Đánh Giá Tác Động Của Việc Thực Hiện Chính Sách Bồi Thường Giải Phóng Mặt Bằng Đến Sinh Kế Của Người Dân Tại Huyện Trảng Bom Tỉnh Đồng Nai

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài “Đánh giá tác động của việc thực hiện chính

sách bồi thường giải phóng mặt bằng đến sinh kế của người dân tại huyện

Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai” là đề tài nghiên cứu độc lập của riêng tôi, đƣợc

đƣa ra dựa trên cơ sở tìm hiểu, phân tích và đánh giá thực trạng chính sách

bồi thƣờng giải phóng mặt bằng tác động đến sinh kế của ngƣời dân tại huyện

Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai. Các số liệu là trung thực và chƣa đƣợc công bố

tại các công trình nghiên cứu có nội dung tƣơng đồng nào khác.

Đồng Nai, ngày tháng năm 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Thanh Bình

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn này, Tôi đã nhận

đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình từ các cơ quan, tổ chức và cá nhân. Nhân đây, Tôi

xin gửi lời cảm ơn sâu sắc lòng biết ơn chân thành đến các tập thể, cá nhân đã

tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Trƣớc hết Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trƣờng Đại học

Lâm nghiệp, Phòng Đào tạo và Khoa Sau đại học của trƣờng cùng tập thể các

Thầy Cô giáo, những ngƣời đã trang bị kiến thức cho tôi trong suốt quá trình

học tập và nghiên cứu tại trƣờng.

Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, Tôi xin trân trọng cảm ơn

thầy TS. Đặng Minh Phƣơng ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn Tôi trong suốt quá

trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài.

Xin chân thành cảm ơn tất cả các bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp

đỡ và đóng góp nhiều ý kiến quý báu để Tôi có thể hoàn thiện luận văn này.

Do thời gian nghiên cứu và kiến thức còn hạn chế, luận văn đƣợc hoàn

thiện không thể tránh khỏi những sơ suất thiếu sót, Tôi rất mong nhận đƣợc

những ý kiến của các Thầy Cô giáo cùng các bạn.

Xin chân thành cảm ơn!

Đồng Nai, ngày tháng năm 2016

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Thanh Bình

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT................................................................ vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ............................................. vii

DANH MỤC HÌNH, ẢNH .............................................................................. ix

LỜI MỞ ĐẦU................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài....................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................. 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................. 2

4. Nội dung nghiên cứu................................................................................. 3

5. Dự kiến kết quả nghiên cứu ...................................................................... 4

6. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 4

Chƣơng 1.......................................................................................................... 5

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............ 5

1.1. Cơ sở lý luận về chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ .................. 5

1.1.1. Thu hồi đất và ngƣời dân bị thu hồi đất ......................................... 5

1.1.1.1. Đất đai trong đời sống kinh tế xã hội ......................................... 5

1.1.1.2. Thu hồi đất.................................................................................. 7

1.1.1.3. Tác động của việc thu hồi đất................................................... 10

1.1.2. Chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ .............................. 12

1.1.2.1. Khái niệm chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ ......... 12

1.1.2.2. Mục tiêu, nguyên tác xây dựng chính sách bồi thƣờng............ 14

1.1.2.3. Nội dung của chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ .... 21

1.1.2.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến chính sách bồi thƣờng ................. 31

1.2. Cơ sở thực tiễn của công tác thu hồi đất .............................................. 38

iv

1.2.1. Kinh nghiệm về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ quốc tế .......... 38

1.2.1.1. Chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ ở Trung Quốc.... 38

1.2.1.2. Chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ ở Singapore....... 40

1.2.2. Kinh nghiệm về bồi thƣờng, hỗ trợ một số địa phƣơng .............. 42

1.2.2.1. Kinh nghiệm của Đà Nẵng ....................................................... 42

1.2.2.2. Kinh nghiệm của Thành phố Hồ Chí Minh.............................. 44

1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho huyện Trảng Bom ............................... 46

Chƣơng 2........................................................................................................ 49

ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................... 49

2.1. Đặc điểm nghiên cứu ........................................................................... 49

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên......................................................................... 49

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội.............................................................. 50

2.1.3. Đánh giá chung ............................................................................. 53

2.1.3.1. Thuận lợi................................................................................... 53

2.1.3.2. Khó khăn................................................................................... 53

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu...................................................................... 54

2.2.1. Phƣơng pháp tiếp cận.................................................................... 54

2.2.2. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu............................................. 54

