Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin phát triển bền vững của các Doanh nghiệp ngành khai khoáng niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

------------------

NGUYỄN HOÀNG ANH THY

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG

TIN PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TẠI CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH

KHAI KHOÁNG NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN

VIỆT NAM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH KẾ TOÁN – KIỂM TOÁN

MÃ SỐ: 7340301

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

------------------

NGUYỄN HOÀNG ANH THY

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG

TIN PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TẠI CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH

KHAI KHOÁNG NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN

VIỆT NAM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH KẾ TOÁN – KIỂM TOÁN

MÃ SỐ: 7340301

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. NGUYỄN THỊ MAI HƢƠNG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

i

TÓM TẮT KHÓA LUẬN

Nghiên cứu được thực hiện nhằm mục đích nhận diện các nhân tố ảnh hưởng

và đo lường mức độ tác động của các nhân tố này lên mức độ công bố thông tin

(CBTT) phát triển bền vững (PTBV), từ đó đề xuất những hàm ý chính sách để nâng

cao chất lượng thông tin PTBV được công bố của các doanh nghiệp (DN) thuộc nhóm

ngành khai khoáng niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam (TTCKVN).

Nghiên cứu kế thừa mô hình từ nghiên cứu của Bùi Minh Phương và Nguyễn

Thị Thanh Loan (2021), trong đó gồm: 1 biến phụ thuộc (mức độ CBTT PTBV), 7

biến độc lập lần lượt là quy mô DN (CS), quyền sở hữu Nhà nước (SO), quyền sở

hữu nước ngoài (FRO), tính độc lập của Hội đồng quản trị (HĐQT) (BI), đòn bẩy tài

chính (LVE), khả năng thanh toán (CR) và khả năng sinh lời (ROCE). Lý thuyết thể

chế, lý thuyết ủy nhiệm, lý thuyết các bên liên quan và lý thuyết hợp pháp là những

lý thuyết được vận đụng để lập luận cho 7 biến độc lập. Nghiên cứu sử dụng đồng

thời phương pháp nghiên cứu định tính và phương pháp định lượng với kích thước

mẫu là 106 quan sát trong 4 năm từ 2017 – 2020 nhằm xác định các nhân tố ảnh

hưởng và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố này thông qua phân tích hồi

quy trên phần mềm SPSS 26.0.

Nghiên cứu thực nghiệm mức độ CBTT PTBV trên Báo cáo thường niên

(BCTN), Báo cáo bền vững (BCBV) của các DN ngành khai khoáng niêm yết trên

TTCKVN cho thấy có sự khác biệt lớn giữa các DN này trong việc trình bày, CBTT

và chỉ ra nhân tố đòn bẩy tài chính, quyền sở hữu nước ngoài và quy mô DN là những

biến có tác động tích cực đến mức độ CBTT PTBV của các công ty này. Từ kết quả

trên, tác giả đề xuất một số hàm ý chính sách khoán nhằm hỗ trợ Cơ quan chức năng

có cái nhìn tổng quát về tình trạng CBTT PTBV của các DN nhằm ban hành các quy

định, chính sách CBTT PTBV. Đồng thời, nâng cao nhận thức của các công ty ngành

này về tầm quan trọng của việc công bố các thông tin môi trường, xã hội và kinh tế

nhằm nâng cao chất lượng thông tin được công bố.

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả xin cam đoan đề tài nghiên cứu: “Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ

công bố thông tin phát triển bền vững tại các doanh nghiệp ngành khai khoáng niêm

yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” là kết quả nghiên cứu độc lập của chính

tác giả dưới sự hướng dẫn của giảng viên hướng dẫn khoa học – TS. Nguyễn Thị Mai

Hương. Đề tài nghiên cứu có sử dụng một số trích dẫn quan điểm khoa học của các

nghiên cứu trước và các ý kiến được đăng tải trên các bài báo, tạp chí khoa học. Các

nghiên cứu tham khảo, kế thừa và các nguồn tài liệu tham khảo khác được sử dụng

trong đề tài nghiên cứu này đều được trích dẫn nguồn rõ ràng trong danh mục tài liệu

tham khảo. Kết quả nghiên cứu là trung thực, khách quan, chính xác và chưa từng

được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 07 năm 2022

Nguyễn Hoàng Anh Thy

3

LỜI CẢM ƠN

Kính thưa:

- Ban giám hiệu nhà trường Đại học Ngân Hàng TP Hồ Chí Minh.

