Các nhân tố quyết định nhu cầu và mức độ qui định tội phạm trong luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2009

nghiªn cøu - trao ®æi

t¹p chÝ luËt häc sè 1/2010 35

TS. Hå Sü S¬n *

háp luật hình sự là công cụ hữu hiệu mà

bất kì nhà nước nào cũng sử dụng để

đấu tranh, phòng ngừa và chống tội phạm.

Khả năng đấu tranh, phòng ngừa và chống

tội phạm của pháp luật hình sự phụ thuộc

vào rất nhiều yếu tố, trong đó có việc đánh

giá đúng đắn và xác định chính xác những

hành vi nguy hiểm đáng kể cho xã hội để

quy định chúng là tội phạm. Việc quy định

tội phạm được khoa học pháp lí hình sự gọi

là tội phạm hoá (criminalisation) và một bộ

phận của quá trình tội phạm hoá đó là hình

sự hoá (penalisation) được coi là vấn đề

trung tâm của việc bảo vệ các quan hệ xã hội

bằng các biện pháp pháp lí hình sự. Cố

nhiên, vấn đề quan trọng được đặt ra và cần

được giải quyết một cách thấu đáo ở đây thứ

nhất là trong điều kiện xã hội nhất định thì

những hành vi nguy hiểm nào cho xã hội cần

phải tội phạm hoá và tại sao phải tội phạm

hoá chúng; thứ hai, nhu cầu và mức độ tội

phạm hoá bị quy định bởi những nhân tố

nào? Vậy, nhà làm luật Việt Nam đã giải

quyết vấn đề đó như thế nào khi tiến hành tội

phạm hoá một loạt hành vi nguy hiểm cho xã

hội thành những tội danh cụ thể trong Luật

sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật

hình sự được Quốc hội thông qua ngày

19/6/2009? Bài viết dưới đây nhằm mục đích

trả lời cho những câu hỏi đó.

1. Nhu cầu tội phạm hoá và thực trạng

tội phạm hoá trong Luật sửa đổi, bổ sung

một số điều của Bộ luật hình sự năm 2009

Cũng như các hiện tượng xã hội khác, tội

phạm hoá là hiện tượng động. Điều đó có

nghĩa là những hành vi nguy hiểm cho xã hội

đã được tội phạm hoá thành những tội danh

cụ thể có thể bị đưa ra khỏi phạm vi tác động

của luật hình sự, tức không còn bị coi là tội

phạm. Bên cạnh đó, sẽ có những hành vi vi

phạm pháp luật đã phát triển đến mức phổ

biến, có tính nguy hiểm đáng kể cho xã hội

phải được tội phạm hoá, tức phải được nâng

lên “hạng tội phạm”. Vấn đề là ở chỗ tất cả

các quá trình xã hội bao giờ cũng có mặt tích

cực và tiêu cực hay nói cách khác, trong mọi

quá trình xã hội luôn tiềm ẩn những mâu

thuẫn nội tại nhất định. Thêm vào đó, hoạt

động của con người vốn gắn với những tiêu

chí lợi ích nhất định cũng làm cho các mâu

thuẫn đó bộc lộ và diễn biến phức tạp, dẫn

tới những hậu quả khác nhau. Trong quá

trình xây dựng nền kinh tế vận hành theo cơ

chế thị trường, xuất hiện ngày càng nhiều và

có lúc rất phức tạp hiện tượng như gian lận

thuế, xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp,

vi phạm các quy định về quản lí đất đai với

nhiều hình thức tinh vi khác nhau, mua, bán,

P

* Viện nhà nước và pháp luật

Viện Khoa học xã hội Việt Nam