Đánh giá tác động của vốn xã hội đến hoạt động của các ngân hàng thương mại trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh: Luận án tiến sĩ kinh tế / Vũ Cẩm Nhung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

---------------------------

VŨ CẨM NHUNG

ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA VỐN XÃ HỘI ĐẾN HOẠT

ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI TRÊN

ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

MÃ SỐ: 9.34.02.01

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.,TS. NGUYỄN THỊ NHUNG

TS. HUỲNH THANH ĐIỀN

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Đề tài nghiên cứu này là công trình nghiên cứu do chính tác giả thực hiện, có

tính độc lập riêng, không sao chép của ai. Tất cả nội dung trong đề tài chƣa đƣợc

công bố ở bất kỳ đâu.

Tất cả những phần thông tin tham khảo đều đƣợc trích dẫn và ghi nguồn cụ

thể minh bạch trong danh mục tài liệu tham khảo.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 01 năm 2019

Tác giả luận án

VŨ CẨM NHUNG

ii

LỜI CẢM ƠN

Luận án này đƣợc hoàn thành với sự hƣớng dẫn, hỗ trợ, góp ý và động viên

rất nhiều của thầy cô hƣớng dẫn, gia đình, quý thầy/cô, bạn bè đồng nghiệp trong

suốt thời gian qua. Tác giả xin chân thành cảm ơn:

- Cô hƣớng dẫn, PGS. TS Nguyễn Thị Nhung và thầy hƣớng dẫn, TS. Huỳnh

Thanh Điền đã dành nhiều thời gian để định hƣớng, hƣớng dẫn tận tình và

góp ý cho tôi trong suốt thời gian thực hiện luận án.

- Đồng thời tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy/cô trƣờng Đại học Ngân hàng

Tp.HCM nói chung và khoa Kinh tế Quốc tế nói riêng, đã truyền đạt tri thức

và kinh nghiệm trong quá trình tôi học tập nghiên cứu tại trƣờng.

- Xin cảm ơn ban lãnh đạo các chi nhánh ngân hàng tại Tp.Hồ Chí Minh đã hỗ

trợ tôi thu thập số liệu và chia sẻ các kinh nghiệm chuyên môn giúp tôi hoàn

thành luận án.

- Xin cảm ơn đơn vị tôi đang công tác, bạn bè, đồng nghiệp đã hỗ trợ tôi trong

thời gian làm luận án.

- Cuối cùng đó chính là gia đình, chỗ dựa vững chắc để tôi có thể thực hiện

luận án.

Xin chân thành cảm ơn!

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 01 năm 2019

Tác giả luận án

VŨ CẨM NHUNG

iii

TÓM TẮT

Luận án nghiên cứu tác động của vốn xã hội tới hoạt động của các NHTM

Việt Nam trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trên cơ sở lần đầu tiên tích hợp giữa

chất lƣợng và cấu trúc mạng lƣới bên ngoài, bên trong và của lãnh đạo ngân hàng.

Bên cạnh đó, luận án cũng lần đầu tiên kiểm chứng mối quan hệ giữa vốn xã hội và

các hoạt động của NHTM Việt Nam trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Luận án

đã đạt các kết quả nghiên cứu nhƣ sau:

Thứ nhất, luận án đã xây dựng đƣợc thang đo đảm bảo giá trị nội dung và độ

tin cậy, bao gồm: thang đo vốn xã hội là thang đo đa hƣớng bậc ba với các thành

phần bậc hai là vốn xã hội của lãnh đạo, vốn xã hội bên ngoài, vốn xã hội bên trong

ngân hàng; Các hoạt động của ngân hàng là các thang đo đơn hƣớng, bao gồm hoạt

động nguồn vốn, sử dụng vốn và cung ứng dịch vụ.

Thứ hai, luận án cũng đã khẳng định những đóng góp tích cực của vốn xã hội

đối với các hoạt động của NHTM (bao gồm các tác động trực tiếp và gián tiếp của

vốn xã hội trong ngân hàng đến các hoạt động của NHTM thông qua việc chấp nhận

giả thuyết với hệ số hồi quy chuẩn hóa đƣợc chấp nhận ở mức ý nghĩa 1%).

Thứ ba, luận án cũng chỉ ra những hiệu ứng tích cực và tiêu cực của vốn xã

hội đối với ngành ngân hàng từ đó làm cơ sở cho việc gợi ý các chính sách hạn chế

các hiệu ứng tiêu cực của vốn xã hội cho ngành ngân hàng.

