Các yếu tố tác động đến di cư việc làm tại khu vực Bắc Trung Bộ và Duyên hải Miền Trung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HỒ CHÍ MINH

------  ------

ĐÀO THỊ KIM THANH

CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN DI CƯ VIỆC LÀM

TẠI KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ VÀ DUYÊN HẢI

MIỀN TRUNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HỌC

Tp.Hồ Chí Minh - Năm 2017

GVHD: TS.Lê Thị Thanh Loan HVTH: Đào Thị Kim Thanh

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan luận văn “Các yếu tác động đến di cư việc làm tại khu vực

Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung” là bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi

cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được

công bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường Đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 22 tháng 10 năm 2017

Người cam đoan

Đào Thị Kim Thanh

GVHD: TS.Lê Thị Thanh Loan HVTH: Đào Thị Kim Thanh

ii

LỜI CẢM ƠN

Xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô đã tận tình giảng dạy và truyền đạt

những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường Đại

học Mở Thành phố Hồ Chí Minh.

Trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, quý Thầy, Cô khoa Sau đại học của

trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận

lợi giúp tôi hoàn thành khoá học này.

Xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Lê Thị Thanh Loan đã tận tình hướng

dẫn, chỉ bảo để tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã ủng hộ và hỗ trợ tôi

trong những lúc khó khăn để tôi có thể vượt qua và hoàn thành tốt luận văn này.

GVHD: TS.Lê Thị Thanh Loan HVTH: Đào Thị Kim Thanh

iii

TÓM TẮT

Hiện nay, Việt Nam đang nằm trong nhóm các nước có tốc độ đô thị hóa

phát triển. Đô thị hóa đã làm thay đổi quá trình biến đổi dân cư, đô thị hóa càng

tăng thì tốc độ di cư càng tăng. Trong vòng 5 năm qua có khoảng 12,4 triệu người

di cư trong tổng dân số 91 triệu dân - chiếm khoảng 13% tổng dân số (Tổng cục

Thống kê, năm 2016). Theo điều tra của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc, cộng đồng

người di cư đóng góp khoảng 7% giá trị tăng trưởng kinh tế hàng năm, tuy nhiên

điều đó cũng gây sức ép lớn về chỗ ở, giao thông, môi trường và dịch vụ y tế cho

các thành phố lớn, đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM nơi có luồng di cư đến nhiều

nhất.

Khu vực Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung, được Chính phủ định

hướng phát triển kinh tế vùng từ nay đến năm 2025 với mục đích phát triển mạnh

mẽ về công nghiệp, thương mại…nhưng tính đến thời điểm hiện tại khu vực này lại

là nơi có tỷ lệ di cư cao nhất cả nước, chiếm 19% (Tổng cục Thống kê, năm 2016).

Với mong muốn tìm hiểu các tác nhân gây ra tỉ lệ di cư cao tại khu vực này, tác giả

đưa ra đề tài nghiên cứu: “Các yếu tố tác động đến di cư việc làm khu vực Bắc

Trung bộ và Duyên hải miền Trung”, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp với đặc

điểm tình hình dân cư và định hướng phát triển khu vực này.

Dựa trên các mô hình lý thuyết đã được thế giới công nhận, nghiên cứu

trong và ngoài nước: quy luật di cư của Ravenstein, mô hình về lực hút, lực đẩy của

Everett S.Lee, mô hình thu nhập kỳ vọng của Harris – Todaro, mô hình kinh tế mới

của di cư lao động…Và kết hợp bộ dữ liệu “Khảo sát mức sống hộ gia đình năm

2010, 2014” đã giúp tác giả đưa ra 10 yếu tố ảnh hưởng đến di cư việc làm tại khu

vực Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung gồm: thời gian, giới tính, tuổi, tình

trạng hôn nhân, giáo dục, quy mô hộ, diện tích nhà, diện tích đất nông nghiệp, thu

nhập, hộ nghèo theo chuẩn quốc gia.

