Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thực hiện một số dự án thu hồi đất để quản lý theo quy hoạch tại thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

----------------------------

PHAN LONG

ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ,

TÁI ĐỊNH CƯ THỰC HIỆN MỘT SỐ DỰ ÁN THU

HỒI ĐẤT ĐỂ QUẢN LÝ THEO QUY HOẠCH

TẠI THÀNH PHỐ YÊN BÁI, TỈNH YÊN BÁI

Ngành: Quản lý đất đai

Mã số: 8.85.01.03

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHAN ĐÌNH BINH

Thái Nguyên - 2019

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin can đoan đây là đề tài nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu

và kết quả sử dụng để nghiên cứu viết luận văn là trung thực và chưa

được sử dụng để bảo vệ học vị nào, mọi trích dẫn trong luận văn đều được

chỉ rõ nguồn gốc rõ ràng.

Tác giả luận văn

Phan Long

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực tập và nghiên cứu đề tài, tôi đã nhận được sự

giúp đỡ, những ý kiến đóng góp, chỉ bảo quý báu của các Thầy, cô Khoa

Quản lý tài nguyên và Phòng đào tạo, trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên.

Để có được kết quả nghiên cứu này, ngoài sự cố gắng và nỗ lực của bản

thân, tôi có nhận được sự hướng dẫn chu đáo, tận tình của thầy giáo PGS.TS.

Phan Đình Binh, là người hướng dẫn trực tiếp tôi trong suốt thời gian nghiên

cứu đề tài và viết luận văn.

Tôi cũng nhận được sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Phòng Tài nguyên và

Môi trường thành phố Yên Bái và các anh, chị em, bạn bè đồng nghiệp, sự

động viên, tạo mọi điều kiện về vật chất, tinh thần của gia đình và người thân.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019

Tác giả luận văn

Phan Long

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN...................................................................................................ii

MỤC LỤC....................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC BẢNG ..............................................................................vi

MỞ ĐẦU ...........................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................1

2. Mục tiêu của đề tài .........................................................................................2

3. Ý nghĩa của đề tài...........................................................................................2

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................4

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ...........................................................................4

1.1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................4

1.1.2. Cơ sở thực tiễn .........................................................................................4

1.1.3. Cơ sở pháp lý của đề tài...........................................................................5

1.2. Tổng quan về công tác bồi thường giải phóng mặt bằng............................7

1.2.1. Đất đai ......................................................................................................7

1.2.2. Thu hồi đất ...............................................................................................8

1.2.3. Bồi thường..............................................................................................11

1.2.4. Hỗ trợ .....................................................................................................15

1.2.5. Tái định cư .............................................................................................26

1.2.6. Quy trình thực hiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng .............30

1.3. Đặc điểm và các yếu tố tác động đến công tác bồi thường, hỗ trợ,

tái định cư.........................................................................................................31

1.4. Tình hình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên thế giới và ở Việt Nam.....32

1.4.1. Kinh nghiệm thu hồi đất; các chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

của một số nước trên thế giới...........................................................................32

1.4.2. Tình hình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở Việt Nam...........................34

1.5. Một số nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực của đề tài ...............................36

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU................................................................................................41

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................41

2.2. Nội dung nghiên cứu.................................................................................41

2.3. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................42

2.3.1. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu thứ cấp......................................42

2.3.2. Phương pháp thu thập tài liệu thông tin sơ cấp......................................42

2.3.3. Phương pháp thống kê, tổng hợp ...........................................................42

2.3.4. Phương pháp chuyên gia ........................................................................43

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.....................44

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và tình hình quản lý đất đai trên địa

bàn thành phố Yên Bái.....................................................................................44

3.1.1. Điều kiện tự nhiên..................................................................................44

3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội.....................................................48

3.1.3. Tình hình quản lý và sử dụng đất trên địa bàn thành phố Yên Bái. ......52

3.2. Giới thiệu khái quát về hai dự án nghiên cứu và các chính sách có liên

quan ..................................................................................................................54

3.2.1. Dự án thu hồi đất để quản lý theo quy hoạch tại Tổ 52, 55, 56, phường

Đồng Tâm và thôn Thanh Hùng 2, xã Tân Thịnh, thành phố Yên Bái (Dự án

1).......................................................................................................................54

3.2.2. Dự án thu hồi đất quản lý theo quy hoạch hai bên đường cầu Bách Lẫm

tại xã Giới Phiên, thành phố Yên Bái (Dự án 2)..............................................55