2.2.3. Phƣơng pháp thu thập số liệu........................................................ 57

2.2.3.1. Thu thập số liệu thứ cấp............................................................ 57

2.2.3.2. Thu thập số liệu sơ cấp ............................................................. 57

2.2.4. Phƣơng pháp xử lý và phân tích số liệu........................................ 57

2.2.4.1. Phƣơng pháp thống kê, phân tích xử lý số liệu......................... 57

2.2.4.2. Phƣơng pháp tổng hợp, phân tích đánh giá số liệu ................... 58

2.2.5. Các chỉ tiêu đánh giá sử dụng trong luận văn............................... 59

Chƣơng 3........................................................................................................ 60

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............................................. 60

v

3.1. Tình hình chung về công tác bồi thƣờng tại huyện Trảng Bom.......... 60

3.1.1. Ban hành văn bản cụ thể hóa chính sách ..................................... 60

3.1.2. Bồi thƣờng, hỗ trợ về đất.............................................................. 63

3.2. Đánh giá tác động của việc thực hiện chính sách bồi thƣờng ............ 65

3.2.1. Tác động của việc thực hiện chính sách bồi thƣờng......................... 65

3.2.1.1. Kết quả điều tra về công tác thu hồi đất giải phóng mặt bằng . 65

3.2.1.2. Kết quả điều tra về nhân khẩu và việc làm............................... 69

3.2.1.3. Kết quả điều tra về thu nhập của các hộ dân ............................ 72

3.2.1.4. Kết quả điều tra về đời sống của ngƣời dân ............................. 75

3.3.2. Thành công trong việc thực hiện chính sách bồi thƣờng............. 79

3.3.3. Những hạn chế và nguyên nhân ................................................... 85

3.3.3.1. Những hạn chế trong việc thực hiện chính sách bồi thƣờng.... 85

3.3.3.2. Nguyên nhân hạn chế ............................................................... 87

3.5. Đề xuất một số giải pháp...................................................................... 92

3.5.1. Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền .................................... 92

3.5.2. Đẩy mạnh công tác xây dựng quy hoạch, kế hoạch..................... 92

3.5.3. Đẩy mạnh việc kê khai đăng ký đất đai ....................................... 93

3.5.4. Tăng cƣờng công tác thanh kiểm tra sử dụng đất ....................... 93

3.5.5. Tăng cƣờng sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng............................. 94

3.5.6. Hoàn thiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ............. 95

3.5.7. Hoàn thiện chính sách tái định cƣ ................................................ 96

3.5.8. Chuyển đổi nghề nghiệp, đào tạo nghề và tìm kiếm việc làm..... 97

3.5.9. Phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp ................................. 97

3.5.10. Chuyển dịch cơ cấu cây trồng hợp lý......................................... 98

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 99

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................... 112

vi

DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

Từ viết tắt Tiếng Việt

BTHT Bồi thƣờng hỗ trợ

GCN Giấy chứng nhân

GPMB Giải phóng mặt bằng

HĐND Hội đồng nhân dân

KCN Khu công nghiệp

LĐĐ Luật đất đai

QSD Quyền sử dụng

SDĐ Sử dụng đất

TĐC Tái định cƣ

THCS Trung học cơ sở

UBND Ủy ban nhân dân

XHCN Xã hội chủ nghĩa

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Trang

Bảng 2.1. Tổng hợp số liệu các hộ dân tại dự án dự án KCN Giang Điền

và Khu tái định cƣ Bình Minh......................................................................... 66

Bảng 3.1. Tổng hợp kết quả điều tra về thu hồi đất giải phóng mặt bằng

đối với các hộ dân thuộc dự án KCN Giang Điền........................................... 66

Bảng 3.2. Tổng hợp kết quả điều tra đối với các hộ dân bị thu hồi đất

nông nghiệp thuộc dự án Khu tái định cƣ Bình Minh ..................................... 67

Bảng 3.3: Tổng hợp kết quả điều tra các hộ đƣợc giao đất dịch vụ......... 68

Bảng 3.4. Tổng hợp hình thức sử dụng tiền bồi thƣờng, hỗ trợ của các hộ

dân điều tra ...................................................................................................... 69

Bảng 3.5: Tổng hợp Tổng hợp kết quả điều tra về nhân khẩu và việc làm

tại dự án KCN Giang Điền .............................................................................. 70

Bảng 3.6: Tổng hợp kết quả điều tra về nhân khẩu và việc làm tại dự án

Khu tái định cƣ Bình Minh ........................................................................... 762

