Các yếu tố tiên lượng thở máy xâm lấn ở người cao tuổi suy tim cấp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-----------------

NGUYỄN THỊ THẢO SƢƠNG

CÁC YẾU TỐ TIÊN LƢỢNG THỞ MÁY XÂM LẤN

Ở NGƢỜI CAO TUỔI SUY TIM CẤP

Chuyên ngành: NỘI – LÃO KHOA

Mã số: 60720140

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. BS. HOÀNG VĂN QUANG

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2019

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất

kỳ công trình nào khác.

Ngƣời thực hiện

NGUYỄN THỊ THẢO SƢƠNG

.

.

MỤC LỤC

Trang

Danh mục các từ viết tắt........................................................................................

Danh mục các bảng ...............................................................................................

Danh mục các biểu đồ ...........................................................................................

Danh mục các hình................................................................................................

ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................... 1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ............................................................................... 3

Chƣơng I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................. 4

1.1. Định nghĩa và dịch tễ học ngƣời cao tuổi: ..................................................... 4

1.2. Định nghĩa và dịch tễ học của suy tim cấp: ................................................... 4

1.3. Chẩn đoán:...................................................................................................... 7

1.3.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán suy tim và suy tim cấp: ........................................... 7

1.3.2. Yếu tố thúc đẩy suy tim cấp:..................................................................... 10

1.3.3. Phân loại suy tim cấp: ............................................................................... 11

1.3.4. Lâm sàng suy tim cấp trên ngƣời cao tuổi:............................................... 12

1.3.5. Cận lâm sàng:............................................................................................ 14

.

.

1.4. Thở máy trên bệnh nhân suy tim cấp:.......................................................... 18

1.4.1. Chỉ định thở máy:...................................................................................... 18

1.4.2. Phân loại thở máy:..................................................................................... 18

1.4.3. Các tác động của thông khí nhân tạo: ....................................................... 20

1.5. Các nghiên cứu tƣơng tự:............................................................................. 21

CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............. 26

2.1. Đối tƣợng, địa điểm và thời gian nghiên cứu .............................................. 26

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu: ............................................................................ 27

2.3. Tiêu chuẩn chẩn đoán: ................................................................................. 31

2.4. Xử lý số liệu:................................................................................................ 37

2.5. Vấn đề y đức trong nghiên cứu: .................................................................. 38

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................... 38

3.1. Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu....................................................... 39

3.1.1. Đặc điểm về tuổi ....................................................................................... 39

3.1.2. Đặc điểm về giới ....................................................................................... 40

3.1.3. Các bệnh lý kèm theo:............................................................................... 40

3.1.4. Yếu tố thúc đẩy suy tim cấp:..................................................................... 42

3.1.5. Phân nhóm lâm sàng suy tim cấp:............................................................. 43

.

.

3.1.6. Đặc điểm lâm sàng dân số nghiên cứu:..................................................... 43

3.1.7. Đặc điểm cận lâm sàng dân số nghiên cứu:.............................................. 44

3.1.8. Đặc điểm thở máy trên bệnh nhân suy tim cấp:....................................... 48

3.2. Các yếu tố liên quan thở máy xâm lấn trên bệnh nhân suy tim cấp ............ 48

3.2.1. Đặc điểm chung ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không xâm lấn............... 48

3.2.2. Đặc điểm các bệnh lý kèm theo ............................................................... 49

3.2.3. Các yếu tố thúc đẩy suy tim cấp ............................................................... 51

3.2.4. Đặc điểm phân nhóm lâm sàng ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và thở máy

không xâm lấn ................................................................................................. 52

3.2.5. Đặc điểm lâm sàng ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không xâm lấn.......... 53

3.2.6. Đặc điểm cận lâm sàng ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không xâm lấn ... 54

3.2.7. Phân tích đa biến các yếu tố liên quan thở máy xâm lấn.......................... 56

CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN................................................................................. 58

4.1. Đặc điểm dân số nghiên cứu:....................................................................... 58

4.1.1. Tuổi, giới:.................................................................................................. 58

4.1.2. Bệnh lý kèm theo: ..................................................................................... 60

4.1.3. Các yếu tố thúc đẩy suy tim cấp: .............................................................. 62

4.1.4. Nhóm lâm sàng biểu hiện suy tim cấp:..................................................... 64

4.1.5. Đặc điểm lâm sàng của suy tim cấp:......................................................... 65

.

.

