Các yếu tố kinh tế xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ em Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN HOÀI TRUNG

CÁC YẾU TỐ KINH TẾ - XÃ HỘI ẢNH HƯỞNG

ĐẾN SỨC KHỎE TRẺ EM VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ HỌC

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 02 năm 2017

i

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

Tên học viên: Nguyễn Hoài Trung

Học viên: lớp ME06D

Tên đề tài: Các yếu tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ em Việt Nam.

Luận văn của học viên Nguyễn Hoài Trung đạt yêu cầu của Luận văn thạc sĩ. Đề nghị

Khoa Đào tạo Sau đại học, trường Đại học Mở TP.HCM cho phép học viên làm thủ

tục bảo vệ.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017

Giảng viên hướng dẫn

TS. Trần Quang Văn

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện.

Ngoài trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam

đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố

hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác

Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017

Người cam đoan

Nguyễn Hoài Trung

iii

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, tôi muốn cảm ơn đến ba, mẹ tôi và gia đình tôi đó là những người

quan trọng nhất trong cuộc đời tôi đã quan tâm, khích lệ, động viên giúp đỡ tôi hoàn

thành tốt khoá học.

Tôi xin cảm ơn UBND tỉnh Bình Thuận đã hỗ trợ kinh phí cho toàn khóa học

và đặc biệt tôi xin gửi lời tri ân chân thành nhất đến người hướng dẫn khoa học của tôi

- TS. Trần Quang Văn đã tận tình hướng dẫn và chỉ bảo cho tôi suốt thời gian thực

hiện luận văn này.

Tôi xin chân thành cám ơn quý Thầy cô khoa Sau đại học trường Đại học Mở

Tp. Hồ Chí Minh đã tận tâm giảng dạy, truyền đạt tri thức và quan tâm tạo mọi điều

kiện cho tôi hoàn thành khoá học.

Xin cảm ơn các anh/chị tập thể lớp ME06D đã quan tâm giúp đỡ tôi trong suốt

thời gian qua.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017

Nguyễn Hoài Trung

iv

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Trẻ em suy dinh dưỡng đã gây ra 11% gánh nặng bệnh tật toàn cầu, không chỉ

tác động xấu đến tình trạng sức khỏe về lâu dài, ảnh hưởng đến khả năng học tập của

trẻ mà còn tác động đến sự phát triển chung của quốc gia, khu vực và thế giới.

Đã có nhiều nghiên cứu về trẻ em suy dinh dưỡng trên thế giới. Đa số các

nghiên cứu này tập trung vào các nước đang phát triển. Ở Việt Nam cũng đã có nhiều

nghiên cứu về suy dinh dưỡng trẻ em, nhưng đa phần chỉ tập trung vào các vấn đề dinh

dưỡng học và dịch tễ học. Đề tài này tìm hiểu ảnh hưởng của các yếu tố kinh tế xã hội

đến tình trạng suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi ở Việt Nam. Các ảnh hưởng này

được xét đến ở cấp độ trẻ em, gia đình, cộng đồng. Số liệu được sử dụng để phân tích

là số liệu chéo từ Tổng cục Thống kê và UNICEF năm 2011. Kết quả phân tích cho

thấy các yếu tố kinh tế xã hội ảnh hưởng đến tình trạng suy dinh dưỡng trẻ em là: qui

mô hộ, trình độ học vấn của mẹ, mức sống hộ gia đình, dân tộc chủ hộ, nguồn nước sử

dụng, nhà vệ sinh, vật liệu làm tường nhà, vật liệu làm nền nhà. Nghiên cứu chỉ ra xu

hướng suy dinh dưỡng trẻ em theo độ tuổi: trẻ em lớn hơn 12 tháng tuổi có nguy cơ bị

suy dinh dưỡng cao hơn trẻ em dưới 12 tháng tuổi, đặc biệt là từ 36 đến 47 tháng tuổi

có nguy cơ bị suy dinh dưỡng cao nhất.

Thông qua những bằng chứng thực nghiệm, đề tài đã đưa ra một số chính sách

ở cấp độ Chính phủ, nhằm can thiệp để cải thiện sức khỏe trẻ em Việt Nam.

v

MỤC LỤC

Trang

NHẬN XÉT GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN....................................................................i

LỜI CAM ĐOAN............................................................................................................ii

LỜI CẢM ƠN................................................................................................................ iii

TÓM TẮT.......................................................................................................................iv

MỤC LỤC.......................................................................................................................v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU.............................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH VẼ ....................................................... viii

CHƯƠNG 1: PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................................1

1.1. Giới thiệu..................................................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................4

1.3. Phương pháp nghiên cứu và nguồn số liệu...............................................................4

1.4. Những đóng góp mới của đề tài ...............................................................................6

1.5. Kết cấu luận văn .......................................................................................................6

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ SỨC KHỎE TRẺ EM.....................................7

2.1. Một số khái niệm......................................................................................................7

2.1.1. Sức khỏe trẻ em...............................................................................................7

2.1.2. Tình trạng dinh dưỡng ....................................................................................7

2.1.3. Suy dinh dưỡng...............................................................................................8

2.2. Cơ sở lý thuyết..........................................................................................................9

2.2.1. Hàm thỏa dụng hộ gia đình.............................................................................9

2.2.2. Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến suy dinh dưỡng của UNICEF...............10

vi

2.2.3. Khung phân tích của Mosley-Chen (1984)...................................................11

2.2.4. Phương pháp đánh giá tình trạng dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi.................12

2.2.4.1. Các thang phân loại tình trạng dinh dưỡng trước đây.........................13

2.2.4.2. Phân loại tình trạng dinh dưỡng theo Tổ chức Y tế thế giới...............15

2.3. Các nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ em.........16

2.4. Tóm lược ................................................................................................................21

CHƯƠNG 3: SỐ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................23

3.1. Số liệu.....................................................................................................................23

3.2. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................25

CHƯƠNG 4: SỰ KHÁC BIỆT VỀ SỨC KHỎE TRẺ EM GIỮA CÁC NHÓM DÂN

CƯ VÀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ............................................................................31

4.1. Tình hình chung về sức khỏe của trẻ em Việt Nam ...............................................31

4.2. Sự khác biệt về sức khỏe trẻ em giữa các nhóm dân cư.........................................35

4.3. Các yếu tố tác động lên sức khỏe trẻ em................................................................42

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................50

5.1. Kết luận...................................................................................................................50

5.2. Kiến nghị ................................................................................................................51

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................55

PHỤ LỤC ......................................................................................................................59

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU

AIDS Hội chứng suy giảm miễn dịch

FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

HAZ Chỉ số Zscore chiều cao so với tuổi

HIV Vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người

IMR Tỷ lệ tử vong trẻ dưới 1 tuổi

KWASHIORKOR Suy dinh dưỡng thể phù

MARASMUS Suy dinh dưỡng thể teo đét

MDG Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ

MICS Điều tra đánh giá các mục tiêu trẻ em và phụ nữ

ODA Vốn hỗ trợ phát triển chính thức

SPSS Phần mềm thống kê cho các môn khoa học xã hội

THCS Trung học cơ sở

U5MR Tỷ lệ tử vong trẻ dưới 5 tuổi

UNICEF Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc

WAZ Chỉ số Zscore cân nặng so với tuổi

WHO Tổ chức Y tế Thế giới

WHZ Chỉ số Zscore cân nặng so với chiều cao.