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

TẠI QUẬN 8, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Tâm lý học

Mã số: 60 31 80

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. TRẦN THỊ QUỐC MINH

Thành phố Hồ Chí Minh – 2012

MỤC LỤC

Danh mục các chữ viết tắt

Danh sách các bảng số liệu

Danh sách các biểu đồ

MỞ ĐẦU

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:.......................................................... 2

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài.................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu................................................................................... 3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................... 3

4. Giả thuyết nghiên cứu................................................................................. 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 3

6. Giới hạn đề tài nghiên cứu ......................................................................... 4

7. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 4

8. Đóng góp của đề tài.................................................................................... 5

9. Cấu trúc luận văn....................................................................................... 5

PHẦN NỘI DUNG .......................................................................................... 6

CHƯƠNG 1...................................................................................................... 6

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HỨNG THÚ, HỨNG THÚ HỌC TẬP .............. 6

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6

1.1.1. Những công trình nghiên cứu trên thế giới......................................... 6

1.1.2. Những công trình nghiên cứu trong nước........................................... 9

1.2. Hứng thú và hứng thú học tập ............................................................... 15

1.2.1. Hứng thú............................................................................................ 15

1.2.2. Hứng thú học tập............................................................................... 29

1.3. Hoạt động học tập.................................................................................. 32

1.3.1. Khái niệm.......................................................................................... 32

1.3.2. Bản chất của hoạt động học .............................................................. 33

1.3.3. Sự hình thành hoạt động học tập....................................................... 34

1.4. Đặc điểm hứng thú học tập của học sinh THPT.................................... 38

1.4.1. Học sinh và một số đặc điểm tâm lý cơ bản ..................................... 38

1.4.2. Đặc điểm hoạt động học tập của học sinh THPT ............................. 44

1.4.3. Những biểu hiện hứng thú học tập môn GDCD của học sinh THPT45

1.4.4. Vài nét về nội dung chương trình môn GDCD của học sinh THPT. 46

CHƯƠNG 2.................................................................................................... 49

THỰC TRẠNG HỨNG THÚ HỌC TẬP MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN

CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI QUẬN 8, THÀNH

PHỐ HỒ CHÍ MINH.................................................................................... 49

2.1. Khái quát về tổ chức nghiên cứu thực trạng.......................................... 49

2.1.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng ....................................................... 49

2.1.2. Phương pháp nghiên cứu thực trạng................................................. 49

2.1.3. Vài nét về khách thể nghiên cứu....................................................... 51

2.2. Thực trạng hứng thú học tập môn Giáo dục công dân ở trường Trung

học phổ thông.................................................................................................. 54

2.2.1. Nhận thức của học sinh và giáo viên về vai trò của môn học GDCD

54

2.2.2. Hứng thú học tập môn GDCD được biểu hiện qua nhận thức của học

sinh 57

2.2.3. Hứng thú học tập môn GDCD được biểu hiện qua thái độ của học

sinh 62

2.2.4. Hứng thú học tập môn GDCD biểu hiện qua hành động trong học tập

của học sinh..................................................................................................... 67

2.2.5. Hứng thú học tập môn GDCD biểu hiện qua kết quả học tập của học

sinh 71

2.2.6. Các nguyên nhân gây ảnh hưởng không tốt đến sự hứng thú học tập

của học sinh đối với môn học GDCD ............................................................. 73

2.3. Các biện pháp nâng cao sự hứng thú học tập của học sinh đối với môn

học GDCD....................................................................................................... 80

2.3.1. Thực trạng một số biện pháp về phía giáo viên nhằm nâng cao hứng

thú học tập môn GDCD cho học sinh ............................................................. 80

2.3.2. Thực trạng một số biện pháp về phía cấp quản lý nhằm nâng cao

hứng thú học tập môn GDCD cho học sinh.................................................... 81

2.3.3. Đề xuất một số biện pháp nâng cao hứng thú học tập của học sinh đối

với môn GDCD ............................................................................................... 83

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 87

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 91

PHỤ LỤC....................................................................................................... 94

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Hội nghị lần thứ sáu BCHTW Đảng khóa IX đã khẳng định: giáo dục là

nền tảng, là động lực của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Để thực hiện được điều đó, ngành giáo dục phải sớm hoàn thành những mục

tiêu quan trọng: nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Mục

tiêu này đã đặt ra trách nhiệm hết sức lớn lao cho ngành.

Mục tiêu đào tạo của nhà trường phổ thông là hình thành và phát triển

toàn diện nhân cách cho thế hệ trẻ. Đó sẽ là những công dân tương lai, những

người lao động mới phát triển hài hòa trên các mặt đức, trí, thể, mĩ, lao động,

những người sẽ xây dựng đất nước ngày càng phồn vinh. Để thực hiện được

mục tiêu trên, nhà trường phổ thông phải có chương trình giáo dục phù hợp.

