Các yếu tố ảnh hưởng đến thương mại nội ngành hàng dệt may của Việt Nam sang một số nước thành viên APEC giai đoạn 2000 - 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ THỦY TIÊN

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN THƯƠNG MẠI NỘI NGÀNH

HÀNG DỆT MAY CỦA VIỆT NAM SANG MỘT SỐ NƯỚC

THÀNH VIÊN APEC GIAI ĐOẠN NĂM 2000 - 2015

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HỌC

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2017

i

PHẦN CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Các yếu tố ảnh hưởng đến thương mại nội ngành

hàng dệt may của Việt Nam sang một số nước thành viên APEC giai đoạn năm

2000 - 2015” là bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam

đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố

hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2017

Người thực hiện đề tài

Nguyễn Thị Thủy Tiên

ii

PHẦN CÁM ƠN

Để có được cách tiếp cận vấn đề một cách hợp lý và hoàn thành được nghiên

cứu về “Các yếu tố ảnh hưởng đến thương mại nội ngành hàng dệt may của Việt

Nam sang một số nước thành viên APEC giai đoạn năm 2000 - 2015”, tôi xin gửi

lời cảm ơn sâu sắc đến thầy Phạm Đình Long - người đã trực tiếp hướng dẫn, góp ý,

phản biện cho bài nghiên cứu của tôi.

Xin chân thành gửi lời cám ơn đến Thư viện của Trường Đại học Mở TP. Hồ

Chí Minh đã cung cấp những tài liệu tham khảo để tôi có thêm thông tin và kiến

thức để thực hiện đề tài này.

Xin trân trọng cảm ơn!

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2017

Người thực hiện đề tài

Nguyễn Thị Thủy Tiên

iii

PHẦN TÓM TẮT

Nghiên cứu “Các yếu tố ảnh hưởng đến thương mại nội ngành hàng dệt may

của Việt Nam sang một số nước thành viên APEC giai đoạn năm 2000 – 2015”

được thực hiện bởi 224 quan sát. Các yếu tố chính ảnh hưởng đến thương mại nội

ngành dệt may bao gồm các yếu tố như: khác biệt về quy mô kinh tế giữa các quốc

gia, khác biệt về thu nhập bình quân đầu người giữa các quốc gia, độ mở thương

mại giữa các quốc gia, các hiệp định thương mại tự do mà các nước cùng ký kết, lợi

thế so sánh ngành và biến rào cản thương mại. Ngoài ra, không tìm thấy bằng chứng

về yếu tố chi phí thương mại và yếu tố tỷ giá hối đoái thực có tác động đến thương

mại nội ngành hàng dệt may giữa Việt Nam và các nước thành viên của Diễn đàn

hợp tác kinh tế Châu Á Thái Bình Dương (APEC).

iv

MỤC LỤC

PHẦN CAM ĐOAN ................................................................................................... i

PHẦN CÁM ƠN........................................................................................................ ii

PHẦN TÓM TẮT ..................................................................................................... iii

MỤC LỤC................................................................................................................. iv

DANH MỤC BẢNG................................................................................................ vii

DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ viii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................... ix

Chương 1 GIỚI THIỆU ..............................................................................................1

1.1 Lý do nghiên cứu và vấn đề nghiên cứu........................................................1

1.2 Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................2

1.3 Câu hỏi nghiên cứu........................................................................................2

1.4 Giới hạn và phạm vi nghiên cứu....................................................................3

1.5 Ý nghĩa nghiên cứu........................................................................................3

1.6 Kết cấu dự kiến của luận văn nghiên cứu......................................................3

Chương 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN................5

2.1 Các khái niệm ................................................................................................5

2.1.1 Thương mại nội ngành............................................................................5

2.1.2 Khác biệt về quy mô kinh tế giữa hai quốc gia (DGDP)........................5

2.1.3 Khác biệt thu nhập bình quân đầu người giữa hai quốc gia ...................6

2.1.4 Chỉ số RCA.............................................................................................7

2.1.5 Tỷ giá ......................................................................................................7

2.1.6 Rào cản kỹ thuật .....................................................................................9

2.1.7 Độ mở thương mại................................................................................10

2.2 Cơ sở lý thuyết: lý thuyết và nghiên cứu trước ...........................................10

v

2.2.1 Lý thuyết lợi thế tuyệt đối.....................................................................10

2.2.2 Lý thuyết lợi thế so sánh.......................................................................11

2.2.3 Lý thuyết Heckscher - Ohlin.................................................................12

2.2.4 Lý thuyết thương mại mới ....................................................................12

2.2.5 Nghiên cứu trước ..................................................................................15

Chương 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................21

3.1 Mô hình nghiên cứu đề xuất........................................................................21

3.2 Phương pháp nghiên cứu .............................................................................22

3.2.1 Dữ liệu bảng..........................................................................................22

3.2.2 Ước lượng các mô hình hồi quy dữ liệu bảng theo cách tiếp cận các ảnh

hưởng cố định (FEM)........................................................................................23

3.2.3 Ước lượng các mô hình hồi quy dữ liệu bảng theo cách tiếp cận các ảnh

hưởng ngẫu nhiên (REM) .................................................................................24

3.2.4 Mô hình ảnh hưởng cố định FEM so với mô hình ảnh hưởng ngẫu

nhiên REM ........................................................................................................26

3.3 Giả thuyết nghiên cứu..................................................................................29

3.3.1 Giả thuyết 1...........................................................................................29

3.3.2 Giả thuyết 2...........................................................................................30

3.3.3 Giả thuyết 3...........................................................................................30

3.3.4 Giả thuyết 4...........................................................................................30

3.3.5 Giả thuyết 5...........................................................................................30

3.3.6 Giả thuyết 6...........................................................................................31

3.3.7 Giả thuyết 7...........................................................................................31

3.3.8 Giả thuyết 8...........................................................................................31

3.4 Kỳ vọng dấu các biến độc lập: ....................................................................32

vi

3.5 Dữ liệu nghiên cứu (đối tượng lấy số liệu, mẫu nghiên cứu và kế hoạch thu

thập số liệu)...........................................................................................................33

Chương 4 PHÂN TÍCH KẾT QUẢ ..........................................................................37

4.1 Tổng quan ngành dệt may Việt Nam và đặc điểm dữ liệu nghiên cứu .......37

4.1.1 Tổng quan ngành dệt may Việt Nam....................................................37

4.1.2 Quy mô kinh tế của các quốc gia từ năm 2000 đến năm 2015.............41

4.1.3 Lợi thế so sánh ngành hàng dệt may của các quốc gia đối tác so sánh

với Việt Nam.....................................................................................................44

4.1.4 Rào cản kỹ thuật các quốc gia đối tác áp dụng đối với Việt Nam........44

4.1.5 Hiệp định thương mại tự do (FTA).......................................................47

4.2 Thống kê mô tả các biến trong mô hình:.....................................................49

4.2.1 Các biến định lượng trong mô hình ......................................................49

4.2.2 Biến giả trong mô hình .........................................................................50

4.3 Kiểm tra đa cộng tuyến các biến độc lập trong mô hình.............................50

4.4 Kết quả hồi quy............................................................................................51

4.5 Phân tích kết quả..........................................................................................53

Chương 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................58

5.1 Kết luận........................................................................................................58

5.2 Kiến nghị .....................................................................................................60

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................62

PHỤ LỤC..................................................................................................................68

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến thương mại nội ngành ....................18

Bảng 3.1: Kỳ vọng dấu biến độc lập.........................................................................32

Bảng 3.2: Tổng hợp cách thu thập số liệu các biến trong mô hình...........................35

Bảng 4.1: GDP và quy mô dân số của một số quốc gia đối tác với Việt Nam năm

2000 và năm 2015. ....................................................................................................42

Bảng 4.2: Mã hàng dệt may (phân loại theo HS)......................................................45

Bảng 4.3: Các quốc gia thông báo áp dụng rào cản kỹ thuật (TBT).........................46

Bảng 4.4: Mô tả các biến định lượng trong mô hình ................................................49

Bảng 4.5: Mô tả biến giả trong mô hình ...................................................................50

Bảng 4.6: Kết quả hồi quy mô hình Pool OLS, mô hình tác động ngẫu nhiên

(REM), mô hình tác động cố định (FEM) và mô hình tác động cố định (FEM) ước

lượng vững ................................................................................................................51