Dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” và “có tính chất con đồ” trong tội giết người theo luật hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

CHÂU THÀNH CHƠN

DẤU HIỆU ĐỊNH KHUNG “THỰC HIỆN

TỘI PHẠM MỘT CÁCH MAN RỢ” VÀ “CÓ

TÍNH CHẤT CÔN ĐỒ” TRONG TỘI GIẾT NGƯỜI

THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

DẤU HIỆU ĐỊNH KHUNG “THỰC HIỆN

TỘI PHẠM MỘT CÁCH MAN RỢ” VÀ “CÓ

TÍNH CHẤT CÔN ĐỒ” TRONG TỘI GIẾT NGƯỜI

THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Định hướng ứng dụng

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Anh Tuấn

Học viên: Châu Thành Chơn

Lớp: Cao học Luật, Tiền Giang Khóa 2

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn "Dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm

một cách man rợ” và “có tính chất con đồ” trong tội giết người theo luật hình

sự Việt Nam" đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu,

ví dụ và trích dẫn trong Luận văn bảo đảm độ tin cậy, chính xác và trung thực.

Những kết luận khoa học của Luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Châu Thành Chơn

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLHS Bộ luật Hình sự

BLTTHS Bộ luật Tố tụng hình sự

Bộ CA Bộ Công an

Bộ NN&PTNT Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

Bộ TP Bộ Tư pháp

CA Công an

CP Chính phủ

KSND Kiểm sát nhân dân

Luật BV&PTR Luật Bảo vệ và Phát triển rừng

Luật BVMT Luật Bảo vệ môi trường

NĐ Nghị định

NĐ-CP Nghị định Chính phủ

NXB Nhà xuất bản

TAND Tòa án nhân dân

TANDTC Tòa án nhân dân tối cao

TNHS Trách nhiệm hình sự

TTHS Tố tụng hình sự

TTLT Thông tư liên tịch

Viện KSNDTC Viện kiểm sát nhân dân tối cao

VKSND Viện kiểm sát nhân dân

XPHC Xử phạt hành chính

XPVPHC Xử phạt vi phạm hành chính

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU......................................................................................................1

CHƯƠNG 1. DẤU HIỆU ĐỊNH KHUNG “THỰC HIỆN TỘI PHẠM MỘT

CÁCH MAN RỢ” TRONG TỘI GIẾT NGƯỜI..............................................8

1.1. Quy định về vấn đề dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một

cách man rợ” trong tội giết người theo quy định của Bộ luật hình sự Việt

Nam năm 2015 .................................................................................................8

1.2. Các vướng mắc trong thực tiễn xác định dấu hiệu định khung “thực

hiện tội phạm một cách man rợ” trong tội giết người..................................9

1.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự dấu hiệu định

khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” trong tội giết người..........16

Kết luận Chương 1............................................................................................20

CHƯƠNG 2. DẤU HIỆU ĐỊNH KHUNG “CÓ TÍNH CHẤT CÔN ĐỒ”

TRONG TỘI GIẾT NGƯỜI............................................................................21

2.1. Quy định pháp luật hình sự về vấn đề dấu hiệu định khung “có tính

chất côn đồ” trong tội giết người Bộ luật hình sự Việt Nam năm 2015 ....21

2.2. Các vướng mắc trong thực tiễn xác định dấu hiệu định khung “có

tính chất côn đồ” trong tội giết người..........................................................23

2.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự dấu hiệu

định khung “có tính chất côn đồ” trong tội giết người...............................34

Kết luận Chương 2............................................................................................38

KẾT LUẬN........................................................................................................39

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Xác định đúng các dấu hiệu định khung hình phạt của một tội là một vấn đề

phức tạp trong khoa học pháp lý hình sự. Quá trình giải quyết vụ án hình sự cần

đảm bảo sự khách quan, khoa học và chính xác. Áp dụng đúng dấu hiệu định

khung hình phạt là yếu tố đảm bảo cho việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với

người phạm tội đúng theo các điều khoản tương ứng của Bộ luật hình sự không để

lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Trong giai đoạn hiện nay, khi mà công

cuộc cải cách tư pháp đang được triển khai thực hiện trong hệ thống các cơ quan

tư pháp theo tinh thần của Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược

cải cách tư pháp đến năm 2020, thì việc áp dụng đúng các quy định của Bộ luật

hình sự về dấu hiệu định khung hình phạt càng trở nên bức thiết nhằm phục vụ

hiệu quả cho tiến trình cải cách tư pháp và bảo đảm quyền con người trong tố tụng

hình sự.

