Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực tại các doanh nghiệp du lịch ở thành phố Hồ Chí Minh: Báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở / Nguyễn Thị Ngọc Nga, [và những người khác

1

NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP CƠ SỞ

TP. Hồ Chí Minh - 2020

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG NGUỒN NHÂN LỰC

TẠI CÁC DOANH NGHIỆP DU LỊCH

Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Mã số: CT-2003-110

Chủ nhiệm đề tài: TS. Nguyễn Thị Ngọc Nga

Thành viên đề tài: TS. Lê Thị Thùy Nhung

ThS. Lê Thị Phƣợng Liên

1

i

MỤC LỤC

CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU..............................................1

1.1 Lý do chọn đề tài nghiên cứu ...................................................................................1

1.2 Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu................................................................................4

1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu ..............................................................................................4

1.2.2 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................4

1.3 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................5

1.3.1 Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................................5

1.3.2 Đối tƣợng khảo sát.................................................................................................5

1.3.3 Phạm vi nghiên cứu ...............................................................................................5

1.4 Phƣơng pháp nghiên cứu ..........................................................................................5

1.5 Bố cục đề tài .............................................................................................................6

CHƢƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .............................7

2.1 Cơ sở lý thuyết..........................................................................................................7

2.1.1 Khái niệm nguồn nhân lực.....................................................................................7

2.1.2 Nguồn nhân lực du lịch........................................................................................10

2.1.3 Tầm quan trọng của nguồn nhân lực trong doanh nghiệp ...................................15

2.1.4 Chất lƣợng nguồn nhân lực du lịch......................................................................16

2.2 Các nghiên cứu thực nghiệm..................................................................................18

2.2.1 Các nghiên cứu trên thế giới................................................................................18

2.2.2 Các nghiên cứu ở Việt Nam.................................................................................22

2.2.3 Tổng hợp các nghiên cứu trƣớc đây ....................................................................23

2.3 Mô hình và giả thuyết nghiên cứu..........................................................................24

2.3.1 Mô hình nghiên cứu.............................................................................................24

2.3.2 Các giả thuyết nghiên cứu ...................................................................................26

CHƢƠNG 3 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................33

3.1 Quy trình nghiên cứu..............................................................................................33

ii

3.1.1 Bƣớc 1: Nghiên cứu định tính .............................................................................34

3.1.2 Buớc 2: Nghiên cứu định lƣợng sơ bộ.................................................................34

3.1.3 Bƣớc 3: Nghiên cứu định lƣợng chính thức ........................................................34

3.1.4 Bƣớc 4: Thảo luận kết quả nghiên cứu................................................................35

3.2 Phƣơng pháp thu thập và phân tích dữ liệu nghiên cứu định lƣợng.......................35

3.2.1 Kích thƣớc mẫu nghiên cứu.................................................................................35

3.2.2 Phƣơng pháp chọn mẫu .......................................................................................35

3.2.3 Phƣơng pháp thu thập dữ liệu..............................................................................35

3.2.4 Phƣơng pháp phân tích số liệu.............................................................................36

3.3 Nghiên cứu định tính xây dựng thang đo ...............................................................37

3.3.1 Thang đo Chính sách của địa phƣơng..................................................................38

3.3.2 Thang đo Sự hợp tác với các sơ sở đào tạo du lịch .............................................39

3.3.3 Thang đo Quyền lợi của ngƣời lao động .............................................................40

3.3.4 Thang đo Môi trƣờng làm việc ............................................................................42

3.3.5 Thang đo Đào tạo nghề........................................................................................43

3.3.6 Thang đo Đánh giá công việc ..............................................................................44

3.3.7 Thang đo Tuyển dụng lao động ...........................................................................45

3.3.8 Thang đo chất lƣợng nguồn nhân lực doanh nghiệp ...........................................46

3.4 Nghiên cứu định lƣợng sơ bộ .................................................................................48

3.4.1 Kiểm định Cronbach‟s Alpha ..............................................................................48

3.4.2 Phân tích các nhân tố khám phá EFA..................................................................52

3.4.3 Điều chỉnh thang đo.............................................................................................53

CHƢƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .......................................56

4.1 Mô tả mẫu khảo sát.................................................................................................56

4.2 Kiểm định thang đo bằng hệ số tin cậy Cronbach‟s Alpha ....................................56

4.3 Phân tích các nhân tố khám phá EFA.....................................................................58

4.4 Kiểm định thang đo bằng phƣơng pháp phân tích CFA.........................................59

iii

4.5 Kiểm định mô hình lý thuyết bằng SEM................................................................61

4.5.1 Kiểm định mô hình lý thuyết ...............................................................................61

4.5.2 Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ..................................................................62