Có đổi mới cơ bản và toàn diện: nội dung chương trình, sách giáo khoa… Mà

trọng tâm là đổi mới phương pháp dạy học, thực hiện dạy học dựa vào hoạt

động tích cực, chủ động của học sinh với sự tổ chức, định hướng của giáo

viên nhằm phát triển tư duy độc lập sáng tạo góp phần hình thành năng lực và

phương pháp tự học, bồi dưỡng hứng thú học tập.

Điều này nói lên vị trí quan trọng của môn giáo dục công dân trong nhà

trường trung học phổ thông. Cùng với các môn khoa học khác trong hệ thống

các môn học của bậc phổ thông, môn giáo dục công dân nhằm trang bị cho

học sinh những kiến thức cơ bản về thế giới quan; các giá trị và chuẩn mực

đạo đức; các quy định cơ bản của pháp luật; truyền thống, lối sống, cách ứng

xử của người Việt Nam; trách nhiệm của công dân đối với cộng đồng, Tổ

Quốc; kĩ năng vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn phù hợp với khả

năng, lứa tuổi, lựa chọn các hành vi ứng xử phù hợp với chuẩn mực xã hội;

2

biết trân trọng cái tốt, đẹp, biết bảo vệ cái đúng; biết lên án phê phán cái xấu,

ác trong cuộc sống. Nó góp phần đào tạo những người lao động mới vừa có tri

thức khoa học, vừa có đạo đức, vừa có năng lực hoạt động thực tiễn, vừa có

phẩm chất chính trị vừa có ý thức trách nhiệm với cộng đồng với gia đình và

với chính bản thân mình. Không thể đào tạo những con người mới phát triển

toàn diện khi chỉ chú ý đến việc giáo dục trí dục, bỏ qua hoặc coi thường giáo

dục các mặt khác. Tuy nhiên một thực tế đặt ra hiện nay là hầu hết các em học

sinh và các bậc phụ huynh đều cho rằng môn giáo dục công dân chỉ là môn

học bổ trợ, môn phụ không quan trọng lắm. Một bộ phận học sinh vẫn còn thờ

ơ với môn học, có tư tưởng học lệch, học đối phó cho đủ điểm lên lớp. Các

em chỉ tập trung các môn thi tốt nghiệp và đại học.

Vấn đề bạo lực học đường, ma túy học đường, thanh thiếu niên phạm

pháp… gia tăng trong xã hội đặt ra câu hỏi vì sao đạo đức học sinh lại xuống

cấp trong khi môn giáo dục công dân vẫn được dạy liên tục từ tiểu học cho

đến các bậc học cao hơn.

Vậy chúng ta phải xem xét lại cách giáo dục đạo đức trong nhà trường,

đặc biệt là môn giáo dục công dân. Thực trạng việc giảng dạy và học tập môn

giáo dục công dân trong nhà trường phổ thông hiện nay như thế nào? Học

sinh có hứng thú học tập môn này không?

Trong quá trình công tác của bản thân, tôi nhận thấy đa số học sinh

chưa thực sự nhận thức đầy đủ về ý nghĩa, tầm quan trọng của môn giáo dục

công dân.Với mong muốn góp phần nâng cao hiệu quả học tập môn giáo dục

công dân của học sinh ở địa bàn quận 8 tôi quyết định chọn đề tài: “Hứng thú

học tập môn giáo dục công dân của học sinh một số trường trung học phổ

thông tại quận 8, thành phố Hồ Chí Minh”.

3

2. Mục đích nghiên cứu

Tìm hiểu thực trạng hứng thú học tập môn giáo dục công dân của học

sinh tại một số trường ở quận 8 tp.HCM. Trên cơ sở đó đề xuất một số biện

pháp nhằm nâng cao hứng thú học tập môn GDCD cho học sinh THPT.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: hứng thú học môn giáo dục công dân.

Khách thể nghiên cứu : học sinh tại một số trường trung học phổ thông

ở quận 8 TPHCM.

4. Giả thuyết nghiên cứu

Mức độ biểu hiện hứng thú học tập môn giáo dục công dân của học sinh

một số trường THPT ở quận 8 tp.HCM còn ở mức thấp.

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hứng thú học tập môn GDCD của học

sinh một trường THPT ở quận 8 tp.HCM. Nếu có các giải pháp đúng đắn tác

động sẽ làm cho hứng thú học tập môn GDCD nâng cao hơn.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu lý luận

Tìm hiểu lịch sử nghiên cứu của vấn đề, đồng thời xác định cơ sở lý

luận liên quan đến đề tài: hứng thú, hứng thú học tập, biểu hiện hứng thú học

tập của học sinh, hứng thú học tập môn giáo dục công dân.

5.2. Nghiên cứu thực tiễn

- Khảo sát thực trạng mức độ biểu hiện hứng thú học môn giáo dục

công dân của học sinh một số trường trung học phổ thông ở quận 8 tp.HCM.

- Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến hứng thú học tập môn GDCD, của

học sinh một số trường trung học phổ thông ở quận 8 tp.HCM.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hứng thú học tập môn

GDCD.

4

6. Giới hạn đề tài nghiên cứu

Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng và nguyên nhân hứng thú học

môn GDCD của học sinh tại 3 trường trung học phổ thông ở quận 8 tp.HCM

là: trường THPT Lương Văn Can, trường THPT Tạ Quang Bửu, trường

THPT Ngô Gia Tự.

Nghiên cứu theo hướng tiếp cận nhận thức, xúc cảm, tình cảm, và hành

động học tập của học sinh đối với môn GDCD.

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

Hệ thống các công trình nghiên cứu trước đây, phân tích tổng hợp các

khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu.

7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

7.1.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

Bảng hỏi được xây dựng nhằm tìm hiểu mức độ biểu hiện hứng thú và

các biểu hiện ảnh hưởng đến hứng thú học tập môn GDCD. Bảng hỏi được

xây dựng dưới dạng phiếu thăm dò ý kiến theo các bước:

Bước 1: Xây dựng phiếu thăm dò mở.

Bước 2: Xây dựng phiếu thăm dò thử nghiệm.

Bước 3: Xây dựng phiếu thăm dò chính thức.

7.1.2. Phương pháp phỏng vấn

Phỏng vấn nhóm tập trung: phỏng vấn các nội dung gắn với bảng hỏi để

tăng tính thuyết phục cũng như độ phong phú và thực tế của số liệu.

Phỏng vấn sâu cá nhân: chọn một vấn đề nào đó nổi trội trong phần trả

lời để phỏng vấn GV và HS.

7.1.3. Phương pháp phân tích tài liệu

Nghiên cứu các công trình nghiên cứu, các tài liệu lý luận về hứng thú

học tập, hứng thú học tập môn GDCD của học sinh. Các tư liệu này được

5

nghiên cứu, phân tích, hệ thống hóa và được sử dụng trong đề tài như một thư

mục tham khảo.

Ngoài ra, đề tài còn thu thập các số liệu dựa trên báo cáo về tình hình học

tập thực tế của học sinh các trường ở quận 8, thành phố Hồ Chí Minh.

7.1.4. Phương pháp thống kê toán học

Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý các số liệu thống kê.

8. Đóng góp của đề tài

Đề tài mô tả thực trạng việc học tập và giảng dạy môn GDCD ở một số

trường THPT ở quận 8 tp.HCM hiện nay.

Đề tài cũng đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hứng thú học tập

môn GDCD cho các trường THPT ở quận 8, thành phố Hồ Chí Minh.

9. Cấu trúc luận văn

Phần mở đầu

Phần nội dung

Chương 1: Cơ sở lý luận

Chương 2: Thực trạng hứng thú học tập môn GDCD của học sinh

một số trường THPT tại quận 8, thành phố Hồ Chí Minh.

Kết luận và kiến nghị

Phụ lục

Tài liệu tham khảo

6

PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HỨNG THÚ, HỨNG THÚ HỌC TẬP

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

1.1.1. Những công trình nghiên cứu trên thế giới

Nghiên cứu về hứng thú là một trong những nghiên cứu rất phong phú

của tâm lý học. Những công trình nghiên cứu về hứng thú xuất hiện rất sớm

và ngày càng phát triển.

Herbart (1776 - 1841) nhà tâm lí học, nhà giáo dục học, nhà triết học

người Đức đã sáng lập ra trường phái giáo dục hiện đại ở Đức thế kỉ XIX.

Ông đã đưa ra 4 mức độ của dạy học đó là tính sáng tỏ, tính liên tưởng, tính

hệ thống, tính phong phú và đặc biệt hứng thú là yếu tố quyết định kết quả

học tập của người học.

Ovide Decroly (1871 - 1932) bác sĩ và là nhà tâm lí học người Bỉ khi

nghiên cứu về khả năng tập đọc, tập làm tính của trẻ đã xây dựng học thuyết

về những trung tâm hứng thú và về lao động tích cực. I.K.Strong đã nghiên

cứu “sự thay đổi hứng thú cùng với lứa tuổi”. Từ những năm 1931 ông đã đưa

ra quan điểm và phương pháp nghiên cứu hứng thú bằng bảng hỏi.

Năm 1938, Ch.Buher đã nghiên cứu công trình “phát triển hứng thú ở

trẻ em”. Từ những năm 1940 của thế kỉ XX một số nhà tâm lí học Nga như

S.L.Rubinstein, N.G.Morodov, A.F.Beliep,…đã có những công trình nghiên

cứu về hứng thú, con đường hình thành hứng thú.

Từ những năm 1940 của thế kỉ XX, A.F.Bêliep đã bảo vệ thành công

luận án tiến sĩ về “tâm lý học hứng thú”. Các nhà tâm lý học như

S.L.Rubinsten, N.G.Morodov… đã quan tâm nghiên cứu khái niệm hứng thú,