Hoàn thiện kiểm soát nội bộ các khoản chi tại Cục thuế tỉnh Bình Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

PHẠM VĂN CHƢƠNG

HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÁC KHOẢN CHI

TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH ĐỊNH

Chuyên ngành: KẾ TOÁN

Mã số: 8340301

Ngƣời hƣớng dẫn: PGS.TS. NGUYỄN NGỌC TIẾN

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện, dƣới sự

hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Ngọc Tiến. Các nội dung nghiên

cứu và kết quả trong luận văn này chƣa từng đƣợc ai công bố trên bất kỳ

phƣơng tiện truyền thông nào.

Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào, tôi xin hoàn toàn chịu trách

nhiệm trƣớc Hội đồng.

Bình Định, ngày tháng 8 năm 2021

Tác giả luận văn

Phạm Văn Chƣơng

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin chân thành cảm ơn sự hƣớng dẫn tận tình của giảng viên

PGS.TS.Nguyễn Ngọc Tiến trong suốt quá trình tác giả nghiên cứu và hoàn

thành luận văn.

Tác giả bày tỏ lòng cảm ơn đến toàn thể thầy, cô giáo tham gia giảng

dạy lớp Thạc sĩ Kế toán K22B; các thầy, cô giáo của Khoa Kinh tế & Kế toán,

các thầy, cô ở Phòng Đào tạo Sau Đại học - Trƣờng Đại học Quy Nhơn đã

quan tâm, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập.

Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo cùng đội ngũ cán bộ

công chức cơ quan Cục Thuế tỉnh Bình Định đã nhiệt tình giúp đỡ tác giả

trong quá trình thu thập tài liệu, số liệu.

Trong quá trình học tập, nghiên cứu viết luận văn, chắc chắn không thể

tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận đƣợc sự thông cảm và ý

kiến đóng góp của quý Thầy, Cô giáo.

Xin trân trọng cảm ơn!

Bình Định, ngày tháng 8 năm 2021

Tác giả

Phạm Văn Chƣơng

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

MỞ Đ U........................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÁC

KHOẢN CHI TRONG ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC...................... 8

1.1. KHÁI QUÁT VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG KHU VỰC CÔNG ... 8

1.1.1. Lịch sử ra đời và phát triển của các lý thuyết kiểm soát nội bộ ......... 8

1.1.2. Lịch sử ra đời và phát triển của kiểm soát nội bộ trong khu vực

công ............................................................................................................. 10

1.1.3. Định nghĩa về kiểm soát nội bộ trong khu vực công ........................ 11

1.1.4. Mục tiêu kiểm soát nội bộ trong khu vực công ................................ 12

1.1.5. Sự cần thiết của kiểm soát nội bộ trong khu vực công ..................... 13

1.1.6. Các bộ phận hợp thành của hệ thống kiểm soát nội bộ trong khu

vực công ...................................................................................................... 15

1.1.7. Tính hữu hiệu và tiêu chí đáng giá tính hữu hiệu của kiểm soát

nội bộ trong khu vực công .......................................................................... 23

1.2. KHÁI QUÁT VỀ ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC VÀ CÁC

KHOẢN CHI TRONG ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC.................... 25

1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của đơn vị hành chính nhà nƣớc ................. 25

1.2.2. Phân loại đơn vị hành chính nhà nƣớc.............................................. 26

1.2.3. Nội dung các khoản chi trong đơn vị hành chính nhà nƣớc ............. 28

1.3. KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÁC KHOẢN CHI TRONG ĐƠN VỊ HÀNH

CHÍNH NHÀ NƢỚC...................................................................................... 29

1.3.1. Môi trƣờng kiểm soát chi.................................................................. 29

1.3.2. Nhận dạng và đánh giá rủi ro các khoản chi..................................... 31

1.3.3. Hoạt động kiểm soát các khoản chi .................................................. 32

1.3.4. Thông tin và truyền thông................................................................. 33

1.3.5. Hoạt động giám sát các khoản chi .................................................... 33

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................ 35

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÁC KHOẢN CHI

TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH ĐỊNH............................................................. 36