Thứ tƣ, luận án có đóng góp quan trọng về mặt lý thuyết là bổ sung các đặc

trƣng và vai trò của vốn xã hội trong ngành ngân hàng mà các nghiên cứu trƣớc đó

còn bị khiếm khuyết.

Với những kết quả đạt đƣợc từ mô hình thực nghiệm, về mặt học thuật, luận

án mang lại đóng góp mới trên cơ sở bổ sung vào khoảng trống nghiên cứu thông

qua việc cung cấp các bằng chứng thực nghiệm về tác động của vốn xã hội đến các

hoạt động của các NHTM Việt Nam trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Xét

iv

trong bối cảnh Việt Nam nói riêng, luận án đã mang lại đóng góp mới về phƣơng

pháp tiếp cận và đóng góp những bằng chứng thực nghiệm khẳng định vai trò quan

trọng của vốn xã hội đối với việc nâng cao kết quả hoạt động của NHTM.

Thứ năm, luận án có đóng góp quan trọng về hàm ý chính sách, giúp ngân

hàng nhận diện và đo lƣờng vốn xã hội đồng thời sử dụng vốn xã hội phục vụ cho

các hoạt động của ngân hàng. Đồng thời gợi ý chính sách vĩ mô hỗ trợ ngân hàng

phát huy hiệu ứng tích cực và hạn chế hiệu ứng tiêu cực của vốn xã hội.

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

TÓM TẮT ................................................................................................................. iii

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU........................................................................................1

1.1 Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu .......................................................4

1.3. Đối tƣợng, phạm vi và phƣơng pháp nghiên cứu.................................................4

1.4. Ý nghĩa của nghiên cứu........................................................................................5

1.5 Bố cục của đề tài .................................................................................................6

TÓM TẮT CHƢƠNG 1..............................................................................................7

CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ...........................................................................8

2.1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ VỐN XÃ HỘI VÀ VỐN XÃ HỘI TRONG NGÂN

HÀNG .........................................................................................................................8

2.1.1 Quan niệm vốn xã hội ........................................................................................8

2.1.2 Những nghiên cứu trƣớc có liên quan đến nội dung đề tài:.............................11

2.1.3 Vốn xã hội trong ngân hàng .............................................................................17

2.1.3.1 Khái niệm vốn xã hội trong ngân hàng .........................................................17

2.1.3.2 Ý nghĩa của vốn xã hội đối với ngân hàng....................................................19

2.1.3.3 Tính chất cơ bản của vốn xã hội trong hoạt động của các ngân hàng thƣơng

mại.............................................................................................................................21

2.1.4 Thành phần cơ bản của vốn xã hội trong ngân hàng........................................26

2.1.4.1 Vốn xã hội của lãnh đạo ngân hàng ..............................................................27

2.1.4.2 Vốn xã hội bên ngoài ngân hàng...................................................................31

2.1.4.3 Vốn xã hội bên trong ngân hàng ...................................................................36

2.2 CÁC HOẠT ĐỘNG CƠ BẢN CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ..............42

2.3 KHUNG PHÂN TÍCH CỦA NGHIÊN CỨU.....................................................50

vi

TÓM TẮT CHƢƠNG 2............................................................................................53

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................54

3.1 Phƣơng pháp nghiên cứu.....................................................................................54

3.1.1 Quy trình nghiên cứu .......................................................................................54

3.1.2 Phƣơng pháp nghiên cứu..................................................................................56

3.2 Phƣơng pháp xây dựng và kiểm định thang đo...................................................57

3.2.1 Phƣơng pháp xây dựng thang đo......................................................................57

3.2.2 Phƣơng pháp đánh giá sơ bộ thang đo .............................................................59

3.2.3 Phƣơng pháp kiểm định thang đo cho nghiên cứu điển hình...........................60

3.3 Giả thuyết và mô hình nghiên cứu ......................................................................60

3.3.1 Phƣơng pháp phát triển giả thuyết và mô hình nghiên cứu ..........................60

3.3.2 Phƣơng pháp kiểm định giả thuyết và mô hình nghiên cứu cho trƣờng hợp

điển hình....................................................................................................................61

