Các yếu tố tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi thuần của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN TIẾN CƢƠNG

LỚP MFB6

CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TỶ LỆ THU NHẬP LÃI THUẦN

CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng luận văn “Các yếu tố tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi

thuần của các ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam” là bài nghiên cứu của chính

tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo đã đƣợc trích dẫn trong luận văn này, tôi

cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ trong luận văn này chƣa từng công bố

hoặc sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của ngƣời khác đƣợc sử dụng trong luận

văn này mà không đƣợc trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chƣa bao giờ đƣợc nộp để nhận bằng cấp nào tại các trƣờng đại

học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Tp. Hồ Chí Minh, 2017

Nguyễn Tiến Cƣơng

ii

LỜI CẢM ƠN

Với sự kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin cảm ơn Phó Giáo sƣ, Tiến sĩ

Nguyễn Minh Hà, giảng viên hƣớng dẫn của tôi. Sự nghiêm túc và tận tâm của thầy

đã giúp tôi có thể hoàn thành đƣợc nội dung luận văn theo đúng kế hoạch thực hiện

đã đề ra. Với chuyên môn cao trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, thầy đã hƣớng dẫn

tôi thực hiện công việc viết luận văn đảm bảo các yêu cầu đề ra, đạt đƣợc chất lƣợng

tốt nhất trong khả năng của mình.

Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các giảng viên trong chƣơng trình giảng dạy thạc sĩ

Tài chính – Ngân hàng của Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh đã truyền đạt cho tôi

nhiều kiến thức chuyên môn quý giá trong suốt quá trình học tập.

Sau cùng, xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè, những ngƣời đã giúp đỡ

tôi hoàn thành luận văn này.

iii

TÓM TẮT

Nghiên cứu này đƣợc thực hiện nhằm kiểm định tác động của các yếu tố nội

tại và yếu tố ngành đến tỷ lệ thu nhập lãi thuần của các ngân hàng thƣơng mại tại Việt

Nam. Kết quả nghiên cứu này đƣợc thể hiện dựa trên mô hình hồi quy: biến tỷ lệ thu

nhập lãi thuần (NIM) là biến phụ thuộc,các biến độc lập bao gồm: rủi ro tín dụng

(CR), rủi ro thanh khoản (LR), quy mô ngân hàng (lnASSET), khả năng đảm bảo

thanh toán (EQUITY), mức độ phi hiệu quả hoạt động (INOP), tình trạng niêm yết/

không niên yết của ngân hàng (LISTED), thị phần (MK), mức độ tập trung của ngành

(HHI). Đồng thời các biến thể hiện hình thức sở hữu cũng đƣợc đƣa vào mô hình để

đánh giá tác động của nó đến NIM.

Nghiên cứu đƣợc thực hiện dựa trên dữ liệu tài chính của 26ngân hàng thƣơng

mại tại Việt Nam trong vòng 8 năm từ năm 2008 đến 2015. Dữ liệu dạng bảng bao

gồm 208 quan sát, đảm bảo tính đầy đủ và cân bằng cho tất cả các đối tƣợng quan sát

và thời gian quan sát. Nghiên cứu sử dụng các phƣơng pháp hồi quy thƣờng đƣợc sử

dụng cho dữ liệu bảng gồm FEM (Fixed Effect Method), REM (Random Effect

Method) và GMM (Generalize Method of Moments).

Sau cùng, để đảm bảo một phƣơng pháp hồi quy tốt nhất có thể, phƣơng pháp

GMM đƣợc áp dụng. Kết quả cho thấy rủi ro tín dụng, khả năng thanh toán, mức độ

phi hiệu quả hoạt động và tỷ lệ cổ phần thuộc sở hữu của cổ đông nhà nƣớc có tác

động cùng chiều đến tỷ lệ thu nhập lãi thuần. Trong khi thị phần có tác động ngƣợc

chiều đến tỷ lệ thu nhập lãi thuần. Tác động của rủi ro thanh khoản, tình trạng niêm

yết của ngân hàng, mức độ tập trung của ngành và tỷ lệ cổ phẩn thuộc sở hữu của cổ

đông nƣớc ngoài không có ý nghĩa thống kê.

iv

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN................................................................................................................. ii

TÓM TẮT...................................................................................................................... iii

MỤC LỤC......................................................................................................................iv

CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU..................................................................1

1.1. Lý do nghiên cứu..................................................................................................1

1.2. Đặt vấn đề.............................................................................................................3

1.3. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................4

1.4. Câu hỏi nghiên cứu...............................................................................................5

1.5. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ..........................................................................5

1.6. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................................5

1.7. Dữ liệu nghiên cứu ...............................................................................................5

1.8. Kết cấu đề tài nghiên cứu .....................................................................................6

CHƢƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT.................................................................................8

2.1. Tỷ lệ thu nhập lãi thuần của các ngân hàng thƣơng mại......................................8

2.2. Lý thuyết về các yếu tố nội tại của ngân hàng tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi

thuần ..........................................................................................................................10

2.2.1. Rủi ro tín dụng.............................................................................................10

2.2.2. Rủi ro thanh khoản ......................................................................................12

2.2.3. Quy mô ngân hàng và khả năng thanh toán ................................................13

2.2.4. Mức phi hiệu quả hoạt động........................................................................15

2.2.5. Tình trạng niêm yết/không niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán của

ngân hàng...............................................................................................................16

2.3. Lý thuyết về các yếu tố ngành............................................................................17

2.3.1. Thị phần.......................................................................................................18

v

2.3.2. Mức độ tập trung của ngành........................................................................19

2.4.Hình thức sở hữu .................................................................................................20

2.5. Các nghiên cứu trƣớc..........................................................................................23

2.6. So sánh nghiên cứu này với nghiên cứu trƣớc ...................................................27

2.7. Mô hình nghiên cứu đề xuất...............................................................................28

CHƢƠNG 3 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................30

3.1. Quy trình nghiên cứu..........................................................................................30

3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................31

3.3. Mô hình kinh tế lƣợng ........................................................................................31

3.4. Đo lƣờng các biến trong mô hình.......................................................................32

3.4.1. Đo lƣờng biến phụ thuộc .............................................................................32

3.4.2. Đo lƣờng biến độc lập .................................................................................33

3.5. Dữ liệu nghiên cứu .............................................................................................39

CHƢƠNG 4

PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .....................................................................42

4.1. Thống kê mô tả ...................................................................................................42

4.2. Phân tích tƣơng quan..........................................................................................45

4.3 Kết quả kiểm định lựa chọn phƣơng pháp hồi quy .............................................49

4.4. Kết quả hồi quy với phƣơng pháp GMM ...........................................................54

4.5. Thảo luận kết quả ...............................................................................................55

4.5.1. Tác động của rủi ro tín dụng đến NIM........................................................56

4.5.2. Tác động của rủi rothanh khoản đến NIM ..................................................57

4.5.3. Tác động của khả năng thanh toán đến NIM...............................................57

4.5.4. Tác động của mức độ phi hiệu quả hoạt động đến NIM .............................58

4.5.5. Tác động của tình trạng niêm yết đến NIM.................................................59

4.5.6. Tác động của thị phần đến NIM..................................................................59

4.5.7. Tác động của mức độ tập trung ngành đến NIM.........................................60

vi

4.5.8. Tác động của hình thức sở hữu đến NIM....................................................60

CHƢƠNG 5...................................................................................................................62

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................................62

5.1. Kết luận...............................................................................................................62

5.1.1. Các yếu tố thuộc về nội tại của các ngân hàng............................................62

5.1.2. Các yếu tố thuộc về ngành...........................................................................63

5.1.3. Tính chất vốn chủ sở hữu ............................................................................63

5.2. Kiến nghị ............................................................................................................64

5.3. Các hạn chế và hƣớng nghiên cứu tiếp theo.......................................................65

5.3.1. Các hạn chế..................................................................................................65

5.3.2. Các hƣớng nghiên cứu tiếp theo:.................................................................66

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................67

PHỤ LỤC ......................................................................................................................70