Bảng 3.7: Tổng hợp kết quả điều tra về thu nhập của các hộ dân tại dự án

KCN Giang Điền ............................................................................................ 73

Bảng 3.8. Tổng hợp kết quả điều tra về thu nhập của các hộ dân tại dự án

Khu tái định cƣ Bình Minh ............................................................................. 74

Bảng 3.9. Tổng hợp ý kiến về thu nhập, quan hệ trong gia đình, tiếp cận

cơ sở hạ tầng, phúc lợi xã hội của ngƣời dân ................................................. 76

Bảng 3.10. Tổng hợp ý kiến của ngƣời dân về giá giao đất tái định cƣ và

đất dịch vụ ...................................................................................................... 76

Bảng 3.11. Tổng hợp kết quả thực hiện công tác bồi thƣờng, giải phóng

mặt bằng, hỗ trợ các dự án tại huyện Trảng Bom 2011-2015 ........................ 81

Bảng 3.12. Tổng hợp số dự án theo nguồn vốn đầu tƣ tại huyện Trảng

Bom, tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2011-2015 .................................................... 83

ix

DANH MỤC HÌNH, ẢNH

Trang

Hình 3.1: Bản đồ hành chính huyện Trảng Bom 51

Hình 3.2: Biểu đồ về số lƣợt đơn thƣ, khiếu nại 91

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong những năm qua, trên cả nƣớc nhiều khu công nghiệp, khu đô thị

mới đƣợc xây dựng, hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đƣợc nâng cấp,

xây mới ngày càng đồng bộ và hiện đại. Nhờ đó, bộ mặt của đất nƣớc đã thay

đổi nhanh chóng theo hƣớng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Việc thu hồi đất

bao gồm cả đất ở và đất nông nghiệp phục vụ cho xây dựng các khu công

nghiệp, khu đô thị, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, các công trình công cộng,

phục vụ lợi ích quốc gia dẫn đến đất cho sản xuất - kinh doanh của ngƣời dân

bị thu hẹp, phải thay đổi chỗ ở và điều kiện sống.

Nhà nƣớc đã ban hành nhiều chính sách và đã đƣợc các địa phƣơng nỗ

lực vận dụng để giải quyết vấn đề bồi thƣờng, tái định cƣ, bảo đảm việc làm,

thu nhập và đời sống của ngƣời dân có đất bị thu hồi. Song tình trạng thiếu

việc làm, thất nghiệp, không chuyển đổi đƣợc nghề nghiệp, khó khăn trong

cuộc sống sinh hoạt nơi ở mới, đặc biệt đối với ngƣời nông dân bị thu hồi đất

đã và đang diễn ra ở nhiều địa phƣơng. Nguyên nhân này một phần do nhiều

nơi thực hiện bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ, đào tạo, giải quyết việc làm

cho ngƣời dân bị thu hồi đất còn chƣa hợp lý, dẫn đến tình trạng khiếu kiện

gây mất trật tự, an ninh xã hội. Bên cạnh đó, bản thân ngƣời dân bị thu hồi đất

còn thụ động trông chờ vào Nhà nƣớc, chƣa tích cực tự đào tạo để đáp ứng

với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc.

Để đánh giá đúng thực trạng đời sống và việc làm của ngƣời dân bị thu

hồi đất ở một số dự án trên địa bàn huyện Trảng Bom và đề xuất những giải

pháp tích cực trong việc quản lý, sử dụng đất đai có hiệu quả và giải quyết các

vấn đề xã hội bức xúc hiện nay nhằm cải thiện, nâng cao đời sống của ngƣời

dân bị thu hồi đất, nên tôi chọn đề tài: “Đánh giá tác động của việc thực hiện

2

chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đến sinh kế của người dân tại

huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

- Mục tiêu tổng quát

Đánh giá tác động của việc thực hiện chính sách bồi thƣờng, giải phóng

mặt bằng đến sinh kế của ngƣời dân tại huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai.

- Mục tiêu cụ thể

Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về việc đánh giá tác động của

việc thực hiện chính sách bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng đến sinh kế của

ngƣời dân.

Phân tích đánh giá động của việc thực hiện chính sách bồi thƣờng, giải

phóng mặt bằng đến việc làm, thu nhập, đời sống tinh thần của ngƣời dân

trƣớc và sau khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại địa bàn nghiên cứu.