2.1. TỔNG QUAN VỀ CỤC THUẾ TỈNH BÌNH ĐỊNH .............................. 36

2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển Cục Thuế tỉnh Bình Định.............. 36

2.1.2. Về chức năng, nhiệm vụ của Cục Thuế tỉnh Bình Định ................... 37

2.1.3. Bộ máy quản lý tại Cục Thuế tỉnh Bình Định .................................. 37

2.2. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÁC KHOẢN CHI TẠI

CỤC THUẾ TỈNH BÌNH ĐỊNH .................................................................... 41

2.2.1. Thực trạng về các khoản chi tại Cục Thuế ....................................... 41

2.2.2. Thực trạng về kiểm soát nội bộ các khoản chi tại Cục Thuế tỉnh

Bình Định .................................................................................................... 53

2.2.3. Đánh giá tính hữu hiệu của kiểm soát nội bộ các khoản chi tại

Cục Thuế tỉnh Bình Định............................................................................ 65

2.3. ĐÁNG GIÁ CHUNG VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÁC KHOẢN CHI

TẠI CỤC THUẾ BÌNH ĐỊNH ....................................................................... 79

2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc trong kiểm soát nội bộ các khoản chi........ 79

2.3.2. Những hạn chế trong kiểm soát nội bộ các khoản chi...................... 83

2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ...................................................... 87

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................ 90

CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÁC

KHOẢN CHI TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH ĐỊNH ..................................... 91

3.1. QUAN ĐIỂM HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÁC KHOẢN

CHI TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH ĐỊNH..................................................... 91

3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÁC KHOẢN

CHI TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH ĐỊNH..................................................... 93

3.2.1. Về môi trƣờng kiểm soát các khoản chi ........................................... 93

3.2.2. Về nhận diện và đánh giá rủi ro các khoản chi................................. 95

3.2.3. Về hoạt động kiểm soát chi............................................................... 97

3.2.4. Về thông tin và truyền thông........................................................... 103

3.2.5. Về hoạt động giám sát chi............................................................... 104

3.3. ĐIỀU KIỆN ĐỂ THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP................................. 105

3.3.1. Đối với Cục Thuế tỉnh Bình Định................................................... 105

3.3.2. Về phía các cơ quan Nhà nƣớc cấp trên ......................................... 106

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.............................................................................. 107

KẾT LUẬN CHUNG.................................................................................... 108

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................... 119

PHỤ LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

TT Chữ viết tắt Giải nghĩa

1 AAA Hiệp hội Kế toán Hoa Kỳ

2 AICPA Hiệp hội Kế toán viên công chứng Hoa Kỳ

3 ASOSAI Tổ chức các cơ quan kiểm toán tối cao Châu Á

4 CAP Ủy ban thủ tục kiểm toán

5 COSO Ủy ban các tổ chức đồng bảo trợ

6 CBCC Cán bộ công chức

7 ERM Hệ thống đánh giá rủi ro doanh nghiệp

8 FEI Hiệp hội Các nhà quản trị tài chính

9 GAO Cơ quan kiểm toán Nhà nƣớc Hoa Kỳ

10 IFAC Liên đoàn Kế toán Quốc tế

11 IIA Hiệp hội Kiểm toán viên nội bộ

12 IMA Hiệp hội Kế toán viên quản trị

13 INTOSAI Tổ chức Quốc tế các cơ quan kiểm toán tối cao

14 KSNB Kiểm soát nội bộ

15 KBNN Kho bạc nhà nƣớc

16 NSNN Ngân sách nhà nƣớc

17 SEC Ủy ban chứng khoán Hoa Kỳ

18 UBND Ủy ban nhân dân

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Thống kê trình độ công chức tại Văn Phòng Cục Thuế tỉnh Bình

Định, giai đoạn 2016-2020 ........................................................... 40

Bảng 2.2: Tổng hợp nội dung, mục chi và số liệu chi NSNN tại Cục Thuế

tỉnh Bình Định giai đoạn 2018 - 2020 .......................................... 44

Bảng 2.3: Tổng hợp chi Quản lý hành chính tại Cục Thuế tỉnh Bình Định

giai đoạn 2018 - 2020 ................................................................... 46