4.5.3 Kiểm định Bootstrap............................................................................................63

4.6 Thảo luận kết quả nghiên cứu.................................................................................64

4.6.1 Thảo luận về nhân tố Chính sách của địa phƣong ...............................................64

4.6.2 Thảo luận về nhân tố Sự hợp tác với các cơ sở đào tạo.......................................65

4.6.3 Thảo luận về nhân tố Quyền lợi của ngƣời lao động...........................................66

4.6.4 Thảo luận về nhân tố Môi trƣờng làm việc .........................................................67

4.6.5 Thảo luận về nhân tố Đào tạo nghề .....................................................................68

4.6.6 Thảo luận về nhân tố Đánh giá công việc............................................................68

4.6.7 Thảo luận về nhân tố Tuyển dụng lao động ........................................................69

4.6.8 Đánh giá chung ....................................................................................................70

CHƢƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ.....................................................71

5.1 Kết luận...................................................................................................................71

5.2 Hàm ý quản trị ........................................................................................................72

5.2.1 Đảm bảo quyền lợi cho ngƣời lao động...............................................................72

5.2.2 Cải thiện môi trƣờng làm việc .............................................................................73

5.2.3 Đa dạng hóa công tác đào tạo nghề .....................................................................74

5.2.4 Đổi mới công tác tuyển dụng lao động................................................................74

5.2.5 Chuẩn hóa công tác đánh giá công việc...............................................................75

5.2.6 Tăng cƣờng sự hợp tác với các cơ sở đào tạo......................................................76

5.2.7 Chính sách của địa phƣơng..................................................................................76

5.3 Những đóng góp của đề tài nghiên cứu..................................................................78

5.3.1 Những đóng góp về mặt lý thuyết .......................................................................78

5.3.2 Những đóng góp về quản trị ................................................................................79

5.4 Hạn chế của đề tài nghiên cứu................................................................................79

iv

5.5 Hƣớng nghiên cứu tiếp theo ...................................................................................80

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................81

v

DANH MỤC BẢNG, HÌNH

Bảng 2.1: Các nhóm nghề nghiệp chủ yếu trong ngành du lịch và liên quan ...............12

Bảng 2.2: Chức danh công việc của 6 nghề phổ biến trong ngành du lịch ...................13

Bảng 2.3: Tổng hợp các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng nguồn nhân lực.................23

Bảng 2.4: Tổng hợp các giả thuyết nghiên cứu.............................................................31

Bảng 3.1: Thang đo Chính sách của địa phƣơng...........................................................39

Bảng 3.2: Thang đo Sự hợp tác với các cơ sở đào tạo ..................................................40

Bảng 3.3: Thang đo Quyền lợi của ngƣời lao động ......................................................41

Bảng 3.4: Thang đo nhân tố Môi trƣờng làm việc ........................................................43

Bảng 3.5: Thang đo nhân tố Đào tạo nghề ....................................................................44

Bảng 3.6: Thang đo nhân tố Đánh giá công việc ..........................................................45

Bảng 3.7: Thang đo nhân tố Tuyển dụng lao động .......................................................46

Bảng 3.8: Thang đo Chất lƣợng nguồn nhân lực ..........................................................47

Bảng 3.9: Kết quả Cronbach‟s Alpha Chính sách của địa phƣơng ...............................49

Bảng 3.10: Kết quả Cronbach‟s Alpha Sự hợp tác với các cơ sở đào tạo.....................49

Bảng 3.11: Kết quả Cronbach‟s Alpha Quyền lợi của ngƣời lao động.........................50

Bảng 3.12: Kết quả Cronbach‟s Alpha Môi trƣờng làm việc........................................50

Bảng 3.13: Kết quả Cronbach‟s Alpha Đào tạo nghề ...................................................50

Bảng 3.14: Kết quả Cronbach‟s Alpha Đánh giá công việc..........................................51

Bảng 3.15: Kết quả Cronbach‟s Alpha Tuyển dụng lao động.......................................51

Bảng 3.16: Cronbach's Alpha Chất lƣợng nguồn nhân lực ...........................................52

Bảng 3.17: Kết quả phân tích nhân tố khám phá EFA..................................................52

Bảng 3.18: Các thang đo sau khi điều chỉnh .................................................................53

Bảng 4.1: Thống kê sẻ lƣợng doanh nghiệp đƣợc khảo sát...........................................56

Bảng 4.2: Kết quả Cronbach ‟s Alpha của các thang đo...............................................57

Bảng 4.3: Kết quả phân tích nhân tố khám phá EFA....................................................58

Bảng 4.4. Độ tin cậy tổng hợp và phƣơng sai trích.......................................................60

Bảng 4.5: Kết quả kiểm định mối quan hệ trong mô hình nghiên cứu .........................62

Bảng 4.6: Kết quả kiểm định các giả thuyết nghiên cứu...............................................62

Bảng 4.7: Kết quả kiểm định Bootstrap ........................................................................63

Bảng 4.8: Kết quả thống kê điểm đánh giả Chính sách của địa phƣơng.......................64

Bảng 4.9: Kết quả thống kê điểm đánh giá Sự hợp tác với các cơ sở đào tạo ..............66

Bảng 4.10: Thống kê điểm đánh giá Quyền lợi của ngƣời lao động.............................67

Bảng 4.11: Thống kê điểm đánh giá Môi trƣờng làm việc ...........................................67

vi

Bảng 4.12: Thống kê điểm đánh giá Đào tạo nghề nghiệp ...........................................68

