Đánh giá tác động của việc tăng thuế bảo vệ môi trường đến hành vi tiêu dùng túi nilon tại Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP. HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP CƠ SỞ

ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC TĂNG THUẾ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

ĐẾN HÀNH VI TIÊU DÙNG TÚI NILON TẠI TP. HỒ CHÍ MINH

MÃ SỐ: T2020.02.1

Chủ nhiệm đề tài: ThS. Tống Hồng Lam

TP. HCM, 5-2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP CƠ SỞ

ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC TĂNG THUẾ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

ĐẾN HÀNH VI TIÊU DÙNG TÚI NILON TẠI TP. HỒ CHÍ MINH

MÃ SỐ: T2020.02.1

Xác nhận của tổ chức chủ trì Chủ nhiệm đề tài

ThS. Tống Hồng Lam

TP. HCM, 5-2021

i

DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA ĐỀ TÀI

1. Chủ nhiệm: Tống Hồng Lam

2. Thành viên tham gia thực hiện đề tài: Nguyễn Minh Nhựt

ii

Mục lục

DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA ĐỀ TÀI ................................................... i

Danh mục bảng........................................................................................................... v

Danh mục hình .......................................................................................................... vi

Danh mục các từ viết tắt ............................................................................................ vi

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. vii

INFORMATION ON RESEARCH RESULTS.......................................................... ix

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.................................................. 1

1.1 Lý do nghiên cứu............................................................................................... 1

1.2 Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................... 2

1.3 Câu hỏi nghiên cứu............................................................................................ 3

1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 3

1.5 Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 3

1.6 Nội dung nghiên cứu ......................................................................................... 4

1.7 Ý nghĩa của nghiên cứu ..................................................................................... 4

1.8 Kết cấu của nghiên cứu...................................................................................... 5

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ................................................. 6

2.1 Các khái niệm.................................................................................................... 6

2.1.1 Túi ni lông................................................................................................... 6

2.1.3 Thuế gián thu .............................................................................................. 6

2.1.4 Hành vi tiêu dùng........................................................................................ 7

2.2 Các lý thuyết nền tảng về hành vi ...................................................................... 8

2.2.1 Lý thuyết hành dộng hợp lý TRA (Theory of Reasoned Action).................. 8

2.2.2 Lý thuyết hành vi dự định TPB (Theory of Planned Behavior).................... 9

iii

2.3 Chính sách thuế BVMT................................................................................... 10

2.4 Các nghiên cứu liên quan................................................................................. 12

2.4.1. Các nghiên cứu nước ngoài ...................................................................... 12

2.4.2. Các nghiên cứu trong nước....................................................................... 15

2.5 Mô hình nghiên cứu và các giả thuyết.............................................................. 17

2.5.1 Thái độ...................................................................................................... 17

2.5.2 Chuẩn chủ quan......................................................................................... 18

2.5.3 Nhận thức kiểm soát hành vi ..................................................................... 18

2.5.4 Mối quan tâm về môi trường ..................................................................... 19

2.5.5 Tính sẵn có của các sản phẩm thay thế ...................................................... 20

2.5.6 Thuế bảo vệ môi trường ............................................................................ 21

Chương 3. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 25

3.1 Quy trình nghiên cứu...................................................................................... 25

3.2 Phương pháp thu thập dữ liệu .......................................................................... 27

3.3 Phương pháp phân tích dữ liệu ........................................................................ 27

Chương 4. Kết quả nghiên cứu ................................................................................. 33

4.1 Mô tả mẫu nghiên cứu ..................................................................................... 33

4.2 Kiểm định Cronbach Alpha ............................................................................. 35

4.3 Phân tích nhân tố khám phá EFA..................................................................... 38

4.4 Phân tích nhân tố khẳng định CFA .................................................................. 41

4.5 Mô hình cấu trúc tuyến tính SEM.................................................................... 43

4.6 Hành vi hạn chế sử dụng túi lông giữa các nhóm đối tượng có độ tuổi khác nhau

.............................................................................................................................. 46

4.7 Khảo sát nguyên nhân sử dụng túi ni lông ....................................................... 47

4.8 Đánh giá về mức sẵn lòng chi trả để sử dụng túi ni lông .................................. 49

iv

Chương 5. Giải pháp nhằm thúc đẩy việc hạn chế sử dụng túi ni lông của người dân 52

5.1 Tổng quan về luật thuế môi trường ở Việt Nam............................................... 52

5.1.1 Một số luật thuế BVMT ở Việt Nam ......................................................... 52

5.1.2 Đối tượng chịu thuế................................................................................... 55

5.1.3 Mức thuế suất............................................................................................ 56

5.2 Giải pháp nhằm thúc đẩy việc hạn chế sử dụng túi ni lông của người dân........ 57

Kết luận.................................................................................................................... 60

Tài liệu tham khảo .................................................................................................... 61

v

Danh mục bảng

Bảng 1. Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng ................................. 7

Bảng 2. Tổng hợp các nghiên cứu liên quan ............................................................. 22

Bảng 3. Quy trình nghiên cứu ................................................................................... 26

Bảng 4. Một số kiểm định tham số và phi tham số phổ biến...................................... 31

Bảng 5. Mô tả mẫu nghiên cứu ................................................................................. 34

Bảng 6. Hệ số Cronbach Alpha của từng nhóm nhân tố ............................................ 35

Bảng 7. Ký hiệu các biến được sử dụng trong phân tích............................................ 36

Bảng 8. Kết quả kiểm định KMO and Bartlett .......................................................... 38

Bảng 9. Tổng phương sai trích.................................................................................. 39

Bảng 10. Ma trận mẫu (pattern matrix)..................................................................... 41

Bảng 11. Độ tin cậy tổng hợp và phương sai trích..................................................... 42

Bảng 12. Tính phân biệt của thang đo....................................................................... 43

Bảng 13. Kết quả hồi quy cấu trúc tuyến tính SEM................................................... 44

Bảng 14. Kết quả phân tích hành vi hạn chế sử dụng túi ni lông giữa những người tiêu

dùng có độ tuổi khác nhau ........................................................................................ 46

Bảng 15. Nguyên nhân sử dụng túi ni lông ............................................................... 48

Bảng 16. Người tiêu dùng sẵn lòng trả thêm tiên để sử dụng túi ni lông ................... 50

Bảng 17. Mức sẵn lòng chi trả của người tiêu dùng đối với túi ni lông...................... 50

Bảng 18. Tổng hợp Luật Thuế BVMT và các văn bản dưới Luật liên quan đến túi ni

lông .......................................................................................................................... 52

vi

Danh mục hình

Hình 1. Mô hình Lý thuyết hành dộng hợp lý TRA (Theory of Reasoned Action) ...... 8

Hình 2. Mô hình hành vi dự định TPB (Theory of Planned Behavior) ...................... 10

Hình 3. Thuế Pigou đối với ngoại ứng môi trường.................................................... 11

Hình 4. Mô hình nghiên cứu – Khung phân tích ....................................................... 23

Danh mục các từ viết tắt

Danh mục từ Giải thích nghĩa

BVMT Bảo vệ môi trường

CFA Phân tích nhân tố khẳng định (Confirmatory Factor

Analysis)

EFA Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor

Analysis)

HVTD Hành vi tiêu dùng

NTD Người tiêu dùng

SEM Mô hình cấu trúc tuyến tính (Structural Equation

Modeling)

TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh

TPB Lý thuyết hành vi dự định (Theory of Planned

Behavior)

TRA Lý thuyết hành dộng hợp lý (Theory of Reasoned

Action)