Bảng 2.4: Tổng hợp chi Đầu tƣ phát triển tại Cục Thuế tỉnh Bình Định

giai đoạn 2018 - 2020 ................................................................... 50

Bảng 2.5: Tổng hợp chi NSNN tại Cục Thuế tỉnh Bình Định giai đoạn

2018 - 2020 ................................................................................... 56

Bảng 2.6: Thống kê khảo sát về “Tính chính trực và giá trị đạo đức” ........... 67

Bảng 2.7: Thống kê khảo sát về “Quan điểm của Ban lãnh đạo Cục” ........... 68

Bảng 2.8: Thống kê khảo sát về “Đội ngũ cán bộ công chức” ....................... 70

Bảng 2.9: Thống kê khảo sát về “Cơ cấu tổ chức” ......................................... 71

Bảng 2.10: Thống kê khảo sát về “Chính sách nhân sự”................................ 72

Bảng 2.11: Thống kê khảo sát về “Nhận diện và đánh giá rủi ro” ................. 73

Bảng 2.12: Thống kê khảo sát về “Hoạt động kiểm soát”.............................. 75

Bảng 2.13: Thống kê khảo sát về “Hệ thống thông tin và truyền thông”....... 76

Bảng 2.14: Thống kê khảo sát về “Hoạt động giám sát” ................................ 78

Bảng 3.1: Bộ nhận diện rủi ro, dự phòng rủi ro và xử lý rủi ro liên quan

đến các khoản chi NSNN tại Cục Thuế tỉnh................................... 95

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1: Các bộ phận hợp thành hệ thống kiểm soát nội bộ......................... 15

Hình 2.1: Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý của Cục Thuế tỉnh Bình Định. ....... 38

Hình 2.2: Sơ đồ bộ máy tổ chức các Chi Cục Thuế trực thuộc Cục Thuế

tỉnh Bình Định................................................................................. 39

Hình 2.3: Chi Quản lý hành chính tại Cục Thuế tỉnh Bình Định giai đoạn

2018 - 2020. .................................................................................... 47

Hình 2.4: Chi Đầu tƣ phát triển tại Cục Thuế tỉnh Bình Định giai đoạn

2018 - 2020. .................................................................................... 51

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Cùng với sự phát triển ngày càng đa dạng của các loại hình doanh

nghiệp, các tổ chức phi lợi nhuận, các khu vực công, KSNB đƣợc xem là một

công cụ quan trọng để giúp các đơn vị có thể kiểm soát một cách hữu hiệu các

hoạt động, quản lý rủi ro và bảo vệ đƣợc tài sản.

Cục Thuế tỉnh Bình Định là một cơ quan hành chính Nhà nƣớc trực

thuộc Tổng Cục Thuế và đƣợc thành lập theo Nghị định số 181/HĐBT

ngày 07/8/1990 của Hội đồng Bộ trƣởng, trong đó nhiệm vụ trọng tâm của

Cục Thuế tỉnh Bình Định là tổ chức thực hiện công tác quản lý thu thuế, phí,

lệ phí và các khoản thu khác của NSNN, thuộc phạm vi, địa bàn tỉnh Bình

Định; Tham mƣu giúp cho Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Định, Tỉnh ủy Bình

Định về lĩnh vực quản lý tài chính, ngân sách, giá cả trên địa bàn tỉnh Bình

Định. Quá trình hoạt động, ngoài việc thực hiện các chỉ đạo của Tổng Cục

Thuế, Bộ Tài Chính, Cục Thuế tỉnh Bình Định còn chịu sự chỉ đạo trực tiếp

của Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Định.

Trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc, Cục

Thuế tỉnh Bình Định không thể tránh khỏi những rủi ro, sai sót trong quá trình

thực hiện nhiệm vụ quản lý tài chính, ngân sách. Để hạn chế đến mức thấp

nhất các sai sót có thể xảy ra, một nhiệm vụ không thể thiếu và ngày càng trở

nên cần thiết trong quá thực hiện nhiệm vụ của Cục Thuế tỉnh Bình Định là

phải tổ chức tốt công tác KSNB. Bởi vì, KSNB là những phƣơng pháp và

chính sách đƣợc thiết kế để ngăn chặn, giảm thiểu sai sót, khuyến khích hiệu

quả hoạt động, nh m đạt đƣợc sự tuân thủ các chính sách và quy định đƣợc

thiết lập. Chính hoạt động KSNB s giúp phát hiện nhanh chóng các hành vi

vi phạm chế độ, chính sách của Nhà nƣớc trong công tác tham mƣu tại Cục

2

Thuế tỉnh Bình Định, hạn chế đƣợc việc ban hành các văn bản, các chỉ đạo

trong nội bộ không phù hợp với quy định tại Cục Thuế tỉnh Bình Định; đồng

thời, giúp Ban Lãnh đạo Cục Thuế có biện pháp chấn chỉnh kịp thời.

Qua tìm hiểu và thực tế công tác đơn vị nhận thấy công tác KSNB tại

Cục Thuế tỉnh Bình Định chƣa thực sự đƣợc chú trọng, đặc biệt là việc KSNB

các khoản chi. Mặt khác, hiện nay Chính phủ cũng chƣa có văn bản nào quy

định việc xây dựng về KSNB các khoản chi đối với các cơ quan hành chính

Nhà nƣớc, nên Cục Thuế tỉnh Bình Định xây dựng các nội dung của Quy chế

chi tiêu nội bộ phải dựa trên cơ sở Quy chế chi tiêu nội bộ của cấp chủ quản

là Tổng Cục Thuế, dựa trên các quy định của Nhà nƣớc và tình hình thực tế

các khoản chi. Từ Quy chế chi tiêu nội bộ s phục vụ cho công tác quản lý và

KSNB các khoản chi của Cục Thuế tỉnh Bình Định tốt hơn. Tuy nhiên, việc

xây dựng nhƣ trên là chƣa đầy đủ, còn bộc lộ nhiều hạn chế, chƣa có cái nhìn

tổng quát và có hệ thống về công tác kiểm soát.

Xuất phát từ thực trạng và sự cần thiết phải thiết lập một hệ thống KSNB

các khoản chi đủ mạnh để kiểm soát các hoạt động chi tiêu tại Cục Thuế tỉnh

Bình Định nêu trên nên tác giả đã chọn đề tài: “Hoàn thiện kiểm soát nội bộ

các khoản chi tại Cục Thuế tỉnh Bình Định” làm đề tài nghiên cho luận văn

thạc sĩ của mình, nh m đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp để hoàn

thiện KSNB các khoản chi tại Cục Thuế tỉnh Bình Định.

2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đề tài

Về KSNB trong khu vực công đã có nhiều công trình nghiên cứu, tuy

nhiên, mỗi công trình nghiên cứu đều có những giá trị và ý nghĩa riêng, gắn

kết với từng đơn vị, khu vực công cụ thể, tiêu biểu nhƣ các nghiên cứu:

Đỗ Thị Thu Trang (2012) với đề tài “Hoàn thiện kiểm soát chi thường

xuyên qua KBNN Khánh Hòa” đã tiến hành phân tích và đánh giá thực trạng

quản lý Nhà nƣớc về chi NSNN qua KBNN Khánh Hòa. Qua đó chỉ rõ những

3

kết quả đạt đƣợc cũng nhƣ những hạn chế bất cập và nguyên nhân làm cơ sở

cho việc đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý Nhà nƣớc về chi NSNN qua

KBNN Khánh Hòa.

Phạm Thị Trà (2014), nghiên cứu về hệ thống hóa những vấn đề lý luận

cơ bản về KSNB trong các đơn vị sự nghiệp công; phân tích, đánh giá thực

trạng kiểm soát thu, chi tại Viện sốt rét - ký sinh trùng - côn trùng Quy Nhơn

và đề xuất các phƣơng hƣớng và giải pháp nh m hoàn thiện công tác KSNB

thu, chi tại Viện sốt rét - ký sinh trùng - côn trùng Quy Nhơn.

