Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định học tập trực tuyến của người đi làm ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-----------------

PHẠM NGUYỄN ANH MINH

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN Ý ĐỊNH

HỌC TẬP TRỰC TUYẾN CỦA NGƯỜI ĐI LÀM

Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Tp. Hồ Chí Minh, năm 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định học tập trực tuyến

của người đi làm ở Việt Nam” là bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam

đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố

hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn

này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường

đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Tp. Hồ Chí Minh, 2017

Người thực hiện luận văn

PHẠM NGUYỄN ANH MINH

ii

LỜI CẢM ƠN

Xin chân thành cảm ơn các Quý Thầy cô Khoa Sau Đại học của Trường Đại học

Mở Tp. HCM đã truyền đạt những kiến thức nền tảng, kinh nghiệm thực tế hữu ích

trong thời gian tác giả theo học tập tại trường. Đây là những kiến thức quan trọng để

tôi có thể hoàn thành được luận văn này.

Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS. TS Hoàng Thị Phương Thảo,

người đã tận tình hướng dẫn và hỗ trợ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn.

Những định hướng, chia sẻ và động viên của cô là động lực trong quá trình thực hiện

luận văn của tôi.

Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, các bạn học cùng lớp MBA13B và một số anh

em thân thiết đã khuyến khích, động viên, chia sẻ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi

trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn này.

iii

TÓM TẮT

Đào tạo trực tuyến đang là một xu hướng mới của nền giáo dục hiện đại và có

nhiều tiềm năng để phát triển ở đất nước ta. Để phát triển hình thức đào tạo trực tuyến

các nhà hoạch định chính sách, các nhà phát triển hệ thống dịch vụ từ các trường Đại

học, các tổ chức giáo dục phải xác định được những thuộc tính giúp cho hệ thống

được chấp nhận bởi người học. Mặc dù, các nghiên cứu đánh giá các nhân tố ảnh

hưởng tới quá trình chấp nhận việc học tập trực tuyến đã được thực hiện khá phổ biến

trên thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam các nghiên cứu như vậy rất hạn chế do phần

lớn các tổ chức giáo dục và các trường Đại học Việt Nam mới bắt đầu triển khai rộng

rãi trong thời gian gần đây. Do vậy, nhu cầu thực hiện nghiên cứu một cách hệ thống

về ý định hành vi của người dùng về học tập trực tuyến là rất cần thiết. Hơn nữa, ở

Việt Nam những người tham gia các khóa học trực tuyến chiếm phần đông là những

người đi làm có nhu cầu nâng cao, bổ sung kiến thức … để có được những bước phát

triển trong công việc và cuốc sống, và những người này có những hạn chế về mặc

thời gian, khoảng cách địa lý … cho việc học tập.

Xuất phát từ tình hình thực tế như vậy, tác giả tiến hành thực hiện nghiên cứu đề

tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định học tập trực tuyến của những người đi làm ở

Việt Nam”. Để từ kết quả nghiên cứu đề xuất những hàm ý quản trị cho các tổ chức

giáo dục, trường đại học có những tác động tích cực đến những người đi làm nói riêng

và cộng đồng xã hội nói chung trong việc tìm hiểu nhu cầu của người học, đồng thời

nâng cao nhận thức của họ đối với hình thức đào tạo trực tuyến.

Nghiên cứu này dựa theo mô hình mở rộng của lý thuyết thống nhất chấp nhận và

sử dụng công nghệ (UTAUT2) để nghiên cứu ý định tham gia học tập trực tuyến của

những người đi làm ở Việt Nam ... Dựa trên cơ sở lý thuyết của các nghiên cứu trước

về ý định hành vi chấp nhận học tập trực tuyến ở các nước, nghiên cứu này xây dựng

mô hình nghiên cứu với 07 giả thuyết tác động đến ý định của những người đi làm ở

Việt Nam tham gia học tập trực tuyến. Nghiên cứu định lượng được phân tích từ 259

iv

kết quả khảo sát của những người đi làm có độ tuổi từ 18 tuổi trở lên trên khắp cả

nước và được chọn ra từ 384 kết quả khảo sát được thực hiện qua email, form khảo

sát online. Kết quả kiểm định EFA và phân tích hồi quy bội cho thấy mô hình nghiên

cứu là phù hợp với dữ liệu, 6 giả thuyết của mô hình nghiên cứu đều được chấp nhận

và có tác động dương đối với giả thuyết ban đầu, 1 giả thuyết có tác động dương

nhưng không có ý nghĩa thống kê. Mức độ tác động của sáu yếu tố lên ý định tham

gia học tập trực tuyến của những người đi làm ở Việt Nam giảm dần từ mạnh nhất

đến yếu nhất theo thứ tự như sau: (1) Giá trị giá cả, (2) Kỳ vọng nỗ lực, (3) Thói quen,

(4) Điều kiện thuận lợi, (5) Kỳ vọng hiệu quả, (6) Ảnh hưởng xã hội.

Từ phát hiện của kết quả nghiên cứu, một số kiến nghị được đề xuất nhằm nâng

cao thái độ tích cực của những người đi làm đối với hình thức học tập trực tuyến.

v

DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1: Mô hình chấp nhận công nghệ TAM (Davis & ctg, 1989).......................12

Hình 2.2: Mô hình Lý thuyết hợp nhất về chấp nhận và sử dụng công nghệ UTAUT

(Venkatesh & ctg, 2003) ...........................................................................................14

Hình 2.3: Mô hình cấu trúc phân cấp các yếu tố ảnh hưởng đến ý định học tập trực

tuyến ở Trung Quốc (Zhang & ctg, 2010) ................................................................17

Hình 2.4: Mô hình Ý định hành vi giáo dục EduBIM (Lin & ctg, 2013).................18

Hình 2.5: Mô hình các yếu tố tác động đến ý định hành vi học tập trực tuyến của

người sử dụng ở các nước đang phát triển (Tarhini & ctg, 2014).............................19

Hình 2.6: Mô hình các yếu tố tác động đến ý định học tập m-learning của sinh viên

các trường đại học tại Hàn Quốc (Kang & ctg, 2015) ..............................................20

Hình 2.7: Mô hình các yếu tố tác động đến ý định học tập m-learning (Sabah,

2016)..........................................................................................................................21

Hình 2.8. Mô hình khảo sát các yếu tố tác động đến ý định học tập trực tuyến của

người đi làm tại Việt Nam.........................................................................................33

Hình 3.1: Quy trình nghiên cứu ................................................................................35

Hình 4.1: Thống kê lựa chọn chương trình học trực tuyến của các đáp viên ...........47

Hình 4.2: Thống kê giới tính của các đáp viên .........................................................47

Hình 4.3: Phân phối chuẩn của phần dư ...................................................................71

vi

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Sự tương đồng của các yếu tố chính của UTAUT so với các mô hình

khác ...........................................................................................................................15

Bảng 2.2: Tổng hợp các nghiên cứu liên quan..........................................................22

Bảng 2.3: Bảng tóm tắt các giả thuyết của nghiên cứu.............................................32

Bảng 3.1: Bảng tổng hợp thang đo các biến độc lập.................................................41

Bảng 3.2: Thang đo biến phụ thuộc ..........................................................................44

Bảng 4.1: Thống kê địa phương cư trú và làm việc của các đáp viên ......................45

Bảng 4.2: Thống kê thu nhập và cấp bậc của các đáp viên.......................................46

Bảng 4.3: Thống kê mô tả đặc điểm mẫu nghiên cứu theo giới tính, độ tuổi và trình

độ học vấn .................................................................................................................48

Bảng 4.4: Thống kê đặc điểm hành vi sử dụng Internet của các đáp viên................49

Bảng 4.5: Thống kê mô tả yếu tố “Kỳ vọng hiệu quả”.............................................50

Bảng 4.6: Thống kê mô tả yếu tố “Kỳ vọng nỗ lực” ................................................51

Bảng 4.7: Thống kê mô tả yếu tố “Ảnh hưởng xã hội” ............................................52

Bảng 4.8: Thống kê mô tả yếu tố “Điều kiện thuận lợi”...........................................53

Bảng 4.9: Thống kê mô tả yếu tố “Động lực hưởng thụ” .........................................54

Bảng 4.10: Thống kê mô tả yếu tố “Thói quen” .......................................................54

Bảng 4.11: Thống kê mô tả yếu tố “Giá trị giá cả”...................................................55

Bảng 4.12: Thống kê mô tả yếu tố “Ý định học tập trực tuyến” ..............................56

Bảng 4.13: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Kỳ vọng hiệu quả”.................................57

Bảng 4.14: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Kỳ vọng nỗ lực” ....................................58

Bảng 4.15: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Ảnh hưởng xã hội” ................................58

Bảng 4.16: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Điều kiện thuận lợi” ..............................59

Bảng 4.17: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Động lực hưởng thụ”.............................59

Bảng 4.18: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Động lực hưởng thụ” sau khi loại biến .60

Bảng 4.19: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Thói quen” .............................................60

Bảng 4.20: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Thói quen” sau khi loại biến..................61

vii

Bảng 4.21: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Giá trị giá cả” sau khi loại biến .............61

Bảng 4.22: Đánh giá độ tin cậy thang đo “Ý định học tập trực tuyến” ....................62

Bảng 4.23: Hệ số KMO và Bartlett của các thang đo tác động đến Ý định học tập trực

tuyến của người đi làm..............................................................................................63

Bảng 4.24: Bảng xoay các yếu tố tác động đến Ý định học tập trực tuyến của người

đi làm.........................................................................................................................63

Bảng 4.25: Bảng phân tích nhân tố EFA cho biến phụ thuộc...................................66

Bảng 4.26: Bảng tổng hợp độ tin cậy thang đo sau phân tích nhân tố......................67

Bảng 4.27: Ma trận hệ số tương quan .......................................................................68

Bảng 4.28: Kết quả kiểm định F ...............................................................................69

Bảng 4.29: Kết quả kiểm định sự phù hợp của mô hình...........................................70

Bảng 4.30: Kết quả hồi quy.......................................................................................72

Bảng 4.31: Kết quả kiểm định Levene và kiểm định T – Test theo giới tính đáp

viên............................................................................................................................74

Bảng 4.32: Thống kê mô tả của các nhóm học vấn ..................................................75

Bảng 4.33: Kết quả kiểm định Levene và kiểm định ANOVA theo trình độ học

vấn .............................................................................................................................75

Bảng 4.34: Thống kê mô tả của các nhóm tuổi.........................................................76

Bảng 4.35: Kết quả kiểm định Levene và kiểm định ANOVA theo các nhóm tuổi.76

viii

CÁC THUẬT NGỮ NGHIÊN CỨU VÀ CHỮ VIẾT

TẮT

e-learning Hình thức giáo dục trực tuyến

World Wide Web Còn gọi là Web, là tên gọi mở rộng của các trang HTML được

sử dụng trên Internet.

Moodle Viết tắt của Modular Object-Oriented Dynamic Learning

Environment) được sáng lập năm 1999 bởi Martin Dougiamas

Là một hệ thống quản lý học tập (Learning Management

System - LMS hoặc người ta còn gọi là Course Management

System hoặc VLE - Virtual Learning Environment) mã nguồn

mở (do đó miễn phí và có thể chỉnh sửa được mã nguồn), cho

phép tạo các khóa học trên mạng Internet hay các website học

tập trực tuyến.

Blackboard Phần mềm có tính năng đào tạo trực tuyến tương tự Moodle

WebCT Phần mềm có tính năng đào tạo trực tuyến tương tự Moodle

Lớp học self-paced 1 danh từ mới xuất hiện cùng với việc học trực tuyến. Nghĩa

là bạn đang học khóa học nào đó trên các platform đang có

mặt trên Internet. Sau đó, bạn có thể dừng lại và ngày hôm

sau mở lên học tiếp theo.

PDA Thiết bị kỹ thuật số hỗ trợ cá nhân (Personal Digital

Assistant), là các thiết bị cầm tay được thiết kế như một cuốn

sổ tay cá nhân và ngày càng tích hợp thêm nhiều chức năng.

FUNIX Đại học Trực tuyến FUNiX

TOPICA Tổ hợp Công nghệ Giáo dục Topica

ASTD HIệp hội về đào tạo và phát triển Hoa Kỳ (American Society

for Training & Development)

TAM Mô hình chấp nhận công nghệ TAM (Technology Acceptance

Model)

ix

UTAUT Lý thuyết hợp nhất về chấp nhận và sử dụng công nghệ

(Unified Theory of Acceptance Use of Technology)

UTAUT2 Mô hình mở rộng của lý thuyết thống nhất chấp nhận và sử

dụng công nghệ

TRA Thuyết hành động hợp lý TRA (Theory of Reasoned Action)

TPB Thuyết hành vi dự định (Theory of Planned Behavior)

MPCU Mô hình sử dụng máy tính (Model of PC Utilization)

DOI, IDT Lý thuyết phổ biến sự đổi mới (Innovation Diffusion Theory)

SCT Lý thuyết nhận thức xã hội (Socio-cognitive theory)

MM Mô hình động lực thúc đẩy (Motivational model)

EduBIM Mô hình Ý định hành vi giáo dục EduBIM (Education

Behavioral Intention Model)

QWL Chất lượng cuộc sống công việc (Quality of Work Life)

ANOVA Phân tích phương sai (Analysis of Variance)

EFA Phân tích nhân tố khám phá (Chief Excutive Officer)

KMO Hệ số Kaiser-Mayer-Olkin xem xét sự thích hợp của phân

tích nhân tố

Sig. Mức ý nghĩa quan sát (Observed Significance Level)

SPSS Phần mềm xử lý thống kê dùng trong các ngành khoa học xã

hội (Statisticaln Package for Social Sciences)

VIF Hệ số phóng đại phương sai (Variance Inflatation Factor)

x

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii

TÓM TẮT................................................................................................................ iii

DANH MỤC HÌNH...................................................................................................v

DANH MỤC BẢNG.................................................................................................vi

CÁC THUẬT NGỮ NGHIÊN CỨU VÀ CHỮ VIẾT TẮT .............................. viii

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN.....................................................................................1

1.1. Lý do chọn đề tài ...........................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................3

1.3. Câu hỏi nghiên cứu........................................................................................4

1.4. Phạm vi và phương pháp nghiên cứu ............................................................4

1.5. Ý nghĩa nghiên cứu........................................................................................5

1.6. Kết cấu của báo cáo nghiên cứu ....................................................................6

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ........................................................................7

2.1. Khái niệm chung............................................................................................7

2.1.1. Học tập trực tuyến...................................................................................7

2.1.2. Ý định học tập trực tuyến .......................................................................8

2.1.3. Khái niệm người đi làm ..........................................................................9

2.2. Thị trường giáo dục trực tuyến ở Việt Nam................................................10

2.3. Lý thuyết chấp nhận và sử dụng công nghệ ................................................12

2.4. Các nghiên cứu trước liên quan đến ý định học tập trực tuyến...................17

xi

2.4.1. Mô hình cấu trúc phân cấp các yếu tố ảnh hưởng đến ý định học tập trực

tuyến ở Trung Quốc của Zhang & ctg (2010)....................................................17

2.4.2. Mô hình Ý định hành vi giáo dục (EduBIM) của Lin & ctg (2013).....18

2.4.3. Nghiên cứu Những ảnh hưởng của sự khác biệt cá nhân đến hành vi học

tập trực tuyến của người sử dụng ở các nước đang phát triển của Tarhini & ctg

(2014) ...............................................................................................................19

2.4.4. Mô hình các yếu tố tác động đến ý định học tập m-learning sử dụng lý

thuyết UTAUT2 của Kang & ctg (2015) ...........................................................20

2.4.5. Mô hình các yếu tố tác động đến ý định sử dụng m-learning của Sabah

(2016) ...............................................................................................................21

2.5. Tổng hợp các nghiên cứu trước...................................................................22

2.6. Các giả thuyết ..............................................................................................24

2.6.1. Kỳ vọng hiệu quả..................................................................................24

2.6.2. Kỳ vọng nỗ lực .....................................................................................26

2.6.3. Ảnh hưởng xã hội .................................................................................27

2.6.4. Điều kiện thuận lợi................................................................................28

2.6.5. Động lực hưởng thụ ..............................................................................29

2.6.6. Thói quen ..............................................................................................30

2.6.7. Giá trị giá cả..........................................................................................31

2.6.8. Các yếu tố nhân khẩu học .....................................................................31

2.7. Mô hình nghiên cứu đề xuất........................................................................32

2.8. Tóm tắt.........................................................................................................33

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................35

3.1. Quy trình nghiên cứu...................................................................................35

3.2. Thiết kế nghiên cứu .....................................................................................38

xii

3.2.1. Nghiên cứu định tính ............................................................................38

3.2.2. Nghiên cứu định lượng .........................................................................39

3.3. Đo lường các biến nghiên cứu.....................................................................40

3.3.1. Thang đo các biến độc lập ....................................................................40

3.3.2. Thang đo biến phụ thuộc ......................................................................43

3.4. Tóm tắt.........................................................................................................44

CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU......................................45

4.1. Đặc điểm của mẫu nghiên cứu ....................................................................45

4.1.1. Đặc điểm nhân khẩu .............................................................................45

4.1.2. Đặc điểm hành vi ..................................................................................49

4.2. Thống kê mô tả các biến trong mô hình ......................................................50

4.2.1. Yếu tố “Kỳ vọng hiệu quả” ..................................................................50

4.2.2. Yếu tố “Kỳ vọng nỗ lực” ......................................................................51

4.2.3. Yếu tố “Ảnh hưởng xã hội” ..................................................................51

4.2.4. Yếu tố “Điều kiện thuận lợi” ................................................................52

4.2.5. Yếu tố “Động lực hưởng thụ”...............................................................53

4.2.6. Yếu tố “Thói quen”...............................................................................54

4.2.7. Yếu tố “Giá trị giá cả” ..........................................................................55

4.2.8. Yếu tố “Ý định học tập trực tuyến” ......................................................56

4.3. Phân tích thang đo và mô hình ....................................................................56

4.3.1. Kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha ..............................................56

4.3.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA).......................................................62

4.4. Kiểm định mô hình và giả thuyết ................................................................67

4.4.1. Hồi quy đa biến.....................................................................................67

xiii

4.4.2. Kiểm định các giả định của mô hình hồi quy .......................................68

4.4.3. Phân tích hồi quy đa biến......................................................................72

4.5. Kiểm định sự khác nhau theo các đặc điểm nhân khẩu học........................73

4.5.1. Phân tích sự khác biệt theo giới tính.....................................................74

4.5.2. Phân tích sự khác biệt theo trình độ học vấn ........................................75

4.5.3. Phân tích sự khác biệt theo độ tuổi.......................................................75

4.6. Thảo luận kết quả nghiên cứu......................................................................76

4.6.1. Kỳ vọng hiệu quả có ảnh hưởng tích cực đến ý định học tập trực tuyến

của những người đi làm......................................................................................77

4.6.2. Kỳ vọng nỗ lực có ảnh hưởng tích cực đến ý định học tập trực tuyến của

những người đi làm ............................................................................................78

4.6.3. Ảnh hưởng xã hội có ảnh hưởng tích cực đến ý định học tập trực tuyến

của những người đi làm......................................................................................79

4.6.4. Điều kiện thuận lợi có ảnh hưởng tích cực đến ý định học tập trực tuyến

của những người đi làm......................................................................................80

4.6.5. Động lực hưởng thụ không có ảnh hưởng đến ý định học tập trực tuyến

của những người đi làm......................................................................................81

4.6.6. Thói quen có ảnh hưởng tích cực đến ý định học tập trực tuyến của những

người đi làm........................................................................................................82

4.6.7. Giá trị giá cả có ảnh hưởng tích cực đến ý định học tập trực tuyến của

những người đi làm ............................................................................................83

4.6.8. Không có sự khác biệt trong Ý định học tập trực tuyến của những người

đi làm có các yếu tố nhân khẩu học khác nhau ..................................................84

4.7. Tóm tắt chương............................................................................................84

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ............................................86

xiv

5.1. Kết luận........................................................................................................86

5.2. Hàm ý quản trị .............................................................................................87

5.2.1. Nâng cao chất lượng và hiệu quả của phương thức đào tạo trực tuyến88

5.2.2. Xây dựng các ứng dụng giúp sử dụng dễ dàng hơn trên các thiết bị khác

như điện thoại, máy tính bảng ….......................................................................89

5.2.3. Xây dựng chiến lược marketing hợp lý nhằm tiếp cận đến đông đảo các

đối tượng học viên..............................................................................................90

5.3. Hạn chế của bài nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo.......................91

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................93

PHỤ LỤC A...........................................................................................................107

PHỤ LỤC B: BẢNG CÂU HỎI ĐỊNH LƯỢNG ...............................................114

PHỤ LỤC C: PHÂN TÍCH ĐỘ TIN CẬY THANG ĐO ..................................120

PHỤ LỤC D: PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ EFA..............................128

PHỤ LỤC E: PHÂN TÍCH HỒI QUY................................................................133

PHỤ LỤC F: KIỂM ĐỊNH SỰ KHÁC BIỆT ....................................................135