3.4 THIẾT KẾ MẪU NGHIÊN CỨU ......................................................................62

3.4.1 Thiết kế mẫu cho xây dựng và đánh giá thang đo sơ bộ..................................62

3.4.2 Phƣơng pháp thiết kế mẫu cho kiểm định thang đo và mô hình lý thuyết cho

nghiên cứu điển hình.................................................................................................62

3.5 XÂY DỰNG THANG ĐO VỐN XÃ HỘI CỦA NGÂN HÀNG VÀ CÁC

HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM....63

3.5.1 Xây dựng thang đo vốn xã hội của lãnh đạo ngân hàng ...............................63

3.5.2 Xây dựng thang đo vốn xã hội bên ngoài ngân hàng.......................................67

3.5.3 Xây dựng thang đo vốn xã hội bên trong ngân hàng ....................................71

3.5.4 Xây dựng thang đo về các hoạt động của NHTM............................................75

3.5.5 Đánh giá sơ bộ thang đo...................................................................................79

3.5.5.1 Hệ số tin cậy (Cronbach‟s alpha)..................................................................80

3.5.5.2 Phân tích nhân tố khám phá (EFA)...............................................................80

vii

3.6 GIẢ THUYẾT VỀ TÁC ĐỘNG CỦA VỐN XÃ HỘI TỚI CÁC HOẠT ĐỘNG

CỦA NHTM..............................................................................................................83

3.6.1 Đối với vốn xã hội của lãnh đạo ngân hàng.....................................................83

3.6.2 Đối với xã hội bên ngoài..................................................................................84

3.6.3 Đối với vốn xã hội bên trong ...........................................................................86

3.7 MÔ TẢ MẪU NGHIÊN CỨU............................................................................90

TÓM TẮT CHƢƠNG 3............................................................................................93

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..................................94

4.1 KIỂM ĐỊNH THANG ĐO BẰNG HỆ SỐ TIN CẬY VÀ PHÂN TÍCH NHÂN

TỐ KHÁM PHÁ .......................................................................................................94

4.2 KIỂM ĐỊNH THANG ĐO BẰNG PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHẲNG ĐỊNH

(CFA) ........................................................................................................................94

4.2.1 Kiểm định các thang đo bậc ba của khái niệm vốn xã hội...............................95

4.2.1.1 Kiểm định thang đo vốn xã hội của lãnh đạo ngân hàng ..............................95

4.2.1.2 Kiểm định thang đo vốn xã hội bên ngoài ngân hàng...................................96

4.2.1.3 Kiểm định thang đo vốn xã hội bên trong ngân hàng ...................................99

4.2.3 Phân tích nhân tố khẳng định chung cho các thang đo vốn xã hội, các hoạt

động của NHTM ....................................................................................................102

4.3. KIỂM ĐỊNH ĐỘ TIN CẬY TỔNG HỢP VÀ PHƢƠNG SAI TRÍCH ..........104

4.4 MÔ TẢ CÁC ĐẶC TRƢNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÀ HIỆU CHỈNH MÔ

HÌNH NGHIÊN CỨU.............................................................................................105

4.4.1 Mô tả đặc trƣng của vốn xã hội...................................................................105

4.4.2 Mô hình nghiên cứu điều chỉnh ..................................................................106

4.5 KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU.........................................................106

4.5.1 Ƣớc lƣợng mô hình nghiên cứu .....................................................................106

4.5.2 Kiểm định các giả thuyết.............................................................................108

4.6 THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH ..................................109

viii

4.6.1 Vốn xã hội của ngân hàng tác động đến hoạt động nguồn vốn của NHTM..110

4.6.2 Vốn xã hội của ngân hàng tác động đến hoạt động sử dụng vốn của NHTM......113

4.6.3 Vốn xã hội của ngân hàng tác động đến hoạt động cung ứng dịch vụ của

NHTM.....................................................................................................................115

4.6.4 Mối liên hệ giữa các hoạt động của NHTM...................................................117

4.6.5 Hiệu ứng tích cực và tiêu cực của vốn xã hội đối với NHTM.......................120

4.6.5.1 Hiệu ứng tích cực của vốn xã hội đối với ngành ngân hàng.......................120

4.6.5.2 Hiệu ứng tiêu cực của vốn xã hội đối với ngành ngân hàng.......................123

TÓM TẮT CHƢƠNG 4..........................................................................................127

CHƢƠNG 5 ............................................................................................................128

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................128

5.1 KẾT LUẬN.......................................................................................................128

5.1.1 Kết quả xây dựng và kiểm định thang đo vốn xã hội của ngân hàng ............128

5.1.2 Kết quả xây dựng và kiểm định thang đo các hoạt động của NHTM............129

5.1.3 Kết quả ƣớc lƣợng và kiểm định mô hình nghiên cứu...................................129

5.2 KHUYẾN NGHỊ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA NHTM

THÔNG QUA SỬ DỤNG VỐN XÃ HỘI..............................................................131

5.2.1 Nhận thức về tầm quan trọng của vốn xã hội trong chiến lƣợc phát triển của

NHTM.....................................................................................................................132