4.1.6. Đặc điểm cận lâm sàng của suy tim cấp: .................................................. 68

4.2. Thở máy xâm lấn: ........................................................................................ 72

4.2.1. Tỉ lệ thở máy xâm lấn: .............................................................................. 72

4.2.2. Đặc điểm lâm sàng liên quan thở máy xâm lấn trên bệnh nhân cao tuổi

nhập viện vì suy tim cấp: .................................................................................... 73

4.2.3. Đặc điểm cận lâm sàng liên quan thở máy xâm lấn trên bệnh nhân cao tuổi

nhập viện vì suy tim cấp...................................................................................... 74

4.2.4. Phân tích đa biến các yếu tố liên quan thở máy xâm lấn.......................... 77

KẾT LUẬN......................................................................................................... 79

KIẾN NGHỊ ........................................................................................................ 81

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................

PHỤ LỤC A: Phiếu thu thập số liệu

PHỤ LỤC B: Bản thông tin dành cho đối tƣợng nghiên cứu và chấp thuận tham

gia nghiên cứu

PHỤ LỤC C: Danh sách bệnh nhân tham gia nghiên cứu

.

.

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nghĩa của chữ viết tắt

Tiếng Việt

BTM Bệnh thận mạn

BTTMCB Bệnh tim thiếu máu cục bộ

ĐTĐ Đái tháo đƣờng

HATT Huyết áp tâm thu

HATTr Huyết áp tâm trƣơng

HCVC Hội chứng vành cấp

KMĐM Khí máu động mạch

NMCT Nhồi máu cơ tim

STC Suy tim cấp

TBMMN Tai biến mạch máu não

THA Tăng huyết áp

Tiếng Anh

ACC American College of Cardiology – Trƣờng tim mạch Hoa

Kỳ

ADA Hiệp hội đái tháo đƣờng Hoa Kỳ

ADHF Acute Decompensated Heart Failure – Suy tim mất bù cấp

ADCHF Acute Decompensation of Chronic Heart Failure

– Suy tim mạn mất bù cấp

ADHERE Acute Decompensated Heart Failure National Registry

AHA American Heart Association – Hiệp hội tim Hoa Kỳ

AHF Acute Heart Failure – Suy tim cấp

.

.

AHFS Acute Heart Failure Syndrome – Hội chứng suy tim cấp

A LARM-HF Acute Heart Failure Global Survey of Standard Treatment

BMI Body Mass Index – Chỉ số khối cơ thể

CCU Coronary Care Unit – Đơn vị chăm sóc mạch vành

CRP hs C-Reactive Protein high sensitivity – Protein phản ứng C

EF Ejection Fraction – Phân suất tống máu

EHFS EuroHeart Failure Survey

ESC European Society of Cardiology – Hiệp hội tim mạch Châu

Âu

ESC-HF Pilot European Society of Cardiology-Heart Failure Pilot registry

GFR Glomerular Filtration Rate – Độ lọc cầu thận

HFrEF Heart failure reduced ejection fraction

- Suy tim có phân suất tống máu giảm

HFmrEF Heart failure mid-range ejection fraction

- Suy tim có phân suất tống máu khoảng giữa

HFpEF Heart failure preserved ejection fraction

- Suy tim có phân suất tống máu bảo tồn

Hgb Hemoglobin – Huyết sắc tố

HR Hazard Ratio – Tỉ số nguy cơ

ICU Intensive Care Unit – Đơn vị chăm sóc tích cực

LVEF Left Ventricle Ejaction Fraction – Phân suất tống máu thất

trái

NIV Non invasive ventilator – Thở máy không xâm lấn

NT-proBNP plasma N‐ terminal pro B‐ type natriuretic peptide

– Peptide lợi niệu típ B

.

.

NYHA New York Heart Association

OPTIMIZE-HF Organized Program to Initiate Lifesaving Treatment in

Hospitalized Patients with Heart Failure

OR Odd Ratio – Tỉ số chênh

TnI Troponin I

TnT Troponin T

.

.

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 1.1. Đặc điểm suy tim cấp qua các nghiên cứu ......................................... 6

Bảng 1.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán suy tim theo khuyến cáo của hội tim Châu Âu

(ESC) năm 2016.................................................................................................. 7

Bảng 1.3. Tóm tắt các nghiên cứu liên quan thở máy trên bệnh nhân suy tim cấp

............................................................................................................................. 24

Bảng 3.1. Phân bố nhóm tuổi.............................................................................. 39

Bảng 3.2. Phân bố giới tính................................................................................. 40

Bảng 3.3. Bảng phân độ suy tim theo NYHA..................................................... 41

Bảng 3.4. Các yếu tố thúc đẩy suy tim cấp......................................................... 42

Bảng 3.5. Nhóm lâm sàng suy tim cấp ............................................................... 43

Bảng 3.6. Đặc điểm lâm sàng trên bệnh nhân suy tim cấp ................................. 44

Bảng 3.7. Đặc điểm cận lâm sàng trên bệnh nhân suy tim cấp .......................... 45

Bảng 3.8. Đặc điểm cận lâm sàng theo phân nhóm định tính (1)....................... 46

Bảng 3.9. Đặc điểm cận lâm sàng theo phân nhóm định tính (2)....................... 47

Bảng 3.10. Tỉ lệ thở máy trên bệnh nhân suy tim cấp ........................................ 48

Bảng 3.11. Đặc điểm chung ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không xâm lấn ...... 49

Bảng 3.12. Đặc điểm các bệnh lý kèm theo ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không

xâm lấn ............................................................................................................... 50

.

.

Bảng 3.13. Phân độ NYHA ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không xâm lấn....... 51

Bảng 3.14. Các yếu tố thúc đẩy suy tim cấp ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và

không xâm lấn ............................................................................................ 52

Bảng 3.15. Đặc điểm phân nhóm lâm sàng ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không

xâm lấn ................................................................................................................ 53

Bảng 3.16. Đặc điểm lâm sàng ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không xâm lấn . 53

Bảng 3.17. Đặc điểm CLS ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không xâm lấn (1)... 54

Bảng 3.18. Đặc điểm CLS ở 2 nhóm thở máy xâm lấn và không xâm lấn (2)... 55

Bảng 3.19. Phân tích đa biến các yếu tố nguy cơ thở máy xâm lấn ................. 56

Bảng 4.1. Tuổi trung bình, giới trong các nghiên cứu về suy tim cấp................ 58

Bảng 4.2. Các bệnh lý kèm theo trong một số nghiên cứu về suy tim cấp......... 61

Bảng 4.3. Yếu tố thúc đẩy trong một số nghiên cứu về suy tim cấp .................. 63

Bảng 4.4. Nhóm lâm sàng biểu hiện của suy tim cấp trong một số nghiên cứu 64

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: Sơ đồ nghiên cứu............................................................................ 30

Biểu đồ 3.1. Tỉ lệ bệnh lý đi kèm gặp trên bệnh nhân suy tim cấp..................... 40

Biểu đồ 3.2. Số bệnh lý đi kèm giữa 2 giới......................................................... 41

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1. Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân suy tim cấp dựa vào có/không có

sung huyết và/hoặc giảm tƣới máu ..................................................................... 12

.

.

ĐẶT VẤN ĐỀ

Suy tim là một hội chứng lâm sàng thƣờng gặp ở ngƣời cao tuổi. Trên thế

giới, suy tim ảnh hƣởng đến sức khỏe hơn 26 tỉ ngƣời, làm tăng chi phí điều trị,

tăng tỉ lệ tàn tật và làm tăng tỉ lệ tử vong [30],[31]. Tần suất mắc suy tim tăng từ

< 1% ở những ngƣời dƣới 40 tuổi lên đến 10% ở nhóm ngƣời trên 80 tuổi. Theo

dự kiến tỉ lệ này sẽ tăng lên đến 46% vào năm 2030 với hơn 8 tỉ ngƣời Mỹ mắc

bệnh [31], [32], [33], [46]. Tỉ lệ bệnh nhân nhập viện vì suy tim đã tăng gấp 3

lần trong suốt 3 thập kỉ qua do già hóa dân số, cải thiện tỉ lệ sống sót sau nhồi

máu cơ tim và tăng tuổi thọ bệnh nhân suy tim. Ở Châu Á, tỷ lệ suy tim lƣu hành

ƣớc tính khoảng 1 – 3% dân số với nhiều khác biệt về đặc điểm lâm sàng và tiên

lƣợng so với nhóm bệnh nhân Âu- Mỹ [65]. Tại các nƣớc Đông Nam Á do tỉ lệ

hút thuốc lá, tăng huyết áp và hội chứng chuyển hóa nên bệnh nhân suy tim

chiếm khoảng 4,5% - 6,7% dân số [65].

Suy tim cấp là một hội chứng suy tim đƣợc đặc trƣng bởi khởi phát đột ngột

triệu chứng cơ năng và thực thể, xảy ra trong vòng vài giờ tới vài ngày ở những

ngƣời trƣớc đây không có bệnh tim hay suy tim giai đoạn ổn định. Suy tim cấp

đòi hỏi ngƣời bệnh phải nhập viện và điều trị cấp cứu. Đây đƣợc xem là một

trong những nguyên nhân nhập viện hàng đầu ở ngƣời cao tuổi trên 65 tuổi. Tại

Mỹ cũng nhƣ ở Châu Âu mỗi năm có gần 1 tỉ ngƣời nhập viện [31], [46]. Suy

tim cấp tiêu tốn khoảng 70% tổng chi phí chăm sóc y tế [30],[31]. Tỉ lệ tử vong

chung từ 4 – 7%, tỉ lệ 7 – 11% tử vong trong 60 – 90 ngày nhập viện và tỉ lệ tái

nhập viện trong 60 – 90 ngày chiếm 25 – 30% [31], [46].

.

.