Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng trong cho vay của các ngân hàng thương mại Việt Nam: Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng / Lê Phước Hải ; Lê Hoàng Vinh người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ PHƯỚC HẢI

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG

TRONG CHO VAY

CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ PHƯỚC HẢI

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG

TRONG CHO VAY

CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 020121190047

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ HOÀNG VINH

Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

---------------------------------------

Tôi là Lê Phước Hải xin cam đoan đề tài “CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

VIỆT NAM” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được thực hiện nghiêm túc, trung

thực và hoàn thành dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê Hoàng Vinh.

Kết quả nghiên cứu là trung thực tuyệt đối, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và

chưa được công bố toàn bộ nội dung ở bất kỳ đâu để nhận học vị thạc sĩ hay các học vị

khác. Các số liệu, các trích dẫn trong luận văn được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh

bạch.

Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.

TP.HCM, ngày 10 tháng 09 năm 2020

Học viên

LÊ PHƯỚC HẢI

ii

LỜI CẢM ƠN

---------------------------------------

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại học Ngân hàng Thành phố

Hồ Chí Minh đã đào tạo, cung cấp kiến thức và cơ hội tiếp cận với kiến thức khoa học

cũng như thực tiễn thông qua chương trình giảng dạy. Chân thành cảm ơn đến toàn thể

Quý Thầy Cô tham gia giảng dạy, truyền đạt không chỉ kiến thức mà còn kinh nghiệm

thực tiễn cũng như những kỹ năng khác cho tôi.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Tiến sĩ Lê Hoàng Vinh, thầy đã trực

tiếp hướng dẫn, truyền đạt các kiến thức, các kinh nghiệm quý báu và tận tình giúp đỡ

tôi trong quá trình nghiên cứu để tôi thực hiện tốt được luận văn này.

Kính chúc sức khỏe và thành công đến Ban giám hiệu nhà trường và Quý thầy cô.

LÊ PHƯỚC HẢI

iii

TÓM TẮT

---------------------------------------

Tiêu đề: Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng trong cho vay của các ngân

hàng thương mại Việt Nam.

Tóm tắt nội dung

Lý do chọn đề tài: Ngân hàng thương mại (NHTM) luôn được xem như một bộ

phận cực kỳ quan trọng và không thể thiếu. Trong các hoạt động của NHTM, tín dụng

luôn là hoạt động cốt lõi vì thế tăng trưởng tín dụng phải được cân nhắc, tính toán thật

kỹ. Theo đó lựa chọn nghiên cứu đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng

trong cho vay của các ngân hàng thương mại Việt Nam” đảm bảo được ý nghĩa khoa

học và thực tiễn.

Mục tiêu nghiên cứu: Kiểm định và cung cấp thông tin giải thích về các yếu tố

ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng trong cho vay của các NHTM Việt Nam, từ đó gợi ý chính

sách cho nhà quản trị tài chính NHTM.

Phương pháp nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu kết hợp cả nghiên cứu định lượng

và định tính. Với mẫu nghiên cứu là 23 ngân hàng thương mại trong giai đoạn 11 năm,

từ 2009 đến 2019, sử dụng dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính đã được

kiểm toán của các ngân hàng và dữ liệu từ Tổng cục thống kê Việt Nam. Đề tài sử dụng

phương pháp hồi quy GMM, mọi phân tích, tính toán được thực hiện trên Ngôn ngữ R

3.6.3 trên Jupyter Notebook.

Kết quả nghiên cứu: Phân tích hồi quy theo GMM cho thấy rủi ro tín dụng năm

trước, khả năng sinh lời, lạm phát hưởng cùng chiều đến rủi ro tín dụng; trong khi vốn

chủ sở hữu, quy mô, tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ cho vay từ tiền gửi của khách hàng có

ảnh hưởng ngược chiều đến rủi ro tín dụng; bên cạnh đó, đề tài còn tìm thấy ảnh hưởng

phi tuyến của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro tín dụng dạng chữ U. Dựa vào kết quả

nghiên cứu, đề tài đưa ra các gợi ý, khuyến nghị nhằm mục tiêu phòng ngừa và kiểm

soát, giảm thiểu rủi ro tín dụng.

Từ khóa: Rủi ro tín dụng, các yếu tố, ảnh hưởng cùng chiều, ảnh hưởng ngược

chiều.

iv

ABSTRACT

---------------------------------------

Title: Determinants affect credit risk in loan process in Vietnamese Commercial

Banks

Summary

Reasons for choosing topic: Commercial banks are always considered to be

extremely important and indispensable. Among all banking business, loan is one of the

most important factors which shoule be carefully suppervised and monitor, because of

this, “Determinants affect credit risk in loan process in Vietnamese Commercial

Banks” is chosen to be the topic to meet both siencetific researching and practical

applying purpose.

Objectives: Examine and give information to explain determinants effecting credit

risk in loan process in Vietnamese Commercial Banks and to provide suggestions for

supervising and minimizing credit risk in commercial bank.

Mothodology: This study applys both qualitative research and quantitative

research to research determinants affecting credit risk in Vietnamese Commercial Banks.

Data is collected from audited financial statements of 23 commercial banks, and

macroeconomic data from General Statistics Office of Vietnam in the period of 2009 -

2019. The study use GMM method which is carried out by using R programing language

in jupyter notebook.

Results: The study has drawn two conclusions. First, a group of factors has positive

effect on the credit risks that are lagged credit risk, profitability and inflation, while bank

capital, bank size, economic growth and loan from customer’s deposit have negative

effects on the credit risk. Second, Regression results according to GMM method shows

nonlinear effect of loan growth on the credit risk with U-shape. According to research

results, this thesis provides some recommendations related to the target of prevention

and control objectives as well as minimizing credit risk.

Keyword: Credit risk, determinants, positive effect, negative effect.

v

MỤC LỤC

---------------------------------------

LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................... ii

TÓM TẮT..................................................................................................................... iii

ABSTRACT ................................................................................................................. iv

MỤC LỤC.................................................................................................................... v

DANH MỤC VIẾT TẮT.............................................................................................. ix

DANH MỤC CÁC BIẾN............................................................................................. x

DANH MỤC BẢNG .................................................................................................... xi

DANH MỤC HÌNH ẢNH............................................................................................ xii

Chương 1: GIỚI THIỆU............................................................................................ 1

1.1.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ....................................................................................... 1

1.2.MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU................................................................................. 3

1.2.1. Mục tiêu tổng quát ................................................................................... 3

1.2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................... 3

1.3.CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ................................................................................... 4

1.4.PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU..................................................... 4

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 4

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................. 4

1.5.ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI.................................................................................. 5

1.6.KẾT CẤU KHÁI QUÁT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.................................... 6

TÓM TẮT CHƯƠNG 1............................................................................................. 8

Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT, NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÓ LIÊN

QUAN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU..................................................................... 9

2.1.CƠ SỞ LÝ THUYẾT........................................................................................... 9

2.1.1. Khái niệm................................................................................................. 9

2.1.2. Đo lường rủi ro tín dụng trong nghiệp vụ cho vay của NHTM ............... 10

vi

2.1.3. Cơ sở lý thuyết giải thích cho rủi ro tín dụng trong nghiệp vụ cho vay của

các ngân hàng thương mại. .................................................................................... 11

2.2.CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÓ LIÊN QUAN ................................. 13

2.2.1. Các yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương

mại 13

2.2.2. Các yếu tố vi mô thuộc về ngân hàng thương mại ảnh hưởng đến rủi ro tín

dụng của các ngân hàng thương mại ..................................................................... 18

2.2.3. Thảo luận các nghiên cứu thực nghiệm và xác định khoảng trống nghiên

cứu của đề tài. ........................................................................................................ 28

2.3.MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .................................................................................. 29

2.4.1. Khái quát mô hình nghiên cứu ................................................................. 29

2.4.2. Đo lường các biến và giả thuyết nghiên cứu............................................ 30

TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ........................................................................................ 36

Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................... 37

3.1.QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU.............................................................................. 37

3.2.MẪU VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU................................................................... 38

3.2.1. Mẫu nghiên cứu........................................................................................ 38

3.2.2. Dữ liệu nghiên cứu................................................................................... 39

3.2.3. Công cụ nghiên cứu ..................................................................................... 39

3.3.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................................................................ 39

3.3.1. Phương pháp nghiên cứu định tính .......................................................... 40

3.3.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng ....................................................... 40

TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ........................................................................................ 42

Chương 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀO THẢO LUẬN .................................. 43

4.1.THỐNG KÊ MÔ TẢ............................................................................................ 43

4.2.PHÂN TÍCH TƯƠNG QUAN............................................................................. 54

4.3.LỰA CHỌN MÔ HÌNH HỒI QUY..................................................................... 59

4.4.PHÂN TÍCH HỒI QUY....................................................................................... 60

vii

4.5.KHẢ NĂNG GIẢI THÍCH BIẾN PHỤ THUỘC VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA

CÁC BIẾN ................................................................................................................. 61

4.6.THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .......................................................... 62

4.6.1. Ảnh hưởng cùng chiều của rủi ro tín dụng kỳ trước đến rủi ro tín dụng . 62

4.6.2. Ảnh hưởng ngược chiều của vốn chủ sở hữu đến rủi ro tín dụng............ 63

4.6.3. Ảnh hưởng ngược chiều của quy mô ngân hàng đến rủi ro tín dụng....... 64

4.6.4. Ảnh hưởng cùng chiều của khả năng sinh lời đến rủi ro tín dụng ........... 65

4.6.5. Ảnh hưởng phi tuyến của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro tín dụng ........ 65

4.6.6. Ảnh hưởng ngược chiều của tăng trưởng kinh tế đến rủi ro tín dụng...... 67

4.6.7. Ảnh hưởng cùng chiều của lạm phát đến rủi ro tín dụng......................... 67

4.6.8. Ảnh hưởng ngược chiều của tỷ lệ cho vay từ tiền gửi khách hàng đến rủi ro

tín dụng68

TÓM TẮT CHƯƠNG 4............................................................................................. 69

Chương 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý, KHUYẾN NGHỊ ........................................... 70

5.1.KẾT LUẬN.......................................................................................................... 70

5.2.GỢI Ý, KHUYẾN NGHỊ..................................................................................... 71

5.2.1. Gợi ý, khuyến nghị về rủi ro tín dụng năm trước .................................... 71

5.2.2. Gợi ý, khuyến nghị về vốn chủ sở hữu .................................................... 72

5.2.3. Gợi ý về quy mô ngân hàng ..................................................................... 72

5.2.4. Gợi ý, khuyến nghị về khả năng sinh lời ................................................. 72

5.2.5. Gợi ý, khuyến nghị về tăng trưởng tín dụng ............................................ 73

5.2.6. Gợi ý, khuyến nghị về tỷ lệ cho vay trên tiền gửi của khách hàng.......... 73

5.2.7. Gợi ý, khuyến nghị về các yếu tố vĩ mô .................................................. 73

5.3.HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO CỦA ĐỀ TÀI............... 74

5.3.1. Hạn chế của đề tài .................................................................................... 74

5.3.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo..................................................................... 75

TÓM TẮT CHƯƠNG 5............................................................................................. 76

viii

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................... 77