5.2.2 Thiết lập mục tiêu đo lƣờng vốn xã hội trong ngân hàng ..............................133

5.2.3 Phát triển vốn xã hội của lãnh đạo ngân hàng................................................138

5.2.4 Phát triển vốn xã hội bên ngoài ngân hàng ....................................................139

5.2.5 Phát triển vốn xã hội bên trong ngân hàng.....................................................142

5.2.6 Gợi ý chính sách vĩ mô hỗ trợ ngân hàng phát triển vốn xã hội tạo hiệu ứng

tích cực và hạn chế hiệu ứng tiêu cực trong môi trƣờng hoạt động ngân hàng ......143

5.2.6.1 Gợi ý chính sách vĩ mô hỗ trợ ngân hàng phát huy hiệu ứng tích cực của vốn

xã hội.......................................................................................................................144

ix

5.2.6.2 Gợi ý chính sách vĩ mô và vi mô hỗ trợ ngân hàng hạn chế hiệu ứng tiêu cực

của vốn xã hội .........................................................................................................144

5.3 NHỮNG ĐÓNG GÓP CHÍNH CỦA LUẬN ÁN ............................................146

5.3.1 Đóng góp về mặt khoa học.............................................................................146

5.3.2 Đóng góp về mặt thực tiễn ..........................................................................147

5.4 HẠN CHẾ CỦA LUẬN ÁN VÀ HƢỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO.......148

5.4.1 Hạn chế của luận án .......................................................................................148

5.4.2 Hƣớng nghiên cứu tiếp theo...........................................................................149

TÓM TẮT CHƢƠNG 5..........................................................................................150

CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ.....................153

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................155

PHỤ LỤC................................................................................................................173

x

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CFA : Phân tích nhân tố khẳng định (Confirmatory Factor Analysis)

CFI : Chỉ số so sánh phù hợp (comparative fit index)

CMIN/df : Giá trị Chi – bình phƣơng chia cho bậc tự do ( )

Cronbach‟s alpha : Hệ số tin cậy Cronbach‟s alpha

Df : Bậc tự do (degrees of freedom)

EFA : Phân tích nhân tố khám phá ((Exploratary Factor Analysis)

ES : Lý thuyết cấu trúc hiệu quả

NHNN : Ngân hàng Nhà nƣớc

NHTW : Ngân hàng trung ƣơng

NHTM : Ngân hàng thƣơng mại

MP : Lý thuyết sức mạnh thị trƣờng

RMSEA : Xấp xỉ của sai số bình phƣơng trung bình (Root mean square

error of approximation)

SEM : Mô hình cấu trúc tuyến tính (Structural Equation Modeling)

TCKT : Tổ chức kinh tế

TLI : Chỉ số Tucker & Lewis

TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh

: Giá trị Chi-bình phƣơng (chi-square)