Bảng 4.13: Thống kê điểm đánh giá nhân tố Đánh giá công việc.................................69

Bảng 4.14: Thống kê điểm đánh giá Tuyển dụng lao động ..........................................70

Bảng 4.15: Điểm đánh giá trung bình của các thang đo................................................70

Hình 2.1: Mô hình nghiên cứu.......................................................................................25

Hình 3.1: Quy trình nghiên cứu.....................................................................................33

Hình 4.1: Kết quả phần tích CFA..................................................................................60

Hình 4.2: Kết quả SEM mô hình lý thuyết....................................................................61

1

1 CHƢƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

1.1 Lý do chọn đề tài nghiên cứu

Có thể nói trong mọi lĩnh vực, con ngƣời luôn là yếu tố mang tính quyết định

(Kusluvan và ctg, 2010; Baum, 2015). Đối với sự thành công của một doanh nghiệp

cũng vậy, nguồn nhân lực đóng vai trò quan trọng hàng đầu (Rexhepi và ctg, 2013).

Một trong những yếu tố quan trọng nhất, mang tính quyết định để phát triển du

lịch bền vững chính là chất lƣợng nguồn nhân lực (Lai và Vinh, 2012). Để có sự phát

triển bền vững các doanh nghiệp cần chú trọng ƣu tiên nâng cao chất lƣợng nguồn nhân

lực. Hiện nay các doanh nghiệp du lịch tại Thành phồ Hồ Chí Minh đã có sự phát triển

về quy mô cũng nhƣ chất lƣợng nguồn nhân lực. Nguồn nhân lực du lịch của tỉnh đứng

đầu vùng Đông Nam Bộ về số lƣợng và chất lƣợng. Theo báo cáo của Sở văn hóa, Thể

thao & Du lịch Thành phồ Hồ Chí Minh (nay là Sở du lịch), đến năm 2015 tổng số lao

động du lịch của tỉnh là 18.300 ngƣời, trong đó có khoảng hơn 7.020 lao động trực tiếp

và trên 11.280 lao động gián tiếp (Sở Du lịch Thành phồ Hồ Chí Minh, 2015).

Về chất lƣợng đội ngũ lao động trực tiếp trên địa bàn có trình độ đại học và trên

đại học chiếm 18%, lao động có trình độ trung cấp, cao đẳng chiếm 56%, lao động phổ

thông chƣa qua đào tạo nghiệp vụ chiếm 26%, số lƣợng chuyên gia, nghệ nhân trong

lĩnh vực du lịch tƣơng đối cao trong khu vực; đối với lao động gián tiếp thì chất lƣợng

lao động thấp hơn. Phân tích về trình độ ngoại ngữ cho thấy đạt tiêu chuẩn phục vụ

khách chiếm 22% tập trung vào các cơ sở kinh doanh lƣu trú từ 4-5 sao, các khu du lịch

có liên doanh với nƣớc ngoài; có trình độ sơ và trung cấp chiếm 42%, số lao động chƣa

biết ngoại ngữ nào chiếm 36%.

Mặc dù so với các tỉnh trong vùng du lịch Đông Nam Bộ, ngành du lịch Thành

phồ Hồ Chí Minh có số lƣợng và chất lƣợng lao động đứng đầu. Tuy nhiên ngành du lịch

tỉnh vẫn đang thiếu hụt khoảng 33% nguồn nhân lực chất lƣợng cao. Một trong những

nguyên nhân của tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực chất lƣợng cao là do chuyển đổi

việc làm của lao động, cán bộ quản lý tại các đơn vị; bên cạnh đó, một số lƣợng lớn cán

bộ quản lý, lao động có tay nghề chuyên môn cao đến tuổi nghỉ hƣu, trong khi lực lƣợng

kế thừa chƣa đủ lƣợng và chất để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế du lịch hiện nay.

Ngoài ra, các cơ sở lƣu trú du lịch hạng cao đang phát triển nhanh trên địa bàn Thành

phồ Hồ Chí Minh đòi hỏi phải có một số lƣợng lớn cán bộ quản lý có trình độ chuyên

môn cao, đƣợc đào tạo chuyên sâu trong và ngoài nƣớc, có khả năng quản lý rộng trong

nhiều lĩnh vực dịch vụ cao cấp đang hoạt động tại khách sạn 3 sao trở lên. Bên cạnh đó

sự phân bố lực lƣợng trong các các doang nghiệp không đều, tập trung nhiều tại các khu

du lịch, các cơ sở kinh doanh lƣu trú, lao động trong các doanh nghiệp lữ hành quá thiếu

về số lƣợng và chất lƣợng.

Nhƣ vậy ngoài những lợi thế nhất định, ngành du lịch Thành phồ Hồ Chí Minh

vẫn còn những mặt hạn chế, trong đó có đội ngũ lao động. Sự thiếu hụt lao động chất

lƣợng cao, sự phân bổ lực lƣợng lao động trong các doanh nghiệp không đồng đều gây