3.2.3. Các Văn bản pháp lý có liên quan đến hai dự án...................................55

3.3. Đánh giá công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của hai dự

án nghiên cứu ...................................................................................................58

3.3.1. Xác định đối tượng và điều kiện được bồi thường ................................58

3.3.2. Kết quả bồi thường, hỗ trợ của 2 dự án nghiên cứu...............................59

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

3.3.3. Ý kiến của người bị thu hồi đất về việc xác định đối tượng và điều kiện

được bồi thường của dự án...............................................................................64

3.3.4. Nhận xét chung ......................................................................................64

3.4. Ảnh hưởng của việc thu hồi đất đến đời sống của người dân và cách thức

người dân sử dụng tiền bồi thường khi được nhận ..........................................66

3.4.1. Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư qua ý kiến của

người dân..........................................................................................................66

3.4.2. Cách thức sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ của các hộ..........................69

3.4.3.Tác động tài chính của bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đến tài sản sở hữu

của hộ dân bị thu hồi đất ..................................................................................70

3.4.4. Tác động đến tình hình ổn định cuộc sống của hộ gia đình...................71

3.5. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi thường,

hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thành phố Yên Bái..........................................72

3.5.1. Hoàn thiện chính sách pháp luật ............................................................72

3.5.2. Giải pháp bồi thường thiệt hại về đất.....................................................73

3.5.3. Bồi thường thiệt hại về tài sản trên đất bị thu hồi..................................74

3.5.4. Giải pháp hỗ trợ và ổn định cuộc sống ..................................................74

3.5.5. Tăng cường vai trò cộng đồng trong việc tham gia bồi thường, hỗ trợ,

tái định cư.........................................................................................................74

3.5.6. Nâng cao năng lực cán bộ và hiệu quả làm việc của Tổ chức làm nhiệm

vụ bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.................................................................75

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................76

1. Kết luận .......................................................................................................76

2. Đề xuất, kiến nghị ........................................................................................77

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................78

vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Hiện trạng sử dụng đất của thành phố Yên Bái năm 2018............. 53

Bảng 3.2: Kết quả xác định đối tượng được bồi thường và không được bồi

thường của 2 dự án.......................................................................................... 58

Bảng 3.3: Giá trị bồi thường về đất của 2 dự án............................................. 59

Bảng 3.4: Giá trị bồi thường thiệt hại về các tài sản trên đất của 2 dự án...... 61

Bảng 3.5: Các khoản hỗ trợ thực hiện tại 2 dự án........................................... 63

Bảng 3.6: Quan điểm của người có đất bị thu hồi đất về việc xác định đối

tượng và điều kiện được bồi thường của 2 dự án............................................ 64

Bảng 3.7: Kết quả điều tra ý kiến của người dân về công tác bồi thường, hỗ

trợ, tái định cư ................................................................................................. 66

Bảng 3.8: Tình hình thu nhập của các hộ sau khi bị thu hồi đất của 2 dự án

nghiên cứu .........................................................................…………………..68

Bảng 3.9: Cách thức sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ của các hộ dân thuộc 2

dự án................................................................................................................ 69

Bảng 3.10: Tài sản sở hữu của các hộ điều tra phỏng vấn..................................

tại 2 dự án trước và sau khi thu hồi đất........................................................... 70

Bảng 3.11: Kế hoạch sử dụng tiền bồi thường của người dân sau khi bị thu hồi

đất sản xuất...................................................................................................... 71

1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai là nguồn tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản

xuất đặc biệt, thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn

phân bố các khu dân cư, xây dựng các công trình kinh tế, văn hoá, xã hội, an

ninh quốc phòng. Đất đai là tài sản do Nhà nước thống nhất quản lý.

Đất đai là nguồn tài chính tiềm năng, nguồn nhân lực cơ bản để phát

triển kinh tế đất nước, nguồn thu cho ngân sách Nhà nước. Đất đai được coi là

một loại bất động sản, là một hàng hoá đặc biệt, vì những tính chất của nó như

cố định về vị trí, giới hạn về không gian, vô hạn về thời gian sử dụng và trong

quá trình sử dụng nếu sử dụng đất đai một cách hợp lý thì giá trị của đất

không những mất đi mà còn tăng lên.