Nguyễn Ngọc Thu (2015) với đề tài: “Hoàn thiện KSNB các khoản chi

tại Sở Tài chính tỉnh Bình Định" đã hệ thống hóa lý luận về KSNB chi ngân

sách tại một đơn vị hành chính sự nghiệp chuyên về tài chính ở tỉnh Bình

Định; từ đó phân tích và đề xuất một số giải pháp nh m hoàn thiện công tác

KSNB các khoản chi ngân sách nh m góp phần nâng cao và tăng tính hiệu

quả trong việc chi tiêu tại Sở Tài chính tỉnh Bình Định.

Nguyễn Mạnh Tuấn (2017) với đề tài đánh giá kết quả kiểm soát chi

thƣờng xuyên và đƣa ra những vƣớng mắc của công tác kiểm soát chi, nguyên

nhân và giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên qua ngân

sách qua KBNN Vĩnh Phúc.

Hoàng Thị Xuân Hƣơng (2018) với đề tài: “Hoàn thiện công tác

kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại KBNN Quảng Trạch, Quảng Bình"

đã phân tích công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN

Quảng Trạch, Quảng Bình, tìm ra nguyên nhân và giải pháp hoàn thiện

công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua ngân sách qua KBNN

Quảng Trạch, Quảng Bình.

Đoàn Thị Thanh Toàn (2018) với đề tài phân tích công tác kiểm soát

chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN Đà Nẵng, tìm ra nguyên nhân và giải

pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua ngân sách

4

qua KBNN Đà Nẵng.

Nguyễn Thị Lệ H ng, Vũ Trƣơng Hà Giang (2020) với nghiên cứu

“KSNB các khoản chi tại Sở Y tế tỉnh Bình Định – Thực trạng và giải pháp”

cũng đã thực hiện đánh giá thực trạng công tác KSNB các khoản chi tại Sở Y

tế Bình Định thông qua phƣơng pháp nghiên cứu định tính gồm phỏng vấn

sâu và khảo sát b ng phiếu điều tra. Kết quả nghiên cứu cho thấy Sở đã làm

tốt môi trƣờng kiểm soát và đã có một số quy định để thực hiện kiểm soát chi;

tuy nhiên, cơ chế nhận dạng rủi ro chi, các thủ tục cho kiểm soát, thông tin

phục vụ cho kiểm soát chi và công tác giám sát còn một số hạn chế nhất định.

Từ đó, nghiên cứu đã thảo luận và đề ra các giải pháp hoàn thiện.

Nhìn chung, các nghiên cứu đều nêu ra đƣợc những lý luận chung về

KSNB và thực trạng KSNB tại mỗi đơn vị, nêu ra kết quả đạt đƣợc, những

tồn tại cần khắc phục, đồng thời đƣa ra một số giải pháp nh m hoàn thiện

KSNB tại đơn vị đó.

Qua nghiên cứu các tài liệu nghiên cứu của các nhà nghiên cứu, tác giả

nhận thấy r ng mỗi nghiên cứu các tác giả tập trung nghiên cứu về mỗi lĩnh

vực hoặc mỗi quy trình hoặc mỗi đơn vị cụ thể nhƣ: Đỗ Thị Thu Trang

(2012), Nguyễn Mạnh Tuấn (2017), Hoàng Thị Xuân Hƣơng (2018), Đoàn

Thị Thanh Toàn (2018) nghiên cứu về KSNB các khoản chi đối với một đơn

vị hành chính nhà nƣớc đặc thù là KBNN; hay Phạm Thị Trà (2014) nghiên

cứu về KSNB các khoản chi đối với một đơn vị sự nghiệp công; hoặc

Nguyễn Ngọc Thu (2015), Nguyễn Thị Lệ H ng và Vũ Trƣơng Hà Giang

(2020) nghiên cứu về KSNB các khoản chi đối với một đơn vị hành chính

nhà nƣớc thuần tuý.

Từ đó cho thấy, chƣa có tác giả nào nghiên cứu sâu về KSNB các khoản

chi đối với một đơn vị nhà nƣớc đặc thù nhƣ Cục Thuế tỉnh Bình Định, và

việc tham khảo các nghiên cứu nêu trên là rất cần thiết cho việc hoàn thiện

nghiên cứu của tác giả. Đây là khoảng trống và cũng là cơ sở để tác giả thực