Đánh Giá Công Tác Bồi Thường Hỗ Trợ Và Tái Định Cư Dự Án Kè Suối Nặm La Tại Thành Phố Sơn La Tỉnh Sơn La

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

LẠI TIẾN DŨNG

ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ

TÁI ĐỊNH CƯ DỰ ÁN KÈ SUỐI NẶM LA TẠI

THÀNH PHỐ SƠN LA, TỈNH SƠN LA

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

MÃ SỐ: 8850103

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. CAO DANH THỊNH

Hà Nội, 2020

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

BẢN NHẬN XÉT

Của người hướng dẫn khoa học

Họ và tên người hướng dẫn: TS. Cao Danh Thịnh

Đơn vị công tác: Viện Quản lý đất và phát triển nông nghiệp - Trường Đại học Lâm

nghiệp

Họ và tên học viên: Lại Tiến Dũng

Chuyên ngành: Quản lý đất đai

Khóa học: K26

Tên đề tài: Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án kè suối

Nặm La tại thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La

Nội dung nhận xét:

1.Tinh thần, thái độ làm việc, ý thức tổ chức kỷ luật:.………………………

…………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

2.Về năng lực và trình độ chuyên môn:.…………….………………………

…………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

3.Về quá trình thực hiện đề tài và kết quả của luận văn:…………….…………

…………………………………………………………………………………

Đồng ý cho học viên bảo vệ luận văn trước Hội đồng: Có Không

Hà Nội, ngày…. tháng 11 năm 2020

Người nhận xét

(Người hướng dẫn ký và ghi rõ họ tên)

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất

kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Nếu nội dung nghiên cứu của tôi trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên

cứu nào đã công bố, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và tuân thủ kết luận

đánh giá luận văn của Hội đồng khoa học.

Hà Nội, ngày 18 tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Lại Tiến Dũng

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã

nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ,

động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.

Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính

trọng và biết ơn sâu sắc TS. Cao Danh Thịnh đã tận tình hướng dẫn, dành

nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập

và thực hiện đề tài.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Phòng đào tạo sau đại học,

Bộ môn Quy hoạch và Quản lý đất đai, Viện Quản lý đất và phát triển nông

nghiệp, Trường Đại học Lâm nghiệp đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình

học tập và hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên

chức Phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Sơn La, Ban quản lý dự án

đầu tư xây dựng thành phố Sơn La đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong

suốt quá trình thực hiện đề tài.

Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã

tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến

khích tôi hoàn thành luận văn.

Hà Nội, ngày 18 tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Lại Tiến Dũng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................I

LỜI CẢM ƠN.................................................................................................II

MỤC LỤC..................................................................................................... III

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................VII

DANH MỤC BẢNG...................................................................................VIII

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ĐỒ THỊ.......................................................IX

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

Chương 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.................................... 6

1.1. Cơ sở lý luận về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi

đất................................................................................................................... 6

1.1.1. Khái niệm bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất

................................................................................................................... 7

1.1.2. Vai trò của công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước

thu hồi đất ............................................................................................... 10

1.1.3. Đặc điểm của công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư................ 12

1.1.4. Một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định

cư khi Nhà nước thu hồi đất.................................................................... 13

1.2. Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại một số nước và một số

tổ chức trên thế giới ..................................................................................... 17

1.2.1. Trung Quốc ................................................................................... 17

1.2.2. Nhật Bản ....................................................................................... 22

1.2.3. Singapore ...................................................................................... 23

1.2.4. Ngân hàng thế giới và Ngân hàng phát triển châu Á................... 25

1.3. Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất

tại Việt Nam................................................................................................. 26

1.3.1. Cơ sở pháp lý về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư qua

các thời kỳ ............................................................................................... 26

iv

1.3.2. Cơ sở pháp lý về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư hiện

hành......................................................................................................... 34

1.4. Cơ sở thực tiễn công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn

cả nước và tại tỉnh Sơn La ........................................................................... 36

1.4.1. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa

bàn cả nước ............................................................................................ 36

1.4.2. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại tỉnh Sơn La

................................................................................................................. 40

1.4.2.1. Kết quả thực hiện........................................................................ 40

1.4.2.2. Đánh giá tình hình thực hiện ...................................................... 40

1.4.3. Đánh giá quá trình thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư

thời gian qua ........................................................................................... 41

Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............... 45

2.1. Địa điểm, thời gian và đối tượng nghiên cứu, khảo sát........................ 45

2.1.1. Địa điểm nghiên cứu..................................................................... 45

2.1.2. Thời gian nghiên cứu .................................................................... 45

2.1.3. Đối tượng nghiên cứu, khảo sát của đề tài................................... 45

2.2. Nội dung nghiên cứu............................................................................. 46

2.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Sơn La ................. 46

2.2.2. Tình hình quản lý, sử dụng đất đai và biến động đất đai trên địa

bàn thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La ........................................................ 46

2.2.3. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thành phố

Sơn La, tỉnh Sơn La trong thời gian qua ................................................ 46

2.2.4.Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án Kè suối Nặm La,

thành phố Sơn La ..................................................................................... 46

2.2.5. Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và đẩy nhanh tiến độ công

tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ...................................................... 47

2.2.6. Ý kiến của người dân, cán bộ về kết quả dự án ........................... 47

v

2.3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 47

2.3.1. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu thứ cấp............................. 47

2.3.2. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ............................................ 47

2.3.3. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu sơ cấp .............................. 48

2.3.4. Phương pháp phân tích, thống kê, so sánh và xử lý số liệu.......... 49

2.3.5. Phương pháp chuyên gia .............................................................. 50

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN....................... 51

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội thành phố Sơn La ...................... 51

3.1.1. Điều kiện tự nhiên thành phố Sơn La ........................................... 51

3.1.2. Điều kiện kinh tế và xã hội thành phố Sơn La.............................. 55

3.1.3 Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ................. 65

3.2. Tình hình quản lý, sử dụng đất và biến động đất đai trên địa bàn thành

phố Sơn La, tỉnh Sơn La .............................................................................. 66

3.2.1 Tình hình quản lý đất đai tại thành phố Sơn La ............................ 66

3.2.2 Tình hình sử dụng đất tại thành phố Sơn La ................................. 73

3.3. Khái quát chung về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà

nước thu hồi đất tại thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La trong thời gian qua ........ 80

3.3.1 Khái quát tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái

định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại thành phố Sơn La......................... 80

3.3.2 Căn cứ xác định giá bồi thường đất, giá bồi thường tài sản, vật

kiến trúc và cây cối, hoa màu trên đất.................................................... 83

3.4. Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án Kè suối Nặm La,

thành phố Sơn La .......................................................................................... 84

3.4.1 Giới thiệu dự án đầu tư xây dựng Kè suối Nặm La, thành phố Sơn

La............................................................................................................. 84

3.4.2 Tình hình thực hiện dự án đầu tư xây dựng Kè suối Nặm La, thành

phố Sơn La trong giai đoạn từ năm 2016 đến tháng 7/2019.................. 89

vi

3.5. Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và đẩy nhanh tiến độ công tác

bồi thường, hỗ trợ và tái định cư................................................................ 109

3.5.1 Giải pháp về trình tự, thủ tục thu hồi đất để đầu tư dự án.......... 109

3.5.2 Giải pháp ban hành chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư

............................................................................................................... 110

3.5.3 Nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ

và tái định cư......................................................................................... 114

3.5.4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền chính sách, pháp luật về đất đai,

bồi thường hỗ trợ giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi đất ....... 117

3.5.6 Nhóm giải pháp về kiểm soát thực hiện giải phóng mặt bằng..... 117

3.6. Ý kiến của người dân, cán bộ về kết quả dự án.................................. 120

3.7. Đời sống và việc làm của người dân có đất bị thu hồi khi thực hiện dự

án................................................................................................................ 123

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................... 126

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 131

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu Chú giải

BT Bồi thường

CNH Công nghiệp hoá

CP Chính phủ

ĐTH Đô thị hoá

GPMB Giải phóng mặt bằng

HĐH Hiện đại hoá

HGĐ Hộ gia đình

HT Hỗ trợ

NĐ Nghị định

QĐ Quyết định

QĐ-UBND Quyết định của Uỷ ban nhân dân tỉnh

SDĐ Sử dụng đất

TĐC Tái định cư

TW Trung ương

UBND Uỷ ban nhân dân

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Cơ cấu sử dụng đất thành phố Sơn La năm 2019........................... 74