Từ bộ dữ liệu, chọn ra 14 tỉnh thành thuộc khu vực này, kết quả có 687 quan

sát có di cư việc làm/tổng số 17.016 tổng thể. Để được kết quả nghiên cứu chính

GVHD: TS.Lê Thị Thanh Loan HVTH: Đào Thị Kim Thanh

iv

xác, tác giả thực hiện các bước kiểm định trước khi hồi quy Binary Logictis (nhị

phân): tương quan giữa các biến, độ phù hợp của mô hình, đa cộng tuyến các biến

độc lập, phương sai thay đổi…thông qua việc phân tích trên phần mềm thống kê

Stata 12 để đưa ra kết quả mô hình nghiên cứu tối ưu.

Kết quả có 10 yếu tố tác động đến di cư việc làm tại khu vực này với 09 yếu

tố có Sig<0,01 (mức ý nghĩa 1%), có ý nghĩa thống kê “rất mạnh”; ngoại trừ yếu tố

“diện tích đất nông nghiệp” có Sig <0,10 (mức ý nghĩa 10%), có ý nghĩa thống kê

“yếu”. Trong đó, yếu tố về “thời gian” có tỷ lệ ảnh hưởng đến xác suất di cư việc

làm là cao nhất, kế đến là “giới tính”, “qui mô hộ”. Từ đó, tác giả tiến hành phân

tích và có những gợi ý về mặt chính sách nhằm quản lý và phát huy tối đa nguồn

lực lao động, giúp cho quá trình phát triển của địa phương một cách hiệu quả và

bền vững là việc làm mang ý nghĩa thiết thực.

GVHD: TS.Lê Thị Thanh Loan HVTH: Đào Thị Kim Thanh

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii

TÓM TẮT .................................................................................................................iii

MỤC LỤC.................................................................................................................. v

DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ............................................................................vii

DANH MỤC BẢNG.................................................................................................ix

DANH MỤC VIẾT TẮT ........................................................................................... x

CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU..........................................................................................1

1.1 Đặt vấn đề...........................................................................................................1

1.2 Mục tiêu nghiên cứu...........................................................................................2

1.3 Câu hỏi nghiên cứu.............................................................................................3

1.4 Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu......................................................................4

1.4.1 Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................4

1.4.2 Phạm vi nghiên cứu .....................................................................................4

1.5 Phương pháp nghiên cứu....................................................................................4

1.6 Điểm khác biệt so với các nghiên cứu trước ......................................................4

1.7 Ý nghĩa của đề tài...............................................................................................5

1.8 Kết cấu của luận văn nghiên cứu........................................................................5

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT .......................................................................... 7

2.1 Khái niệm di cư, di cư việc làm .........................................................................7

2.1.1 Khái niệm di cư ...........................................................................................7

2.1.2 Khái niệm di cư việc làm.............................................................................7

2.2 Một số lý thuyết và mô hình nghiên cứu di cư ...................................................8

2.2.1 Lý thuyết EG. Ravenstein............................................................................8

2.2.2 Mô hình kinh tế hai khu vực của Lewis: .....................................................8

2.2.3 Mô hình về lực hút, lực đẩy của Everett S. Lee ..........................................9

2.2.4 Mô hình thu nhập kỳ vọng của Harris – Todaro........................................10

2.2.5 Mô hình kinh tế của di cư..........................................................................11

2.2.6 Mô hình kinh tế mới về di cư lao động .....................................................11

GVHD: TS.Lê Thị Thanh Loan HVTH: Đào Thị Kim Thanh

vi

2.2.7 Các yếu tố hút và đẩy liên quan đến di cư.................................................12

2.3 Các nghiên cứu trước ........................................................................................13

2.3.1 Nghiên cứu trong nước..............................................................................13

2.3.2 Nghiên cứu nước ngoài ............................................................................16

2.4 Mô hình nghiên cứu đề xuất .............................................................................18

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................... 20

3.1 Qui trình nghiên cứu:........................................................................................20

3.2. Mô hình nghiên cứu:........................................................................................20

3.2.1 Mô hình phân tích của đề tài như sau:.......................................................20

3.2.2 Biến phụ thuộc:..........................................................................................21

3.2.3 Biến độc lập:..............................................................................................21

3.3 Phương pháp chọn vùng và thu thập số liệu nghiên cứu .................................24

3.4 Phương pháp phân tích số liệu..........................................................................24

3.5 Kỹ thuật chạy mô hình......................................................................................25

3.5.1 Kiểm định độ phù hợp của mô hình: .........................................................25

3.5.2 Kiểm định ý nghĩa của hệ số hồi quy: .......................................................25

3.5.3 Kiểm định đa cộng tuyến:..........................................................................25

3.5.4 Kiểm định phương sai thay đổi: ................................................................26

3.5.5. Thực hiện các kiểm định so sánh giữa di cư và không di cư: ..................26

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..........................................................................................28