Việt Nam cũng như nhiều nước khác trên thế giới, việc bồi thường đất

đai, giải phóng mặt bằng, tái định cư là hiện tượng mà Nhà nước phải đối mặt

như một quy luật tất yếu và phổ biến, không thể tránh khỏi. Đây là một vấn đề

hết sức nhạy cảm, phức tạp tác động tới mọi mặt của đời sống kinh tế - chính

trị - xã hội.

Trong điều kiện quỹ đất ngày càng hạn hẹp, giá đất ngày càng cao, nhịp

độ phát triển ngày càng lớn thì nhu cầu bồi thường, hỗ trợ, tái định cư càng

trở nên cấp thiết và trở thành một thách thức lớn đối với sự phát triển kinh tế,

chính trị - xã hội trên phạm vi vùng, quốc gia. Vấn đề bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư trở thành điều kiện tiên quyết để thực hiện dự án phát triển, nếu

không được xử lý tốt thì sẽ trở thành vật cản của sự phát triển kinh tế - xã hội,

bởi vậy đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức và giải quyết triệt để.

Ngày nay đất nước ta đang tiến hành công cuộc đổi mới kinh tế, công

nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Chúng ta đã và đang triển khai nhiều dự

án đầu tư xây dựng và cải thiện cơ sở hạ tầng, các dự án đều cần quỹ đất. Sự

phát triển đô thị, khu dân cư, an ninh quốc phòng, cơ sở sản xuất đều cần có

qũy đất. Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất đang diễn ra ở mọi

nơi song gặp nhiều khó khăn trong công tác bồi thường, tái định cư làm ảnh

hưởng đến tiến độ và thời gian thi công công trình, gây nhiều thiệt hại cho

Nhà nước. Việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư hiện nay được thực hiện

theo các quy định của nhà nước như: Luật Đất đai số 45/2013/QH13 ngày

29/11/2013, Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ về

bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; Nghị định số

01/2017/NĐ-CP ngày 06/01/2017 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số

nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai; Thông tư số 37/2014/TT -

2

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết

về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; Thông tư số

30/2014/TT-BTNMT ngày 02/6/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy

định về hồ sơ giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất

và Thông tư số 33/2017/TT-BTNMT ngày 29/9/2017 của Bộ Tài nguyên và

Môi trường quy định quy định chi tiết Nghị định số 01/2017/NĐ-CP ngày

06/01/2017 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số nghị định quy định chi tiết

thi hành Luật Đất đai và sửa đổi, bổ sung một số điều của các thông tư hướng

dẫn thi hành Luật Đất đai.

Vì những lý do nêu trên, để nhìn nhận đầy đủ về công tác bồi thường,

GPMB, hỗ trợ và tái định cư ở thành phố Yên Bái, được sự phân công của

khoa Quản lý đất đai, dưới sự hướng dẫn của thầy giáo - PGS.TS Phan Đình

Binh, em đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Đánh giá công tác bồi thường, hỗ

trợ, tái định cư thực hiện một số dự án thu hồi đất để quản lý theo quy

hoạh tại thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái”, nhằm điều tra, tìm hiểu thực

trạng và tìm ra nguyên nhân gây cản trở, đồng thời đề xuất một số giải pháp

nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đáp ứng

được yêu cầu cải cách hành chính của Nhà nước.

2. Mục tiêu của đề tài

- Khái quát về hai dự án nghiên cứu và các văn bản pháp lý có liên

quan:

+ Dự án thu hồi đất để quản lý theo quy hoạch tại Tổ 52, 55, 56,

phường Đồng Tâm và thôn Thanh Hùng 2, xã Tân Thịnh, thành phố Yên Bái;

+ Dự án thu hồi đất quản lý theo quy hoạch hai bên đường cầu Bách

Lẫm tại xã Giới Phiên, thành phố Yên Bái.

- Đánh giá công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của hai

dự án nghiên cứu: Đánh giá việc thực hiện thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định

cư; Nhận xét về những ưu điểm và tồn tại trong công tác bồi thường, hỗ trợ,

tái định cư.

- Phân tích ảnh hưởng của việc thu hồi đất đến đời sống của người dân

và kế hoạch sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ khi được nhận.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thành phố Yên Bái.

3. Ý nghĩa của đề tài

- Ý nghĩa lý luận đề tài này có ý nghĩa về mặt lý luận khi đã hệ thống

hóa được hệ thống cơ sở lý luận của chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư