Các yếu tố ảnh hưởng đến đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại Việt Nam: Khóa luận tốt nghiệp đại học / Hoàng Thu Phương; người hướng dẫn khoa học Trần Vương Thịnh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

----------

HOÀNG THU PHƯƠNG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP

NƯỚC NGOÀI (FDI) TẠI VIỆT NAM

Giáo viên hướng dẫn:

TS. TRẦN VƯƠNG THỊNH

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 3 năm 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

----------

HOÀNG THU PHƯƠNG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP

NƯỚC NGOÀI (FDI) TẠI VIỆT NAM

Giáo viên hướng dẫn:

TS. TRẦN VƯƠNG THỊNH

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 3 năm 2022

i

LỜI CAM KẾT

Tôi tên là Hoàng Thu Phương, sinh viên khóa 34, chuyên ngành Ngân hàng, niên khóa

2018 – 2022 của trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh.

Tôi xin cam kết khóa luận “Các yếu tố ảnh hưởng đến đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)

tại Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi và chưa từng được nộp để lấy học

vị tại bất cứ trung tâm đào tạo nào. Đây là khóa luận được thực hiện giữa tác giả và sự

hướng dẫn của giảng viên hướng dẫn. Các số liệu và kết quả nghiên cứu đều là trung

thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn theo quy định.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 11 tháng 3 năm 2022

Sinh viên

Hoàng Thu Phương

ii

LỜI CẢM ƠN

Đầu tiên, tôi xin bày tỏ sự biết ơn chân thành nhất đến giảng viên hướng dẫn khóa luận

là TS. Trần Vương Thịnh. Thầy đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn và góp ý bằng các ý kiến

quý báu và đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện khóa luận.

Tiếp theo, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến quý thầy cô trường Đại học Ngân hàng TP.

HCM đã tận tình chỉ dạy và truyền đạt các kiến thức cần thiết trong suốt quá trình tôi

học tập tại trường.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã là nguồn động lực, luôn

khích lệ, động viên tôi trong lúc khó khăn để hoàn thành khóa luận. Mặc dù có nhiều cố

gắng nhưng vì kiến thức, thời gian có hạn cũng như kinh nghiệm còn hạn chế nên không

thể tránh khỏi sự sai sót. Rất mong nhận được sự quan tâm, đóng góp ý kiến từ các thầy,

cô.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 11 tháng 3 năm 2022

Sinh viên

Hoàng Thu Phương

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM KẾT .......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ii

MỤC LỤC.............................................................................................................iii

DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH.........................................................................viii

DANH MỤC PHỤ LỤC.......................................................................................ix

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU............................................ 1

1.1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu .............................................................. 1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ............................................... 2

1.2.1. Mục tiêu tổng quát ............................................................................... 2

1.2.2. Mục tiêu cụ thể..................................................................................... 2

1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................. 2

1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 3

1.3.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 3

1.3.2. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................. 3

1.4. Phương pháp nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu......................................... 3

1.4.1. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 3

1.4.1.1. Phương pháp định tính .................................................................. 3

1.4.1.2. Phương pháp định lượng............................................................... 4

1.4.2. Dữ liệu nghiên cứu............................................................................... 4

1.5. Đóng góp của khóa luận.............................................................................. 4

1.6. Bố cục của khóa luận .................................................................................. 5

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI....................................................... 7

2.1. Các vấn đề liên quan đến đầu tư trực tiếp nước ngoài................................ 7

2.1.1. Khái niệm đầu tư trực tiếp nước ngoài ................................................ 7

2.1.2. Đặc điểm của đầu tư trực tiếp nước ngoài ........................................... 8

2.1.3. Các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài........................................... 9

2.1.3.1. Theo cách thức xâm nhập ............................................................. 9

iv

2.1.3.2. Theo mục đích của nhà đầu tư ...................................................... 9

2.1.3.3. Theo tính chất dòng vốn.............................................................. 10

2.1.3.4. Theo hình thức hoạt động sản xuất kinh doanh .......................... 10

2.2. Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài đến phát triển kinh tế - xã hội 12

2.2.1. Bổ sung nguồn vốn để tăng trưởng kinh tế........................................ 12

2.2.2. Góp phần tạo việc làm và nâng cao trình độ nguồn nhân lực............ 13

2.2.3. Cải tiến ứng dụng khoa học – công nghệ........................................... 13

2.2.4. Tăng cường chuyển dịch cơ cấu kinh tế ............................................ 14

2.2.5. Ảnh hưởng đến các cân đối lớn của nền kinh tế ................................ 15

2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút vốn đầu tư nước ngoài tại một quốc

gia ..................................................................................................................... 16

2.3.1. Quy mô thị trường.............................................................................. 16

2.3.2. Độ mở thương mại ............................................................................. 16

2.3.3. Tài khoản vãng lai.............................................................................. 17

2.3.4. Tỷ giá hối đoái ................................................................................... 17

2.3.5. Lãi suất cho vay ................................................................................. 18

2.3.6. Tính ổn định của quốc gia.................................................................. 19

2.3.6.1. Lạm phát...................................................................................... 19

2.3.6.2. Tính ổn định về chính trị............................................................. 19

2.3.7. Cơ sở hạ tầng...................................................................................... 20

2.3.8. Chi phí lao động................................................................................. 20

2.4. Lược khảo các nghiên cứu liên quan đến đề tài........................................ 20

2.4.1. Các nghiên cứu liên quan đến đề tài tại Việt Nam ............................ 20

2.4.2. Các nghiên cứu liên quan tại nước ngoài........................................... 22

2.5. Các nhận xét về các nghiên cứu liên quan nhằm rút ra mô hình nghiên cứu

cho Việt Nam ................................................................................................... 25

2.5.1. Tóm tắt các nghiên cứu về đầu tư trực tiếp nước ngoài..................... 25

2.5.2. Các nhận xét nhằm rút ra mô hình cho Việt Nam ............................. 31

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..................................................................................... 33

v

CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG MÔ HÌNH XÁC ĐỊNH YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG

ĐẾN FDI TẠI VIỆT NAM.................................................................................. 34

3.1. Thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam............................... 34

3.1.3. Thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam giai đoạn 2005 –

2020.............................................................................................................. 34

3.1.3.1. Quy mô vốn đầu tư nước ngoài................................................... 34

3.1.3.2. Cơ cấu đầu tư trực tiếp nước ngoài phân theo ngành ................. 37

3.1.3.3. Cơ cấu đầu tư trực tiếp nước ngoài phân theo quốc gia đầu tư .. 41

3.2. Đặc điểm nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam............... 42

3.3. Xác định mô hình nghiên cứu................................................................... 43

3.4. Phương pháp xác định các biến ................................................................ 45

3.4.1. Đầu tư trực tiếp nước ngoài ............................................................... 45

3.4.2. Quy mô nền kinh tế............................................................................ 46

3.4.3. Tỷ giá hối đoái ................................................................................... 46

3.4.4. Lãi suất cho vay ................................................................................. 47

3.4.5. Lạm phát............................................................................................. 48

3.4.6. Độ mở thương mại ............................................................................. 48

3.4.7. Tài khoản vãng lai.............................................................................. 49

3.5. Dữ liệu nghiên cứu.................................................................................... 50

3.6. Quy trình thực hiện mô hình nghiên cứu .................................................. 51

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..................................................................................... 59

CHƯƠNG 4: THỰC HIỆN MÔ HÌNH VÀ THẢO LUẬN KẾT QUẢ ............. 60

4.1. Thực hiện mô hình nghiên cứu ................................................................. 60

4.1.1. Thống kê mô tả dữ liệu ...................................................................... 60

4.1.2. Kiểm định tính dừng của các biến ..................................................... 62

4.1.3. Kiểm định đường bao......................................................................... 63

4.1.4. Xác định độ trễ tối ưu......................................................................... 64

4.1.5. Kết quả ước lượng dài hạn của mô hình hồi quy theo ARDL........... 64

4.1.6. Các kiểm định chẩn đoán mô hình ARDL tin cậy............................. 65

vi

4.1.6.1. Kiểm định hiện tượng thiếu biến của mô hình hồi quy ............. 65

4.1.6.2. Kiểm định tự tương quan ............................................................ 65

4.1.6.3. Kiểm định phương sai sai số thay đổi......................................... 65

4.1.6.4. Kiểm định tính ổn định của mô hình .......................................... 65

4.2. Kiểm định các giả thuyết .......................................................................... 66

4.3. Thảo luận kết quả nghiên cứu ................................................................... 67

4.3.1. Quy mô nền kinh tế ............................................................................ 67

4.3.2. Tỷ giá.................................................................................................. 68

4.3.3. Lãi suất ............................................................................................... 68

4.3.4. Lạm phát............................................................................................. 69

4.2.5. Độ mở thương mại ............................................................................. 70

4.3.6. Tài khoản vãng lai.............................................................................. 70

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4..................................................................................... 72

CHƯƠNG 5: HÀM Ý CHÍNH SÁCH NHẰM GIA TĂNG ĐẦU TƯ TRỰC

TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM............................................................... 73

5.1. Kết luận ..................................................................................................... 73

5.2. Các chính sách thu hút vốn đầu tư FDI tại Việt Nam............................... 73

5.2.1. Gợi ý chính sách từ độ mở thương mại.............................................. 74

5.2.2. Gợi ý chính sách từ lạm phát ............................................................. 75

5.2.3. Gợi ý chính sách từ quy mô nền kinh tế ............................................ 76

5.2.4. Gợi ý chính sách từ lãi suất................................................................ 77

5.2.5. Gợi ý chính sách từ tài khoản vãng lai............................................... 78

5.2.6. Gợi ý chính sách từ tỷ giá .................................................................. 79

5.3. Hạn chế và hướng nghiên cứu mở rộng.................................................... 80

5.3.1. Hạn chế của nghiên cứu ..................................................................... 80

5.3.2. Hướng nghiên cứu mở rộng ............................................................... 80

KẾT LUẬN CHƯƠNG 5..................................................................................... 82

KẾT LUẬN.......................................................................................................... 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 84

vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT

TẮT TIẾNG ANH TIẾNG VIỆT

FDI Foreign Direct Invesment Đầu tư trực tiếp nước ngoài

IMF International Monetary Fund Quỹ Tiền tệ Quốc tế

IFS

International Financial

Statistic

Thống kê Tài chính Quốc tế

WB World Bank Ngân hàng Thế giới

GSO General Statistic Office Tổng cục Thống kê

UNCTAD

United Nations Conference on

Trade and Development

Hội nghị Liên hợp quốc về

Thương mại và Phát triển

WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới

DN Doanh nghiệp

NĐT Nhà đầu tư

GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội

viii

DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH

Danh mục bảng

Bảng 2. 1. Tóm tắt các nghiên cứu về đầu tư trực tiếp nước ngoài..................... 25

Bảng 3. 1. Cơ cấu đầu tư của 10 quốc gia có tỷ trọng vốn đăng ký lớn nhất...... 42

Bảng 3. 2. Cách tính và kỳ vọng dấu đối với các biến có trong mô hình nghiên

cứu........................................................................................................................ 50

Bảng 3. 3. Tên dữ liệu và nguồn thu nhập trong mô hình nghiên cứu thực

nghiệm.................................................................................................................. 51

Bảng 4. 1. Thống kê mô tả các biến..................................................................... 60

Bảng 4. 2. Kết quả kiểm định gốc đơn vị (Augmented Dickey-Fuller) .............. 62

Bảng 4. 3. Kết quả kiểm định đường bao (Bound test) ....................................... 63

Bảng 4. 4. Kết quả ước lượng dài hạn của mô hình............................................. 64

Bảng 4. 5. Bảng kiểm định các giả thuyết ........................................................... 67

Danh mục hình

Hình 3. 1. Tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài giai đoạn 2005 - 2020 ............ 34

Hình 3. 2. Cơ cấu vốn FDI theo ngành kinh tế .................................................... 38

Hình 4. 1. Kết quả kiểm định CUSUMSQ........................................................... 66

ix

DANH MỤC PHỤ LỤC

PHỤ LỤC 1. CÁC LOẠI DỮ LIỆU ĐƯỢC THU THẬP GIAI ĐOẠN 2005 - 2020

Phụ lục 1.1. Số liệu đầu tư trực tiếp nước ngoài tại việt nam giai đoạn 2005 – 2020

Phụ lục 1.2. Bảng dữ liệu thu thập theo quý giai đoạn 2005 – 2020

Phụ lục 1.3. Bảng tính lạm phát theo quý giai đoạn 2005 – 2020

Phụ lục 1.4. Bảng tính độ mở thương mại theo quý 2005 – 2020

Phụ lục 1.5. Bảng tính các biến số theo quý giai đoạn 2005 – 2020

PHỤ LỤC 2. KẾT QUẢ THỰC HIỆN MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ARDL

Phụ Lục 2.1. Thống Kê Mô Tả Các Biến Số

Phụ Lục 2.2. Kiểm Định Tính Dừng Của Các Biến

Phụ lục 2.2.1. Kiểm định tính dừng của biến FDI

Phụ lục 2.2.2. Kiểm định tính dừng của biến LGDP

Phụ lục 2.2.3. Kiểm định tính dừng của biến LEXR

Phụ lục 2.2.4. Kiểm định tính dừng của biến LINR

Phụ lục 2.2.5. Kiểm định tính dừng của biến LINF

Phụ lục 2.2.6. Kiểm định tính dừng của biến TO

Phụ lục 2.2.7. Kiểm định tính dừng của biến CUA

Phụ Lục 2.3. Thực Hiện Mô Hình ARDL

Phụ Lục 2.3.1. Kiểm Định Đường Bao (Bound Test)

Phụ Lục 2.3.2. Xác Định Độ Trễ Tối Ưu

Phụ Lục 2.3.3. Kết Quả Ước Lượng Mô Hình ARDL Trong Dài Hạn

Phụ Lục 2.4. Các Kiểm Định Nhằm Đảm Bảo Mô Hình Ardl Tin Cậy

x

Phụ lục 2.4.1. Kiểm định hiện tượng thiếu biến của mô hình hồi quy

Phụ lục 2.4.2. Kiểm định hiện tượng tự tương quan

Phụ lục 2.4.3. Kiểm định hiện tượng phương sai sai số thay đổi

Phụ lục 2.4.4. Kiểm định tổng tích lũy của phần dư (CUSUM)

Phụ lục 2.4.5. Kiểm định tổng tích lũy hiệu chỉnh của phần dư (CUSUMSQ)