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................ 29

4.1 Tổng quan về di cư giữa các vùng ....................................................................29

4.2 Đặc điểm lao động di cư trong mẫu..................................................................31

4.3 Thống kê mô tả : ...............................................................................................35

4.3.1 Phân phối của các biến định lượng:...........................................................35

4.3.2 Phân phối của các biến định tính:..............................................................41

4.4. Các kiểm tra, kiểm định trước khi thực hiện hồi quy: .....................................43

4.5 Kết quả hồi quy và lựa chọn mô hình tối ưu: ...................................................46

4.5.1 Phân tích hồi quy Logictis:........................................................................46

GVHD: TS.Lê Thị Thanh Loan HVTH: Đào Thị Kim Thanh

vii

4.5.2 Phân tích hồi quy với mô hình OLS có “robust”: .....................................48

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4..........................................................................................58

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................... 59

5.1 Kết luận.............................................................................................................59

5.2 Khuyến nghị......................................................................................................62

5.2.1 Đối với chính quyền nơi đi nếu muốn giữ chân người lao động...............62

5.2.2 Đối với địa phương muốn thu hút người lao động ....................................66

5.3 Hạn chế của đề tài.............................................................................................67

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................68

PHỤ LỤC 1: BIỂU MẪU KHẢO SÁT MỨC SỐNG .............................................73

PHỤ LỤC 2: THỐNG KÊ MÔ TẢ...........................................................................84

PHỤ LỤC 3: KẾT QUẢ HỒI QUY BINARY LOGISTIC ......................................89

GVHD: TS.Lê Thị Thanh Loan HVTH: Đào Thị Kim Thanh

viii

DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ

Hình 3.1: Quy trình nghiên cứu ............................................................................... 20

Hình 4.1: Biểu đồ Di cư chia theo nhóm tuổi ......................................................... 36

Hình 4.2: Biểu đồ Di cư chia theo số năm đi học ................................................... 37

Hình 4.3: Biểu đồ Di cư chia theo cấp đi học .......................................................... 38

Hình 4.4: Đồ thị phần dư và giá trị dự đoán ............................................................ 45

GVHD: TS.Lê Thị Thanh Loan HVTH: Đào Thị Kim Thanh

ix

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1 : Tổng hợp các yếu tố hút và đẩy liên quan đến di cư 12

Bảng 3.2 : Các biến độc lập ảnh hưởng đến di cư 23

Bảng 4.1 : Di cư giữa các vùng năm 2013 29

Bảng 4.2 : Di cư giữa các vùng năm 2014 30

Bảng 4.3 : Thống kê đặc điểm di cư lao động trong mẫu năm 2010, 2014 32

Bảng 4.4 : Tỷ lệ lao động đang làm việc đã qua đào tạo 34

Bảng 4.5: Mô tả Di cư (DICU) 35

Bảng 4.6: Biểu đồ mô tả biến Tuổi (TUOI) 35

Bảng 4.7: Di cư chia theo trình độ học vấn 38

Bảng 4.8 Di cư theo Qui mô hộ (QUIMOHO) 40

Bảng 4.9: Mô tả Thời gian (THOIGIAN) 41

Bảng 4.10: Mô tả Giới tính (GIOITINH) 41

Bảng 4.11: Mô tả tình trạng hôn nhân (HONNHAN) 42

Bảng 4.12: Mô tả Hộ nghèo 42

Bảng 4.13: Ma trận tương quan giữa các biến trong mô hình 43

Bảng 4.14: Kiểm tra đa cộng tuyến của mô hình 44

Bảng 4.15: Kết quả hồi quy Binary Logistic của mô hình nghiên cứu 47

Bảng 4.16: Kết quả hồi quy Binary Logistic của mô hình nghiên cứu có “robust”48

Bảng 4.17: Ước lượng xác suất di cư theo tác động biên của từng yếu tố 49