Bảng 3.2: Tình hình biến động cơ cấu sử dụng đất giai đoạn kiểm kê đất đai

thành phố Sơn La từ năm 2009 - 2014 – 2019................................................ 76

Bảng 3.3: Khái quát sơ lược về chi phí thực hiện, đối tượng, diện tích thu hồi

thực hiện dự án Kè suối Nặm La, thành phố Sơn La...................................... 90

Bảng 3.4: Tổng hợp số quyết định thu hồi, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.... 91

Bảng 3.5: Tổng hợp diện tích đã thu hồi của HGĐ, cá nhân có QĐ thu hồi đất 94

Bảng 3.6: Tổng hợp diện tích đã thu hồi của 2 tổ chức và 4 cộng đồng dân cư. 95

Bảng 3.7: Tổng hợp chi phí bồi thường đối với các HGĐ, cá nhân và 02 tổ

chức, 04 cộng đồng dân cư.............................................................................. 98

Bảng 3.8: So sánh giá bồi thường đất nông nghiệp của UBND Thành phố Sơn

La ban hành với giá thị trường tại thời điểm bồi thường................................ 99

Bảng 3.9: So sánh giá bồi thường đất ở tại đô thị của UBND Thành phố Sơn

La ban hành với giá thị trường tại thời điểm bồi thường.............................. 100

Bảng 3.10: Tổng hợp chi phí hỗ trợ đối với các hộ gia đình, cá nhân và 02 tổ

chức, 04 cộng đồng dân cư............................................................................ 103

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ĐỒ THỊ

Hình 3.1. Bản đồ thành phố Sơn La................................................................ 51

Hình 3.2. Sơ đồ vị trí thành phố Sơn La ......................................................... 52

Hình 3.3: Sơ đồ cơ cấu loại đất thành phố Sơn La ......................................... 78

1

MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và luận giải sự cần thiết phải nghiên

cứu đề tài

- Đất nước ta đang trong giai đoạn hội nhập và phát triển, quá trình công

nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đang chuyển biến rất nhanh, cùng với đó là

việc đô thị hóa cũng đang diễn ra ở khắp các tỉnh, thành trên toàn quốc. Bên

cạnh khuôn mặt mới của đô thị với những công trình tầm vóc, những khu công

nghiệp rộng lớn, những tòa nhà cao vút là hình ảnh những người dân mất đất,

mất nhà hy sinh cuộc sống ổn định vốn có của bản thân và gia đình vì sự

nghiệp phát triển chung của đất nước.

- Để thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước việc thu hồi đất,

chuyển mục đích sử dụng đất để xây dựng các khu, cụm công nghiệp, khu đô

thị tập trung nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, xây dựng cơ cấu đất đai hợp

lý là cần thiết. Thực tiễn đã khẳng định công tác giải phóng mặt bằng là điều

kiện tiên quyết để thực hiện thành công dự án. Mà tiến độ giải phóng mặt bằng

ra sao thì vấn đề chính sách bồi thường, hỗ trợ của Nhà nước cho người dân có

đất bị thu hồi hợp lý sẽ có ý nghĩa vô cùng to lớn. Tuy nhiên, qua thực tế việc

thu hồi đất để thực hiện các dự án cho thấy công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định

cư đang là một vấn đề rất nhạy cảm và phức tạp, ảnh hưởng tới mọi mặt của

đời sống kinh tế, chính trị và xã hội. Sau khi có Luật Đất đai năm 2003, Chính

phủ đã ban hành Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 của Chính

phủ Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất;

Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ Quy định bổ

sung về việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất, thực hiện

quyền sử dụng đất, trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà

nước thu hồi đất và giải quyết khiếu nại về đất đai và hiện nay được bổ sung

2

bằng Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13/8/2009 của Chính phủ Quy định

bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái

định cư. Và được thay bằng Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của

Chính phủ Quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất,

sau khi Luật Đất đai 2013 có hiệu lực.

- Thành phố Sơn La là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội của

tỉnh Sơn La, cũng như vùng miền núi phía Tây Bắc đồng thời là đô thị chuyển

tiếp giữa vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ với vùng miền núi phía Bắc. Nằm ở

vị trí thuận lợi về địa lý, giao thông - vị trí trung tâm trên các tuyến giao thông

huyết mạch tạo điều kiện thuận lợi cho giao lưu, phát triển kinh tế với các tỉnh

Tây Bắc và nước bạn Lào. Hạ tầng giao thông đóng vai trò quyết định trong sự

hình thành, phát triển và nâng cao hiệu quả của các liên kết đa dạng nội vùng

và liên vùng. Hạ tầng giao thông tốt giúp thúc đẩy liên kết và hợp tác chặt chẽ

trong vùng, quốc gia và quốc tế, góp phần đẩy mạnh phát triển sản xuất, nâng

cao đời sống văn hóa xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, trong

những năm vừa qua công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thành

phố đang gặp phải những khó khăn: Người dân khiếu nại, khiếu kiện, các dự án

thực hiện không đúng tiến độ, kéo dài nhiều năm gây chậm phát triển kinh tế,

thất thoát tài chính.

- Trong những năm gần đây, do tác động của biến đổi khí hậu ngày càng

phức tạp, khó lường, mức độ thiên tai sạt lở đất, lũ lụt, lũ ống, lũ quét tần

xuất, mức độ hậu quả ngày càng gia tăng trên khu vực suối Nặm La gây ảnh

hưởng rất lớn đến đời sống của nhân dân và sự phát triển kinh tế - xã hội của

địa phương.

- Xây dựng Kè suối Nặm La nhằm đảm bảo yêu cầu về thoát lũ của thành

phố, tạo tiền đề phát triển đô thị hai bên suối Nặm La cũng như của thành phố

Sơn La. Tạo cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp hai bên bờ suối; tạo điểm

nhấn đô thị của Thành phố Sơn La. Đồng thời, có tác dụng cải thiện môi trường

3

sinh thái, tạo cảnh quan văn minh đô thị trong khu vực dự án; tạo điều kiện

phát triển thương mại du lịch thành phố Sơn La. Hoàn thiện kết cấu về giao

thông, điện, cây xanh, cấp thoát nước, đáp ứng nhu cầu phát triển của thành

phố Sơn La theo quy hoạch.

- Một phần kè suối đã được hoàn thành tuyến kè suối đoạn bên trên cầu

308 (đoạn từ cầu Cóong Nọi đến cầu 308) và 01 đoạn bên dưới cầu 308. Còn

lại là chưa được đầu tư, dòng chảy suối hẹp, chạy ngoằn ngoèo, đoạn hẹp nhất

từ 7m ÷ 10m, gây ô nhiễm môi trường, ngập úng, sạt lở đất khi mưa lũ; hiệu

quả sử dụng đất dọc hai bên suối Nặm La đạt thấp. Dự án đầu tư xây dựng Kè

suối Nặm La, thành phố Sơn La được xác định là dự án trọng điểm của thành

phố trong giai đoạn 2016 ÷ 2018.

- Theo Báo cáo số 687/BC-SKHĐT của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Sơn

La ngày 11/8/2016 về Kết quả thẩm định dự án đầu tư xây dựng Công trình: Kè

suối Nặm La, thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La như sau: Thu hồi phần diện tích

chiếm đất dự án Kè suối Nặm La, gồm lòng suối rộng 33m + nền đường bờ trái

rộng 18m + nền đường bờ phải rộng 16,5m và các hạng mục cầu, cống, rãnh

thoát nước,... là 23,0 ha (đất ruộng 2 vụ 9,8 ha; đất màu + ao 11,2 ha; đất ở 1,5

ha và đất bố trí TĐC lô số 6 là 0,5 ha) và thu hồi tạm thời khoảng 10,6 ha đất

để làm mặt bằng thi công và diện tích đất lòng suối (đất suối 9,1 ha; đất làm

mặt bằng thi công là 1,5 ha).

+ Tổng số hộ bị ảnh hưởng và phải bố trí TĐC là 47 hộ (Gồm: 30 hộ phải

bố trí TĐC và 17 hộ bị ảnh hưởng nhưng không phải bố trí TĐC) với phương

án bố trí, sắp xếp tái định cư của 30 hộ như sau:

+ Bố trí tái định cư 10 hộ tại lô đất số 4 theo quy hoạch (6 hộ bố trí đầu

cầu đường cách mạng tháng 8 và 02 hộ tại đầu cầu dây văng, 02 hộ tại đầu cầu

Nặm La). Bố trí tái định cư 20 hộ tại lô số 6 theo quy hoạch.

+ Dự kiến chi phí GPBM tạm tính là 300 tỉ đồng.