Đề xuất các giải pháp thực hiện chính sách về bồi thƣờng, giải phóng

mặt bằng, ổn định và nâng cao đời sống của ngƣời dân sau khi bị thu hồi.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu

Đối tƣợng nghiện cứu là tác động của việc thực hiện chính sách bồi

thƣờng, giải phóng mặt bằng đến sinh kế của ngƣời dân.

- Phạm vi nghiên cứu

+ Phạm vi về nội dung:

Điều tra việc thực hiện chính sách bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng đến

sinh kế của ngƣời dân tại dự án KCN Giang Điền 276,6ha) và dự án Khu tái

định cƣ Bình Minh (26ha) tại huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai.

Điều tra, đánh giá vấn đề sinh kế của các hộ dân có đất bị thu hồi trên

địa bàn nghiên cứu gồm:

3

* Vấn đề việc làm của ngƣời dân nhƣ sau khi bị thu hồi đất thì có ổn

định không? Thất nghiệp? Tìm kiếm việc làm mới, thu nhập thế nào?

* Về đời sống sau khi tái định cƣ nhƣ về tinh thần ngƣời dân, cơ sở vật

chất sau khi tái định cƣ.

* Đánh giá, đề xuất giải pháp việc thực hiện chính sách bồi thƣờng giải

phóng mặt bằng khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại địa bàn huyện Trảng Bom. Cụ

thể tại dự án KCN Giang Điền và khu tái định cƣ Bình Minh.

+ Phạm vi về không gian:

Dự án KCN Giang Điền 276,6ha) và dự án Khu tái định cƣ Bình Minh

(26ha) huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai, tiêu chí để chọn dự án này là:

* Diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi lớn.

* Số lƣợng hộ dân bị thu hồi đất nhiều có thể đại diện cho đê tài nghiên

cứu

+ Phạm vi về thời gian:

+ Đánh giá chính sách bồi thƣờng và giải phóng mặt bằng giai đoạn

2010 đến 2015.

+ Điều tra, thu thập số liệu giai đoạn 2010-2015 vì đây là thời gian bắt

đầu thu hồi đất, hoàn thành dự án và các hộ đã đƣợc bố trí tái định cƣ về nơi ở

mới.

4. Nội dung nghiên cứu

- Cơ sở lý luận và thực tiễn

Bài viết khái quát lý luận chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ đối

với ngƣời dân cụ thể là Luật đất đai trong việc thu hồi đất của ngƣời dân.

- Thực trạng nghiên cứu

Điều tra việc thực hiện chính sách bồi thƣờng giải phóng mặt bằng khi

Nhà nƣớc thu hồi đất để thực hiện dự án KCN Giang Điền 276,6ha) và dự án

Khu tái định cƣ Bình Minh (26ha) tại huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai.

4

Điều tra tình hình đời sống, việc làm của ngƣời dân trƣớc và sau khi bị

Nhà nƣớc thu hồi đất để thực hiện dự án KCN Giang Điền 276,6ha) và dự án

Khu tái định cƣ Bình Minh (26ha).

Đánh giá thực trạng chính sách bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng đến

sinh kế của ngƣời dân và các tiêu chí khác của đời sống xã hội cộng đồng dân

cƣ trƣớc và sau khi Nhà nƣớc thu hồi đất.

- Giải pháp nghiên cứu

Đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác thực hiện chính sách bồi thƣờng

giải phóng mặt bằng tại huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai.

5. Dự kiến kết quả nghiên cứu

Hoàn thiện nghiên cứu lý luận chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định

cƣ đối với ngƣời dân cụ thể là Luật Đất đai trong việc thu hồi đất của ngƣời

dân.

Phân tích, đánh giá thực trạng chính sách bồi thƣờng giải phóng mặt

bằng đến sinh kế của ngƣời dân và các tiêu chí khác của đời sống xã hội cộng

đồng dân cƣ trƣớc và sau khi Nhà nƣớc thu hồi đất. Cụ thể lấy mẫu tại KCN

Giang Điền và dự án Khu tái định cƣ Bình Minh.

Dựa trên nghiên cứu lý luận và phân tích đánh giá thực trạng chính

sách, nghiên cứu đƣa ra các giải pháp hoàn thiện công tác thực hiện chính

sách bồi thƣờng giải phóng mặt bằng tại huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai.

6. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục Bảng biểu đồ, sơ đồ, danh

mục chữ viết tắt và tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu theo 3 chƣơng

nhƣ sau:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu

Chương 2: Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu

Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận