Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam: Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng / Nguyễn Thị Thúy Oanh ; người hướng dẫn khoa học Lê Thị Kim Xuân

NGUYỄN THỊ THÚY OANH

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LỢI NHUẬN CỦA CÁC

NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2020

ii

NGUYỄN THỊ THÚY OANH

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LỢI NHUẬN CỦA CÁC

NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã ngành: 8 34 02 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. LÊ THỊ KIM XUÂN

Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn: “Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các

ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam” này là công trình nghiên cứu của cá

nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Lê Thị Kim Xuân. Các số

liệu, kết quả trình bày trong bài luận văn là trung thực và chính xác trong phạm vi

hiểu biết của tôi.

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết

quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố

trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được

dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung

và tính trung thực của đề tài nghiên cứu này.

Tp.Hồ Chí Minh, ngày ….. tháng ….. năm 2020

Tác giả

ii

LỜI CẢM ƠN

Để có thể hoàn thành tốt luận văn thạc sĩ này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân

thành nhất đến Tiến sĩ Lê Thị Kim Xuân - Người hướng dẫn khóa học, cảm ơn Cô đã

giúp đỡ và chỉ dẫn tận tình cho tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn.

Bên cạnh đó, những kiến thức lý thuyết mà tôi có được để áp dụng vào luận

văn là nhờ vào sự giảng dạy của các Thầy Cô trường Đại học Ngân hàng Tp.Hồ Chí

Minh. Xin chân thành cảm ơn các Thầy Cô đã truyền đạt những kiến thức bổ ích giúp

tôi có được nền tảng vững chắc.

Cuối cùng, Tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã

động viên, khuyến khích, hỗ trợ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, làm việc và

hoàn thành luận văn.

Tuy đã cố gắng tìm hiểu và nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của mọi người

nhưng do kiến thức và kinh nghiệm còn nhiều hạn chế nên luận văn không thể tránh

khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý từ quý Thầy Cô để luận văn có

thể tốt hơn.

Xin trân trọng cảm ơn và kính chào.

Tp.Hồ Chí Minh, ngày ….. tháng ….. năm 2020

Tác giả

iii

TÓM TẮT

Đề tài nghiên cứu được thực hiện để lượng hóa và phân tích các yếu tố tác

động đến lợi nhuận của các NHTMCP Việt Nam thông qua tỷ số ROA. Bên cạnh đó,

nghiên cứu dựa trên cơ sở các nghiên cứu trước và tình hình thực tế tại Việt Nam,

nghiên cứu đã đề xuất các biến được sử dụng gồm: Quy mô ngân hàng (BSIZE), quy

mô vốn chủ sở hữu (EQUITY), quy mô cho vay (LOANTA), rủi ro tín dụng

(CRISK), hiệu quả quản lý chi phí (QOM), đa dạng hóa thu nhập (HHIRD), tỷ lệ

cho vay trên tổng vốn huy động (LDR), tỷ lệ lạm phát (INF), tăng trưởng kinh tế

(GDP). Nghiên cứu thu thập mẫu dữ liệu trong giai đoạn 2010 - 2019 của 23

NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam (Sở Giao dịch Chứng

khoán Hà Nội (HNX), Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE),

Thị trường chứng khoán phi tập trung (OTC), Sàn chứng khoán Upcom). Trong nghiên

cứu này đã sử dụng phương pháp thống kê mô tả, mô hình hồi quy có dạng tuyết tính

và được thực hiện theo phương pháp OLS với các mô hình tác động là mô hình hồi

quy bình phương tối thiểu dạng gộp (Pooled OLS), mô hình tác động cố định

(FEM), mô hình tác động ngẫu nhiên (REM) để ước lượng mô hình hồi quy. Cùng

với đó, nghiên cứu sẽ thực hiện kiểm định Hausman, kiểm định F, kiểm định LM để

chọn ra mô hình phù hợp nhất.

Bên cạnh đó, nghiên cứu còn sử dụng các kiểm định để kiểm tra hiện tượng

tương quan giữa các biến trong mô hình với việc kiểm định bằng ma trận tương quan

và nhân tử phóng đại phương sai (VIF). Để xem mô hình được lựa chọn có xảy ra hiện

tượng phương sai thay đổi, tự tương quan hay không luận văn sử dụng kiểm định

Wooldridge, kiểm định Wald. Để khắc phục các khuyết tật của mô hình luận văn

sử dụng phương pháp GLS.

Kết quả nghiên cứu cho thấy các biến BSIZE, EQUITY, HHIRD, LDR, INF

có tác động cùng chiều đến ROA và CRISK, QOM có tác động ngược chiều đến

ROA. Các biến độc lập LOANTA, GDP chưa có bằng chứng thống kê. Từ kết quả

trên tác giả cũng có một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân

hàng thương mại hiện nay.

Từ khóa: Lợi nhuận, Ngân hàng thương mại cổ phần, yếu tố ảnh hưởng.

iv

SUMMARY

The research topic is carried out to quantify and analyze factors to obtain the

profitability of joint stock commercial banks in Vietnam, through proportional ROA.

Besides, research is based on previous research and actual images in Vietnam. The

study also suggests variables used include: bank size (BSIZE), equity size (EQUITY),

loan size (LOANTA), credit risk (CRISK), management effectiveness (QOM), income

diversification ( HHIRD), loan-to-deposit ratio (LDR), inflation rate (INF) and Grow

domestic product (GDP). In addition, the study also collected data samples in the

period 2010 - 2019 of 23 commercial banks that were listed on the Vietnam stock

market (Hanoi Stock Exchange (HNX), Ho Chi Minh City Stock Exchange. Ho Chi Minh

Stock Exchange (HOSE), Decentralized Stock Market (OTC), Upcom Stock Exchange).

Descriptive statistical methods, snow-calculated regression models were used in this

study. And it is also done according to the OLS method with the impact models as the

pooled OLS, the Fixed Effect Model (FEM), the Random Effects Model (REM) to

estimate the regression model. Along with the above methods, the study will do the

Hausman test, F test and LM test to choose the most suitable model.

In addition, the study also used the tests to check the correlation phenomenon

between the variables in the model with the test by correlation matrix and variance

inflating factor (VIF). To see if the selected model has the phenomenon of variance

change and auto-correlation or not, the thesis uses Wooldridge test, Wald test. To

overcome the defects of the thesis model, use the GLS method.

Research results show that variables BSIZE, EQUITY, HHIRD, LDR, INF

have a positive impact on ROA and CRISK. QOM has the opposite effect on ROA.

The independent variables LOANTA, GDP still have no statistical evidence. From the

above results, the author also has a few recommendations to improve the operational

efficiency of commercial banks today.

Keywords: Profit, Joint stock commercial banks, influencing factors.

v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT

Từ viết tắt Cụm từ tiếng Việt

BCTC Báo cáo tài chính

NHNN Ngân hàng Nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH

Từ viết tắt Cụm từ tiếng Anh Cụm từ tiếng Việt

ROA Return On Assets Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản

BSIZE Bank size Quy mô ngân hàng

CAR The capital adequacy ratio Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu

CRISK Credit risk Rủi ro tín dụng

EQUITY Equity size Quy mô vốn chủ sở hữu

LOAN Loan size Quy mô cho vay

GDP Gross domestic product Tổng sản phẩm trong nước

Null hypothesis Giả thuyết

(giả thuyết không)

Alternative hypothesis Giả thuyết

(giả thuyết nghịch)

OLS Ordinary Least Square Phương pháp bình phương tối thiểu

Pooled

OLS

Pooled Ordinary Least

Square

Mô hình hồi quy bình phương tối

thiểu dạng gộp

REM Radom Effects Model Mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên

FEM Fix Effects Model Mô hình ảnh hưởng cố định

R

2 R-Squared R bình phương

VIP Variance-inflating factor Hệ số phóng đại phương sai

vii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN................................................................................................................ ii

TÓM TẮT..................................................................................................................... iii

SUMMARY...................................................................................................................iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT.................................................................v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH.................................................................vi

MỤC LỤC.................................................................................................................... vii

DANH MỤC BẢNG..................................................................................................... xi

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ................................................................................. xii

CHƢƠNG 1: MỞ ĐẦU..................................................................................................1

1.1. TÍNH CẤP THIẾT VÀ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .................................................................. 1

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ................................................................................................. 2

1.2.1. Mục tiêu tổng quát.................................................................................2

1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..........................................................................................3

1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................................................................................... 3

1.4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU..................................................................... 3

1.4.1. Đối tƣợng nghiên cứu.................................................................................3

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................3

1.5. NGUỒN DỮ LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................ 4

1.5.1. Nguồn dữ liệu .........................................................................................4

1.5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................5

1.6. Ý NGHĨA VÀ ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI............................................................................ 6

1.6.1. Về lý thuyết.................................................................................................6

1.6.2. Về thực tiễn.................................................................................................6

1.7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ............................................................................. 6

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ...............................................................................................6

CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LỢI

NHUẬN CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƢỚC

CÓ LIÊN QUAN ............................................................................................................8

2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ LỢI NHUẬN CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI.................. 8

2.1.1. Khái niệm về lợi nhuận của Ngân hàng ....................................................8

2.1.2. Chỉ tiêu phản ánh lợi nhuận của NHTM ..................................................8

viii

2.2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LỢI NHUẬN CỦA NGÂN

HÀNG THƢƠNG MẠI.................................................................................................................... 10

2.2.1. Quy mô ngân hàng ...................................................................................10

2.2.2. Quy mô vốn chủ sở hữu ...........................................................................10

2.2.3. Quy mô cho vay.....................................................................................10

2.2.4. Rủi ro tín dụng .....................................................................................11

2.2.5. Hiệu quả quản lý chi phí .....................................................................11

2.2.6. Đa dạng hóa thu nhập .........................................................................12

2.2.7. Tỷ lệ cho vay trên tổng vốn huy động................................................12

2.3. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƢỚC CÓ LIÊN QUAN ................................... 13

2.3.1. Các nghiên cứu nƣớc ngoài.................................................................13

2.3.2. Các nghiên cứu trong nƣớc.................................................................17

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................................................................23

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................24

3.1. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................................................................................................. 24

3.1.1. Khái quát mô hình nghiên cứu...........................................................24

3.1.2. Giải thích các biến ...............................................................................25

3.2. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU .......................................................................................... 27

3.2.1. Mối quan hệ giữa quy mô ngân hàng và lợi nhuận ngân hàng .......28

3.2.2. Mối quan hệ giữa vốn chủ sở hữu và lợi nhuận ngân hàng.............29

3.2.3. Mối quan hệ giữa quy mô cho vay và lợi nhuận ngân hàng ............30

3.2.4. Mối quan hệ giữa rủi ro tín dụng và lợi nhuận ngân hàng..............30

3.2.5. Mối quan hệ giữa hiệu quả quản lý chi phí và lợi nhuận ngân hàng

31

3.2.6. Mối quan hệ giữa đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng .32

3.2.7. Mối quan hệ giữa tỷ lệ cho vay trên tổng vốn huy động và lợi nhuận

ngân hàng .............................................................................................................33

3.2.8. Mối quan hệ giữa tỷ lệ lạm phát và lợi nhuận ngân hàng ...............34

3.2.9. Mối quan hệ giữa tăng trƣởng kinh tế và lợi nhuận ngân hàng .....34

3.3. MẪU VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU.................................................................................. 35

3.3.1. Mẫu nghiên cứu ...................................................................................35

3.3.2. Dữ liệu nghiên cứu...............................................................................35

3.4. LỰA CHỌN MÔ HÌNH HỒI QUY VÀ CÁC KIỂM ĐỊNH........................................... 36

3.4.1. Mô hình nghiên cứu định lƣợng .........................................................36

3.4.2. Các kiểm định sự phù hợp của mô hình............................................38

3.5. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU............................................................................................. 39