- Thầy cô giáo bộ môn khoa Kế toán – Kiểm toán

Trải qua thời gian 4 năm học tập, dưới sự chỉ bảo và dạy dỗ tận tình của các thầy cô

trong khoa c ng như thầy cô trong trường đã gi p ch ng em tích l y được kiến thức

nền tảng quý báu để ch ng em có một hành trang vững chắc trước khi hòa nhập vào

xã hội.

Lời đầu tiên em xin được gửi lời cảm ơn đến nhà trường đã tạo điều kiện và

cho phe p em được thực hiện đồ án tốt nghiệp. Tiếp theo em xin đưuọc gửi lời cảm ơn

chân thành đến Giảng viên Nguyễn Thị Mai Hương đã tận tình chỉ bảo gi p đ để em

có thể hoàn thành tốt đồ án. Em c ng xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong và

ngoài khoa Kế toán – Kiểm toán đã chỉ bảo nhiệt tình cho ch ng em trong suốt thời

gian qua.

Trong quá trình thực hiện đồ án, ngoài vận dụng kiến thức và khả năng của

bản thân,em còn tham khảo ý kiến đóng góp với những lời khuyên chân thành từ thầy

cô và bạn b để có thể hoàn thiện đồ án một cách tốt nhất .M c dù vậy c ng không

thể tránh kh i những sai sót ,vậy nên em mong quý thầy cô có thể góp ý để em có thể

r t ra những kinh nghiệm cho bản thân.

Em chân thành cảm ơn.

Tác giả

Nguyễn Hoàng Anh Thy

4

MỤC LỤC

TÓM TẮT KHÓA LUẬN..................................................................................................................i

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................................................ii

LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................................ vii

DANH MỤC BẢNG ....................................................................................................................... viii

DANH MỤC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ ................................................................................................. ix

PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................................1

2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu............................................................................................3

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu........................................................................................4

4. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................................................5

5. Đóng góp của đề tài ...............................................................................................................5

6. Kết cấu đề tài .........................................................................................................................6

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..................................................................7

1.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài........................................................................7

1.1.1. Tổng quan nghiên cứu về mức độ công bố thông tin trên báo cáo tài chính...........7

1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về các nhân tố tác động đến mức độ công bố thông tin

phát triển bền vững của doanh nghiệp ...................................................................................10

1.2. Xác định khoảng trống nghiên cứu ...................................................................................22

1.3. Mô hình nghiên cứu ...........................................................................................................23

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................................................27

CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU............................................28

2.1. Những khái niệm liên quan đến đề tài nghiên cứu ..........................................................28

2.1.1. Khái niệm phát triển ................................................................................................28

2.1.2. Khái niệm bền vững ................................................................................................29

2.1.3. Khái niệm phát triển bền vững ................................................................................30

2.1.4. Khái niệm thông tin phát triển bền vững ................................................................31

5

2.2. Nội dung đƣợc trên Báo cáo thƣờng niên .........................................................................33

2.3. Nội dung và kỹ thuật ghi nhận ..........................................................................................35

2.4. Các cơ sở lý thuyết nền liên quan đến đề tài nghiên cứu ................................................38

2.4.1. Lý thuyết thể chế - Institutional theory ...................................................................38

2.4.2. Lý thuyết ủy nhiệm – Agency theory ......................................................................40

2.4.3. Lý thuyết các bên liên quan – Stakeholder theory ..................................................42

2.4.4. Lý thuyết hợp pháp – Legitimacy Theory ...............................................................45

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ...............................................................................................................47

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................................................................48

3.1. Thiết kế quy trình nghiên cứu ...........................................................................................48

3.2. Vận dụng phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................49

3.2.1. Vận dụng phương pháp nghiên cứu định tính .......................................................49

3.2.2. Vận dụng phương pháp nghiên cứu định lượng ...................................................50

3.3. Đo lƣờng các biến ...............................................................................................................51

3.3.1. Biến độc lập .............................................................................................................51

3.3.2. Biến phụ thuộc ........................................................................................................52

3.4. Chọn mẫu nghiên cứu ........................................................................................................53

3.5. Phƣơng pháp xử lý dữ liệu .................................................................................................54