xi

DANH MỤC BẢNG

STT BẢNG TÊN TRANG

1 Bảng 3.1 Phƣơng pháp xây dựng thang đo 57

2 Bảng 3.2 Các mạng lƣới quan hệ của lãnh đạo ngân hàng 64

3 Bảng 3.3 Thang đo vốn xã hội của lãnh đạo ngân hàng 65

4 Bảng 3.4 Các mạng lƣới quan hệ bên ngoài ngân hàng 68

5 Bảng 3.5 Thang đo vốn xã hội bên ngoài ngân hàng 69

6 Bảng 3.6 Các mạng lƣới quan hệ bên trong ngân hàng 72

7 Bảng 3.7 Thang đo vốn xã hội bên trong ngân hàng 73

8 Bảng 3.8 Thang đo các hoạt động của NHTM 77

9 Bảng 3.9 Mẫu điều tra của đề tài so với tổng thể 88

10 Bảng 4.1 Hệ số tƣơng quan giữa các thành phần của vốn

xã hội của lãnh đạo ngân hàng 93

11 Bảng 4.2 Hệ số tƣơng quan giữa các thành phần của vốn

xã hội bên ngoài ngân hàng 96

12 Bảng 4.3 Hệ số tƣơng quan giữa các khái niệm bậc hai

của vốn xã hội 99

13 Bảng 4.4 Hệ số tin cậy tổng hợp và phƣơng sai trích của

các khái niệm

102

14 Bảng 4.5 Các tham số mô tả các thành phần bậc hai của

vốn xã hội

103

15 Bảng 4.6 Hệ số hồi quy (đã chuẩn hóa) của các mối quan

hệ

106

16 Bảng 4.7 Tác động của vốn xã hội tới các hoạt động của

NHTM 108

17 Bảng 5.1 Mục tiêu, tiêu chí đo lƣờng vốn xã hội của

NHTM 133

xii

DANH MỤC HÌNH

STT BẢNG TÊN TRANG

1 Hình 2.1 Khung phân tích mối liên hệ giữa vốn xã hội

với các hoạt động của NHTM 51

2 Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu của đề tài 55

3 Hình 3.2 Thành phần vốn xã hội của lãnh đạo ngân

hàng trƣớc khi đánh giá sơ bộ

66

4 Hình 3.3 Thành phần vốn xã hội bên ngoài ngân hàng

trƣớc khi đánh giá sơ bộ

70

5 Hình 3.4 Thành phần vốn xã hội bên trong ngân hàng

trƣớc khi đánh giá sơ bộ

74

6 Hình 3.5 Thang do vốn xã hội của ngân hàng sau khi

đánh giá sơ bộ

80

7 Hình 3.6 Mô hình lý thuyết tác động của vốn xã hội tới

hoạt động của các NHTM Việt Nam 89

8 Hình 4.1 Kết quả CFA (đã chuẩn hóa) thang đo vốn xã

hội của lãnh đạo ngân hàng 94

9 Hình 4.2 Kết quả CFA (đã chuẩn hóa) của thang đo vốn

xã hội bên ngoài ngân hàng 97

10 Hình 4.3 Kết quả CFA (đã chuẩn hóa) của thang đo vốn

xã hội bên trong ngân hàng 98

11 Hình 4.4 Kết quả CFA (đã chuẩn hóa) của thang đo vốn

xã hội 99

12 Hình 4.5 Kết quả CFA (đã chuẩn hóa) giữa các khái

niệm trong mô hình nghiên cứu

101

13 Hình 4.6 Kết quả SEM mô hình nghiên cứu (đã chuẩn

hóa) 105

1

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU

1.1 Tính cấp thiết của đề tài

Theo báo cáo của NHNN (2016), các NHTM Nhà nƣớc vẫn đang thống trị cả

thị phần huy động lẫn thị phần tín dụng, điều này đƣợc giải thích do nhiều nguyên

nhân, trong đó có thể kể đến việc các NHTM Nhà nƣớc nhiều khi nhận đƣợc vốn ƣu

đãi từ chính phủ để cho vay các khu vực kinh tế đƣợc trợ cấp hoặc theo một chƣơng

trình kích thích kinh tế nào đó. Những nguồn vốn này thƣờng có chi phí thấp. Trong

khi đó, vốn ƣu đãi tài trợ cho các khu vực kinh tế đƣợc trợ cấp chủ yếu đƣợc thực

hiện dựa trên chức năng, quy mô, mạng lƣới của ngân hàng, và theo quyết định cấp

vốn của cơ quan quản lý nhà nƣớc đƣợc phân công. Do vậy, việc lựa chọn ngân

hàng để cấp vốn tài trợ cho các khu vực kinh tế hoặc chƣơng trình kích thích kinh

tế, (ngoài việc các ngân hàng phải thể hiện đƣợc năng lực của mình) thì còn phụ

thuộc rất nhiều vào các mối quan hệ cá nhân của lãnh đạo ngân hàng với cá nhân

lãnh đạo của cơ quan quản lý nhà nƣớc.

Ngoài ra, do NHTM Nhà nƣớc có mạng lƣới rộng khắp, và có uy tín vì có sự

bảo trợ của Nhà nƣớc. Các nhà đầu tƣ an tâm giao dịch với NHTM Nhà nƣớc bởi

NHTM Nhà nƣớc dễ dàng nhận đƣợc sự hỗ trợ trong những giai đoạn khó khăn từ

Nhà nƣớc, dễ dàng tiếp cận với nguồn vốn với lãi suất thấp, dễ dàng tìm kiếm các

đối tác tín dụng lớn từ các Tổng công ty Nhà nƣớc. Kết quả này phù hợp với kết

quả nghiên cứu của Bonin và ctg (2005); Gursoy và Aydogan (2002); Najid và

Rahman (2011).

Bên cạnh đó, hoạt động của NHTM bị ảnh hƣởng bởi cách NHNN điều

hành chính sách tiền tệ (báo cáo NHNN 2016). Mặc dù các chính sách đƣợc ban

hành nhiều nhƣng việc tiếp cận vốn của các NHTM và thụ hƣởng sự hỗ trợ từ chính

sách còn chƣa đồng đều. Đối với các NHTM, nhất là NHTM Nhà nƣớc thì trong

việc tiếp cận vốn và tiếp cận thông tin, mối quan hệ giữa cá nhân của lãnh đạo ngân

hàng với các cá nhân cơ quan quản lý nhà nƣớc sẽ ảnh hƣởng rất lớn. Điều này

cũng là phù hợp tại Việt Nam, khi mà các quan hệ cá nhân rất đƣợc chú trọng

2

(Nguyễn Văn Thắng 2015). Do đó, các NHTM cần nhận thức đầy đủ về vai trò của

mối quan hệ của lãnh đạo ngân hàng, để giúp ngân hàng hoạch định chính sách

phục vụ cho các họat động kinh doanh.

Không chỉ là mối quan hệ của bản thân ngƣời lãnh đạo, mà tất cả mạng lƣới

quan hệ xã hội đều quan trọng trong hoạt động của doanh nghiệp nói chung và

NHTM nói riêng. Trong quá trình hoạt động của mình, ngân hàng nào có khả năng

liên kết với khách hàng, các đối tác, các dự án, chƣơng trình tốt thì việc huy động

vốn, cho vay, đầu tƣ…cũng thuận lợi hơn.

Ngoài mặt tích cực, thì các mối quan hệ cũng thể hiện mặt tiêu cực, trong

giai đoạn vừa qua, hiện tƣợng thâu tóm lẫn nhau giữa các ngân hàng, tranh thủ các

mối quan hệ với các quan chức để phục vụ cho lợi ích của nhóm cá nhân, gây lũng

đoạn thị trƣờng và tâm lý bất an cho các chủ thể tham gia thị trƣờng (Nguyễn Đức

Chiện 2013). Các vụ án kinh tế trong thời gian qua liên quan đến các vị lãnh đạo

ngành ngân hàng đã gây thất thoát hàng ngàn tỷ đồng cho nền kinh tế, một phần

nguyên nhân xuất phát từ các mối quan hệ xã hội, bao gồm cả mối quan hệ của lãnh

đạo ngân hàng. Đồng thời, vẫn còn những hiện tƣợng nhƣ nội bộ thông đồng lấy

quỹ, lập hồ sơ giả lấy tiền tiết kiệm, tiền vay…gây mất uy tín cho ngân hàng và ảnh

hƣởng đến sự phát triển của ngân hàng. Đặc biệt việc gian lận trong cho vay ở các

nền kinh tế đang phát triển nhƣ Việt Nam xác suất xảy ra khá cao, gây ảnh hƣởng

đến kết quả ngân hàng một cách sâu sắc (Leonard Onyiriuba 2016). Sau khủng

hoảng 2007-2009, niềm tin vào ngành dịch vụ tài chính bị giảm sút nghiêm trọng

(Benamati et al. 2010) mà niềm tin là nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền

vững của ngân hàng. Niềm tin cũng là cốt lõi căn bản để xây dựng và phát triển

mạng lƣới quan hệ (vốn xã hội) (Dasgupta 2002; Koniordos 2005 trích trong Crystal

Holmes Zamanian & Lisa Åström 2014). Việc nghiên cứu vốn xã hội cho ngành ngân

hàng trong bối cảnh mức độ tin cậy thấp nhƣ ngành ngân hàng (một trong những

ngành ít đƣợc tin cậy nhất với 49% so với công nghệ, hoặc sản xuất điện tử với 70-

73% trong xếp hạng thế giới (Edelman Trust Barometer 2013) là vấn đề cần thiết và

nghiên cứu này cũng là tiềm năng để làm sáng tỏ vốn xã hội cho ngành dịch vụ tài