Việc xác định đúng các dấu hiệu định khung hình phạt là một trong các

nội dung cơ bản của việc áp dụng pháp luật hình sự trong quá trình xét xử và là

một trong những biện pháp đưa các quy phạm pháp luật vào cuộc sống. Trên cơ

sở xác định người phạm tội đã thực hiện hành vi phạm tội gì, quy định tại điều,

khoản nào của Bộ luật hình sự, cơ quan có thẩm quyền sẽ quyết định một hình

phạt phù hợp đối với hành vi phạm tội đó. Vì thế, xác định khung hình phạt đúng

được xem là tiền đề, điều kiện cho việc quyết định hình phạt đúng đắn, góp phần

mang lại hiệu quả trong phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm.

Thực tiễn xét xử các vụ án hình sự cho thấy các cơ quan tiến hành tố tụng

còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc áp dụng các dấu hiệu định khung

hình phạt nhất là đối với tội giết người. Trong thời gian gần đây tình hình tội

phạm giết người trong cả nước do nhiều nguyên nhân nên có xu hướng gia tăng,

diễn biến phức tạp, với nhiều thủ đoạn tinh vi xảo quyệt, có sự chuẩn bị trước, có

tổ chức, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Tội giết người với tính chất côn đồ,

hung hãn, trắng trợn, xem thường tính mạng con người không những gây nên

đau thương tang tóc cho gia đình nạn nhân mà còn để lại gánh nặng cho xã hội,

gia đình và gây bất bình trong quần chúng nhân dân, gây mất an ninh trật tự, tạo

2

ra tâm lý hoang mang, lo lắng cho quần chúng nhân dân tại địa phương và làm

cho giá trị đạo đức con người Việt Nam ngày càng giảm sút. Do vậy, áp dụng

chính xác dấu hiệu định khung tội phạm này để trừng trị nghiêm khắc, không bỏ

lọt tội phạm và không làm oan người vô tội. Trong thực tiễn áp dụng có nhiều

khó khăn trong xác định dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách man

rợ” và “có tính chất côn đồ” trong tội giết người theo luật hình sự Việt Nam.

Chính vì vậy, học viên lựa chọn vấn đề “Dấu hiệu định khung “thực hiện

tội phạm một cách man rợ” và “có tính chất côn đồ” trong tội giết người theo

luật hình sự Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Liên quan đến đề tài “Dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách

man rợ” và “có tính chất côn đồ” trong tội giết người theo luật hình sự Việt

Nam”, có nhiều công trình nghiên cứu ở nhiều nhóm tài liệu khác nhau:

- Các giáo trình luật hình sự của các cơ sở đào tạo luật như: (1) Trường

Đại học Luật TP.Hồ Chí Minh (2013), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam - Phần

Các tội phạm, Nxb Hồng Đức- Hội Luật gia Việt Nam, TP.HCM; (2) Trường

Đại học Luật Hà Nội (2017), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam- Phần Các tội

phạm, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; (3) Võ Khánh Vinh (Chủ biên) (2012),

Giáo trình Luật hình sự Việt Nam- Phần Các tội phạm, Nxb Công an nhân dân,

Hà Nội; (4) Lê Cảm (Chủ biên) (2007), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam - Phần

Các tội phạm, Khoa Luật, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội, Nxb Đại học Quốc

gia, Hà Nội; ... Các giáo trình này cung cung những kiến thức lý luận cơ bản về

dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” và “có tính chất côn

đồ” của tội giết người làm cơ sở tham khảo cho luận văn nghiên cứu quy định

của pháp luật hình sự về các dấu hiệu này.

- Các sách bình luận khoa học luật hình sự, sách chuyên khảo có đề cập

đến dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” và “có tính

chất côn đồ” của tội giết người - có thể đến như : (1) Đinh Văn Quế (2005),

Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự - Phần các tội phạm, NXB Tổng hợp

Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh; (2) Đỗ Đức Hồng Hà

(2008), Tội giết người và đấu tranh phòng, chống tội phạm giết người ở Việt

3

Nam trong giai đoạn hiện nay, NXB. Tư Pháp, Hà Nội; (3) Nguyễn Đức Mai

(2010), Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 1999 sửa đổi, bổ sung năm

2009, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội; (4) Trần Văn Biên, Đinh Thế Hưng

(2017), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm

2017), NXB. Thế Giới, Hà Nội; (5) Nguyễn Đức Mai và những người khác

(2018), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự, sửa đổi, bổ sung năm 2017, NXB.

Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội; (6) Nguyễn Ngọc Hòa (Chủ biên) (2018),

Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm

2017, Quyển 1, Phần các tội phạm, NXB. Tư pháp, Hà Nội; (7) Phạm Mạnh

Hùng (2019), Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ

sung năm 2017, Phần các tội phạm, NXB. Lao động, Hà Nội; (8) Đỗ Đức

Hồng Hà (Chủ biên) (2018), Bình luận tội giết người và một số vụ án phức tạp,

NXB. Lao động, Hà Nội ... Các sách bình luận này giúp cho việc nghiên cứu

các dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” và “có tính chất

côn đồ” của tội giết người đầy đủ và chính xác hơn.

- Luận án, luận văn có liên quan đến đề tài có thể kể đến: (1) Đỗ Đức

Hồng Hà (2006), Tội giết người trong luật hình sự Việt Nam và đấu tranh phòng

chống loại tội phạm này, Luận án tiến sỹ Luật học, Trường Đại học Luật Hà

Nội; (2) Trần Thị Hồng Việt (2007), Tội giết người theo Điều 93 Bộ luật hình sự

và thực tiễn xét xử tại thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn thạc sĩ, trường Đại học

Luật Tp. Hồ Chí Minh Các tài liệu này giúp tác giả có thể tham khảo thêm về

các dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” và “có tính chất

côn đồ” của tội giết người theo luật hình sự Việt Nam

- Các bài viết trên các tạp chí chuyên ngành có liên quan đến nội dung đề

tài – có thể đến như: (1) Nguyễn Điều (2000), “Về tội giết người trong bộ luật

hình sự năm 1999”, Dân chủ & Pháp luật, Số 5, tr. 4; 12; (2) Đào Trung Kiên

(2004), “Về hiểu và áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự phạm tội có

tính chất côn đồ" trong hoạt động xét xử của tòa án”, Tòa án nhân dân, số 15,

tr.35-37; (3) Nguyễn Văn Trượng (2005), “Về áp dụng một số tình tiết định

khung tăng nặng quy định tại khoản 1 Điều 93 BLHS”, Tòa án nhân dân, số 3,

tr.24-26; (4) Đỗ Đức Hồng Hà (2006), “Phương hướng khắc phục những tồn tại,

vướng mắc khi áp dụng một số quy định của pháp luật hình sự về tình tiết định

4

khung tăng nặng của tội giết người”, Kiểm sát, Số 23, tr.32-38; (5) Đỗ Đức Hồng

Hà, Nguyễn Thị Ngọc Hoa (2011), “Quy định về tội giết người trong bộ Luật

Hồng Đức, và bộ Luật Gia Long và phương hướng hoàn thiện quy định về tội

giết người trong Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành”, Nghề luật, Số 3, tr.19-25;

(6) Lưu Hoài Bảo (2016), “Bàn về một số tình tiết tăng nặng định khung trong

tội giết người theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015”, Tòa án nhân dân,

Số 24, tr. 16 – 20; (7) Đỗ Đức Hồng Hà (2017), “Tình hình, nguyên nhân của tội

phạm giết người có tính chất dã man, gây bức xúc, lo lắng trong xã hội và giải

pháp phòng ngừa”, Kiểm sát, Số 10, tr. 16 – 19; (8) Đỗ Đức Hồng Hà, Bùi Thị

Tâm (2018), “Một số điểm mới về tội giết người trong Bộ luật Hình sự năm

2015”, Tòa án nhân dân, Số 6, tr. 12-18 ...

Các công trình nói trên đã đề cập đến tội giết người nhưng chưa có công

trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống về các dấu hiệu định

khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” và “có tính chất côn đồ” trong tội

giết người theo luật hình sự Việt Nam, đặc biệt là phân tích, đánh giá từ góc độ

thực tiễn áp dụng pháp luật và ở cấp độ một luận văn thạc sỹ Luật học. Vì vậy,

việc đề tài “Dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” và “có

tính chất côn đồ” trong tội giết người theo luật hình sự Việt Nam” còn nhiều vấn

đề còn tiếp tục nghiên cứu, không trùng lặp về nội dung với các luận văn thạc sỹ

Luật học khác theo định hướng ứng dụng đã công bố và có ý nghĩa thực tiễn.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở phân tích các quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam năm 2015

về dấu hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” và “có tính chất

côn đồ” trong tội giết người; từ đó đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về các

dấu hiệu này và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng các dấu

hiệu định khung “thực hiện tội phạm một cách man rợ” và “có tính chất côn đồ”

của tội giết người.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích nêu trên, đề tài đặt ra và giải quyết các nhiệm vụ

chủ yếu sau đây: