Các yếu tố tác động đến lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam giai đoạn 2006 - 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÙI GIA BẢO

CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN LƯỢNG KHÁCH DU

LỊCH QUỐC TẾ ĐẾN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2006 – 2018

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh, Năm 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÙI GIA BẢO

CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN LƯỢNG KHÁCH DU

LỊCH QUỐC TẾ ĐẾN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2006 – 2018

Chuyên ngành : Kinh Tế Học

Mã số chuyên ngành : 60 03 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HỌC

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS NGUYỄN THUẤN

Thành phố Hồ Chí Minh, Năm 2019

TÓM TẮT

Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định các yếu tố tác động đến lượng

khách du lịch quốc tế đến Việt Nam. Với mẫu dữ liệu bảng bao gồm 195 quan sát,

thuộc 15 quốc gia trong giai đoạn 13 năm từ 2006 – 2018.

Kết quả nghiên cứu đã cho thấy 6 yếu tố: Dân số của nước bạn; Thu nhập

bình quân đầu người của nước bạn; Tỷ giá hối đoái giữa Việt nam và nước bạn;

Chính sách miễn thị thực của Việt Nam đối với nước bạn; Khoảng cách (km) từ

thủ đô của 2 nước; Khoảng cách vị trí xếp hạng lợi thế cạnh tranh du lịch của Việt

Nam và nước bạn, là có ảnh hưởng đến lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu định lượng ngoài việc cung cấp bằng chứng khoa học

trong việc đo lường tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến lượng khách du lịch

quốc tế đến Việt Nam. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu được xem như là một tài

liệu tham khảo hữu ích nhằm đưa ra giải pháp, chính sách có hiệu quả nhằm phát

triển lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam góp phần tăng trưởng ngành du

lịch nói riêng và kinh tế Việt Nam nói chung trong thời gian sắp tới.

SUMMARY

The research was conducted to identify factors affecting international tourist

arrivals to Vietnam. With a table data sample of 195 observations, from 15

countries over a 13-year period from 2006 to 2018.

The result have shown 6 factors affecting international tourist arrivals to

Vietnam. They are the population of tourist nations; Income per capita of tourist

nations; Exchange rate between Vietnam and tourist nations; Vietnam's visa

exemption policy for tourist; Distance (km) from capitals of 2 nations; The gap of

the ranking of Vietnam and tourist nation's travel & tourism competitive index.

Quantitative research results provide scientific evidences in measuring the

impact of factors affecting international tourist arrivals to Vietnam. In addition, the

research results are considered as a useful reference to provide effective solutions

and policies to increase the number of international tourists to Vietnam,

contributing to the growth of the tourism industry and Vietnam's general economy

in the near future.

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Các yếu tố tác động đến lượng khách du

lịch quốc tế đến Việt Nam giai đoạn 2006 - 2018” là bài nghiên cứu của

chính tôi.

Ngoại trừ tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam

đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công

bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có nghiên cứu, tài liệu nào của những người khác được sử dụng

trong luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác./.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2019

Người thực hiện

Bùi Gia Bảo

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến quý Thầy, Cô của

Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh cũng như các giảng viên thỉnh

giảng, những người đã truyền đạt, trang bị cho tôi những kiến thức quý báu

trong suốt thời gian tôi theo học tại trường.

Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Thuấn – giảng viên

hướng dẫn khoa học của luận văn. Thầy đã dành nhiều thời gian, nhiệt tình

hướng dẫn, định hướng, góp ý, chỉnh sửa để tôi hoàn thành tốt luận văn này.

Sau cùng, tôi xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và các anh chị học viên lớp

ME016A đã nhiệt tình hỗ trợ, động viên, chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức trong

suốt thời gian học tập và nghiên cứu.

Xin kính chúc quý Thầy, Cô, bạn bè, đồng nghiệp, anh chị học viên lớp

ME016A và gia đình thật nhiều sức khoẻ, hạnh phúc và thành công./.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2019

Người thực hiện

Bùi Gia Bảo

iii

TÓM TẮT

Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định các yếu tố tác động đến lượng

khách du lịch quốc tế đến Việt Nam. Với mẫu dữ liệu bảng bao gồm 195 quan

sát, thuộc 15 quốc gia trong giai đoạn 13 năm từ 2006 – 2018.

Kết quả nghiên cứu đã cho thấy 6 yếu tố: Dân số của nước bạn; Thu nhập

bình quân đầu người của nước bạn; Tỷ giá hối đoái giữa Việt nam và nước bạn;

Chính sách miễn thị thực của Việt Nam đối với nước bạn; Khoảng cách (km) từ

thủ đô của 2 nước; Khoảng cách vị trí xếp hạng lợi thế cạnh tranh du lịch của

Việt Nam và nước bạn, là có ảnh hưởng đến lượng khách du lịch quốc tế đến

Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu định lượng ngoài việc cung cấp bằng chứng khoa học

trong việc đo lường tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến lượng khách du lịch

quốc tế đến Việt Nam. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu được xem như là một

tài liệu tham khảo hữu ích nhằm đưa ra giải pháp, chính sách có hiệu quả nhằm

phát triển lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam góp phần tăng trưởng

ngành du lịch nói riêng và kinh tế Việt Nam nói chung trong thời gian sắp tới.

iv

SUMMARY

The research was conducted to identify factors affecting international

tourist arrivals to Vietnam. With a table data sample of 195 observations, from

15 countries over a 13-year period from 2006 to 2018.

The result have shown 6 factors affecting international tourist arrivals to

Vietnam. They are the population of tourist nations; Income per capita of tourist

nations; Exchange rate between Vietnam and tourist nations; Vietnam's visa

exemption policy for tourist; Distance (km) from capitals of 2 nations; The gap

of the ranking of Vietnam and tourist nation's travel & tourism competitive

index.

Quantitative research results provide scientific evidences in measuring the

impact of factors affecting international tourist arrivals to Vietnam. In addition,

the research results are considered as a useful reference to provide effective

solutions and policies to increase the number of international tourists to

Vietnam, contributing to the growth of the tourism industry and Vietnam's

general economy in the near future.

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i

LỜI CÁM ƠN ................................................................................................. ii

TÓM TẮT ....................................................................................................... iii

TÓM TẮT BẰNG TIẾNG ANH ................................................................... iv

MỤC LỤC ...................................................................................................... v

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ .................................................................... viii

DANH MỤC BẢNG ....................................................................................... ix

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................... x

CHƯƠNG I: LỜI MỞ ĐẦU .......................................................................... 1

1.1. Đặt vấn đề và lý do nghiên cứu ............................................................. 1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................. 2

1.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................ 2

1.4. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................ 2

1.5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 3

1.6. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 3

1.7. Kết cấu dự kiến của luận văn nghiên cứu............................................... 4

CHƯƠNG II: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ............................................................. 5

2.1. Các khái niệm ........................................................................................ 5

2.1.1. Khái niệm về du lịch ....................................................................... 5

2.1.2. Khái niệm về khách du lịch và khách du lịch quốc tê ...................... 6

2.1.3. Khái niệm về hoạt động thu hút khách du lịch quốc tế .................... 7

2.1.4. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động thu hút khách du lịch quốc

tế của một địa phương ...................................................................................... 7

2.1.5. Các nhân tố tác động đến hoạt động thu hút khách du lịch quốc tế của

một địa phương ................................................................................................ 8

2.2. Các lý thuyết kinh tế .............................................................................. 18

2.2.1. Lý thuyết mô hình trọng lực ........................................................... 18

2.2.2. Lý thuyết về lợi thế cạnh tranh ....................................................... 19

2.3. Một số nghiên cứu trước liên quan ........................................................ 19

2.4. Đề xuất mô hình nghiên cứu .................................................................. 32

vi

CHƯƠNG III: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................ 33

3.1. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 33

3.2. Mô hình nghiên cứu và kỳ vọng dấu ...................................................... 34

3.3. Dữ liệu nghiên cứu ................................................................................ 34

CHƯƠNG IV: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................... 36

4.1. Tổng quan về du lịch Việt Nam ............................................................. 36

4.1.1. Khái quát chung về sự hình thành và phát triển của ngành du lịch

Việt Nam .......................................................................................................... 36

4.1.1.1 Tiềm năng du lịch Việt Nam ..................................................... 36

4.1.1.2. Sự hình thành và phát triển của ngành du lịch Việt Nam trong

hơn 58 năm qua (1960 – 2018) ......................................................................... 37

4.1.1.3. Sự hình thành và thay đổi của các cơ quan quản lý nhà nước về

du lịch qua các giai đoạn .................................................................................. 40

4.1.2. Thời cơ và thách thức đối với ngành du lịch Việt Nam trong thời kỳ

hội nhập kinh tế quốc tế ................................................................................... 43

4.1.3. Tổng quan hoạt động thu hút khách du lịch quốc tế đến Việt Nam

giai đoạn 2006 – 2018 ...................................................................................... 44

4.1.3.1. Số lượt khách quốc tế đến Việt Nam giai đoạn 2006 – 2018 .... 45

4.1.3.2. Cơ cấu khách du lịch quốc tế ................................................... 48

4.1.3.3. Doanh thu ngành du lịch .......................................................... 55

4.1.3.4. Chi tiêu bình quân một ngày của khách du khách quốc tế ........ 57

4.2. Kết quả nghiên cứu ................................................................................ 58

4.2.1. Thống kê mô tả ................................................................................ 58

4.2.2. Kết quả hồi quy ............................................................................ 59

4.2.3. Đánh giá kết quả nghiên cứu ......................................................... 63

CHƯƠNG V: GIẢI PHÁP, CHÍNH SÁCH NÂNG CAO HIỆU QUẢ

HOẠT ĐỘNG THU HÚT KHÁCH DU LỊCH QUỐC TẾ ĐẾN VIỆT NAM

......................................................................................................................... 66

5.1 Giải pháp dựa trên các nhân tố tác động trong mô hình .......................... 66

5.1.1. Thu nhập bình quân đầu người (GDP/người) của du khách ............ 66

5.1.2. Giải pháp về ổn định tỷ giá hối đoái ............................................... 67

vii

5.1.3. Giải pháp về nới lỏng chính sách thị thực (visa) ............................. 69

5.1.4. Giải pháp về nâng cao năng lực cạnh trạnh lữ hành và du lịch quốc tế

......................................................................................................................... 71

5.2. Các giải pháp khác ................................................................................ 73

5.2.1. Giải pháp của Chính phủ ................................................................ 73

5.2.1.1. Về phát triển hệ thống hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ

du lịch .............................................................................................................. 73

5.2.1.2. Giải pháp về bảo tồn, giữ gìn nguồn tài nguyên du lịch của Việt Nam

...................................................................................................................................... 73

5.2.1.3. Về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực du lịch ...................... 78

5.2.1.4. Về đầu tư và chính sách phát triển du lịch ................................ 78

5.2.1.5. Về hợp tác quốc tế về du lịch ................................................... 79

5.2.1.6. Về công tác quản lý nhà nước về du lịch .................................. 79

5.2.2. Giải pháp của các doanh nghiệp, công ty hoạt động trong ngành du

lịch ................................................................................................................... 80

5.2.2.1. Về phát triển đa dạng sản phẩm du lịch.................................... 80

5.2.2.2. Về phát triển thị trường, xúc tiến quảng bá và thương hiệu du lịch ... 82

HẠN CHẾ ........................................................................................................ 84

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 85

PHỤ LỤC 1: Bảng dữ liệu 195 quan sát, bao gồm 15 nước trong giai đoạn 13

năm 2006-2018 ................................................................................................ 88

PHỤ LỤC 2: Kết quả hồi quy POOL OLS, FEM, REM – kiểm định Hausman 94

PHỤ LỤC 3: Hệ số phóng đại phương sai VIF ................................................. 96

PHỤ LỤC 4: Kiểm đinh phương sai sai số thay đổi, tự tương quan .................. 97

PHỤ LỤC 5: Ước lượng hồi quy với phương pháp sai số chuẩn của Driscoll &

Kraay ............................................................................................................... 98