Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam: Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng / Trương Quốc Cường; Nguyễn Chí Đức người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

TRƯƠNG QUỐC CƯỜNG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

RỦI RO TÍN DỤNG

TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

TRƯƠNG QUỐC CƯỜNG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

RỦI RO TÍN DỤNG

TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã số: 8 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Chí Đức

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019

i

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Luận văn nghiên cứu ảnh hưởng của các nhân tố đến rủi ro tín dụng tại các

ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2008 – 2018 bao gồm các nhân tố

vĩ mô và nhân tố đặc trưng hoạt động ngân hàng. Dữ liệu được thu thập từ báo cáo

tài chính của 24 NHTM Việt Nam và từ cơ sở dữ liệu của Tổng cục Thống kê. Bài

luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng với mô hình hồi quy đa biến

trên dữ liệu bảng trong đó phương pháp GMM được sử dụng để phân tích kết quả thu

được.

Kết quả nghiên cứu cho thấy các rủi ro tín dụng trong quá khứ với độ trễ một

năm, tăng trưởng tín dụng năm hiện hành và tỷ lệ thu nhập lãi cận biên có mối quan

hệ cùng chiều với rủi ro tín dụng, trong khi tăng trưởng tín dụng với độ trễ một năm

và tỷ giá hối đoái có tác động ngược chiều đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt

Nam. Đồng thời luận văn cũng gợi ý các chính sách cho NHNN và đề xuất các giải

pháp đối với NHTM để giảm thiểu rủi ro tín dụng, đảm bảo an toàn hệ thống ngân

hàng.

Từ khóa: rủi ro tín dụng, ngân hàng thương mại Việt Nam

ii

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả

nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây

hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn

đầy đủ trong luận văn.

Tác giả

Trương Quốc Cường

iii

MỤC LỤC

TÓM TẮT LUẬN VĂN............................................................................................ i

LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... ii

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT........................................................................ vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..................................................................................... viii

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU......................................................................................1

1.1. Đặt vấn đề.....................................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu....................................................................................2

1.2.1. Mục tiêu tổng quát......................................................................................2

1.2.2. Mục tiêu cụ thể ...........................................................................................2

1.3. Câu hỏi nghiên cứu......................................................................................2

1.4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu..........................................2

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................2

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................3

1.5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................3

1.5.1. Dữ liệu........................................................................................................3

1.5.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................3

1.6. Kết cấu của luận văn ...................................................................................3

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ CÁC NHÂN

TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG

MẠI.............................................................................................................................5

2.1. Tổng quan về rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại ...................5

2.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng ...........................................................................5

2.1.2. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng.........................................................6

2.1.3. Hậu quả của rủi ro tín dụng........................................................................9

2.1.4. Các chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng .......................................................11

2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương

mại.........................................................................................................................14

2.2.1. Các nhân tố kinh tế vĩ mô.........................................................................14

iv

2.2.2. Các nhân tố đặc trưng hoạt động ngân hàng ............................................18

2.3. Tổng quan các bài nghiên cứu trước đây ...................................................20

2.4. Đóng góp mới về mặt học thuật và lý luận của luận văn ..........................24

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................27

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU .........................28

3.1. Mô hình nghiên cứu......................................................................................28

3.2. Xây dựng biến phụ thuộc và biến độc lập trong mô hình nghiên cứu.....29

3.2.1. Xây dựng biến phụ thuộc .........................................................................29

3.2.2. Xây dựng biến độc lập..............................................................................30

3.3. Giả thuyết nghiên cứu ..................................................................................32

3.3.1. Rủi ro tín dụng với độ trễ một năm và rủi ro tín dụng ngân hàng năm hiện

hành ....................................................................................................................32

3.3.2. Tỷ lệ tăng trưởng GDP và rủi ro tín dụng ................................................33

3.3.3. Tỷ lệ lạm phát và rủi ro tín dụng..............................................................33

3.3.4. Tỷ giá hối đoái và rủi ro tín dụng.............................................................34

3.3.5. Tăng trưởng thị trường bất động sản và rủi ro tín dụng...........................34

3.3.6. Tăng trưởng tín dụng và rủi ro tín dụng...................................................34

3.3.7. Quy mô ngân hàng và rủi ro tín dụng.......................................................35

3.3.8. Vốn chủ sở hữu và rủi ro tín dụng............................................................35

3.3.9. Thanh khoản và rủi ro tín dụng ................................................................36

3.3.10. Năng lực quản trị và rủi ro tín dụng .......................................................36

3.3.11. Khả năng sinh lợi và rủi ro tín dụng.......................................................36

3.3.12. Chính sách lãi suất và rủi ro tín dụng.....................................................37

3.4. Mô hình kiểm định........................................................................................38

3.5. Phương pháp ước lượng...............................................................................38

3.6. Dữ liệu............................................................................................................39

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3........................................................................................41

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..............................42

4.1. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng

thương mại Việt Nam ..........................................................................................42

4.1.1. Tổng quan hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam .............42

v

4.1.2. Thực trạng rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

giai đoạn 2008 – 2018 ........................................................................................46

4.1.3. Thực trạng các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng

thương mại Việt Nam giai đoạn 2008 – 2018 ....................................................47

4.2. Kết quả nghiên cứu mô hình........................................................................53

4.2.1. Thống kê mô tả.........................................................................................53

4.2.2. Kiểm định các giả thuyết của mô hình hồi quy tuyến tính.......................55

4.2.3. Kết quả ước lượng....................................................................................57

4.2.4. Thảo luận kết quả nghiên cứu ..................................................................60

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4........................................................................................64

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CÁC GIẢI PHÁP NHẰM GIẢM THIỂU

RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NHTM VIỆT NAM...........................................65

5.1. Kết luận về kết quả nghiên cứu...................................................................65

5.2. Một số gợi ý ...................................................................................................66

5.2.1. Đối với Ngân hàng nhà nước ...................................................................66

5.2.2. Đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam..........................................68

KẾT LUẬN CHƯƠNG 5........................................................................................72

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................73

PHỤ LỤC.................................................................................................................77

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CPI : Chỉ số giá tiêu dùng

ECB : Ngân hàng Trung ương Châu Âu

EU : Liên minh Châu Âu

GDP : Tổng sản phẩm quốc nội

GMM : Generalized Method of Moments

IMF : Quỹ Tiền tệ Quốc tế

NHNN : Ngân hàng Nhà nước

NHTM : Ngân hàng thương mại

NPL : Tỷ lệ nợ xấu

OLS : Ordinary Least Squares

ROA : Return on Asset/Tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản

ROE : Return on Equity/Tỷ lệ thu nhập trên vốn chủ sở hữu

TCTD : Tổ chức Tín dụng

VAMC : Công ty Quản lý Tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam

World Bank : Ngân hàng Thế giới

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Tổng hợp các nghiên cứu trước về ảnh hưởng của các nhân tố đến rủi ro

tín dụng ngân hàng ...................................................................................................25

Bảng 3.1: Tóm tắt các biến nghiên cứu sử dụng và mối tương quan kỳ vọng ........37

Bảng 3.2: Danh sách 24 NHTM Việt Nam trong dữ liệu nghiên cứu .....................39

Bảng 4.1: Tài sản và vốn của các NHTM tại Việt Nam đến thời điểm

31/12/2018................................................................................................................44

Bảng 4.2: Thống kê mô tả dữ liệu............................................................................53

Bảng 4.3: Ma trận hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình ..........................55

Bảng 4.4: Hệ số VIF.................................................................................................56

Bảng 4.5: Kết quả hồi quy các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng ...................59

Bảng 4.6: So sánh kết quả ước lượng với kỳ vọng tương quan của giả thuyết .......60

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 4.1: Dư nợ tín dụng trong tổng tài sản của các NHTM Việt Nam..................44

Hình 4.2: Tăng trưởng tín dụng của các NHTM Việt Nam.....................................45

Hình 4.3: Tỷ lệ nợ xấu của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2008 – 2018 ..............46

Hình 4.4: Tăng trưởng GDP và rủi ro tín dụng trong giai đoạn 2008 – 2018 .........48

Hình 4.5: Tỷ lệ lạm phát và rủi ro tín dụng trong giai đoạn 2008 – 2018 ...............49

Hình 4.6: Tỷ giá hối đoái và tỷ lệ nợ xấu trong giai đoạn 2008 – 2018 ..................50

Hình 4.7: Biến động giá cả nhà đất và rủi ro tín dụng trong giai đoạn 2008 –

2018..........................................................................................................................51

Hình 4.8: Tăng trưởng tín dụng và rủi ro tín dụng trong giai đoạn 2008 – 2018 ....51

Hình 4.9: Quy mô ngân hàng và rủi ro tín dụng trong giai đoạn 2008 – 2018........52

Hình 4.10: Khả năng sinh lợi và rủi ro tín dụng trong giai đoạn 2008 – 2018........53