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ...............................................................................................................56

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .....................................................................................57

4.1. Kết quả nghiên cứu định tính ............................................................................................57

4.1.1. Thực trạng công bố thông tin phát triển bền vững của doanh nghiệp ngành khai

khoáng niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam ......................................................57

4.2. Kết quả nghiên cứu định lƣợng .........................................................................................59

4.2.1. Kiểm định phân phối chuẩn trong mô hình hồi quy ..............................................59

4.2.2. Phân tích tương quan ..............................................................................................61

4.2.3. Phân tích thống kê mô tả ........................................................................................62

4.2.4 Kết quả kiểm định sự phù hợp của mô hình ..........................................................66

KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 ...............................................................................................................71

6

CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................72

5.1. Bàn luận kết quả .................................................................................................................72

5.1.1. Bàn luận kết quả nghiên cứu định tính ..................................................................72

5.1.2. Bàn luận kết quả nghiên cứu định lượng ..............................................................74

5.2. Hàm ý chính sách ...............................................................................................................77

5.2.1. Đối với Chính phủ và Cơ quan có thẩm quyền ......................................................79

5.2.2. Đối với doanh nghiệp ..............................................................................................80

5.3. Hạn chế của đề tài và hướng phát triển trong tương lai ............................................82

KẾT LUẬN CHƢƠNG 5 ...............................................................................................................84

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................................85

PHỤ LỤC ........................................................................................................................................92

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ

I. TIẾNG VIỆT

1 BCBV Báo cáo bền vững

2 BCTC Báo cáo tài chính

3 BCTN Báo cáo thường niên

4 CBTT Công bố thông tin

5 DN Doanh nghiệp

6 DNNY Doanh nghiệp niêm yết

7 HĐQT Hội đồng quản trị

8 PTBV Phát triển bền vững

9 TNXH Trách nhiệm xã hội

10 TTCKVN Thị trường chứng khoản Việt Nam

II. TIẾNG ANH

11 BI The Independence of the Board of Directors (Tính độc

lập của Hội đồng quản trị)

12 CR The Liquidity (Khả năng thanh toán)

13 CS Coporate Size (Quy mô doanh nghiệp)

14 FRO Foreign Ownership (Sở hữu nước ngoài)

15 GRI Global Reporting Initiative (Sáng kiến Báo cáo Bền

vững)

15 LVE The Financial Leverage (Đòn bẩy tài chính)

16 ROCE The Profitability (Khả năng sinh lời)

17 SDDI Sustainable Development Disclosure Index (Chỉ tiêu

công bố phát triển bền vững)

18 SO The State Ownership (Sở hữu Nhà nước)

8

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Tổng hợp những nghiên cứu liên quan trực tiếp đến đền tài ................... 13

Bảng 1.2. Tổng hợp các biến độc lậo, kỳ vọng dấu tác động .................................. 25

Bảng 2.1. So sánh chỉ tiêu môi trường và xã hội giữa Thông tư 155/2015/TT-BTC

và GRI – G3 (2016) ................................................................................................. 36

Bảng 3.1. Thiết kế quy trình nghiên cứu của đề tài ................................................. 48

Bảng 3.2. Đo lường và mối quan hệ của các biến độc lập với biến phụ thuộc ........ 51

Bảng 3.3. Mã chứng khoán và san niêm yết của 27 công ty ................................... 53

Bảng 4.1. Thống kê mô tả mức độ CBTT PTBV của các DNNU ngành khoai

khoáng trên TTCKVN ............................................................................................. 57

Bảng 4.2. Phân tích tương quan ............................................................................... 61

Bảng 4.3. Thống kê mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu ............................... 62

Bảng 4.4. Kiểm định ANOVA ................................................................................ 66

Bảng 4.5. Kết quả hồi quy ....................................................................................... 67

Bảng 4.6. Kết quả kiểm định các giả thuyết ............................................................ 68

9

DANH MỤC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 4.1: Phân phối chuẩn của BI và ROCE ...................................................... 59

Biểu đồ 4.2: Phân phối chuẩn của CS và SDDI....................................................... 60

Biểu đồ 4.3: Phân phối chuẩn của FRO, SO và LVE .............................................. 60

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài.

Hiện nay, tình hình môi trường đang ở mức báo động, theo thống kê mới nhất

của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chỉ ra rằng ô nhiễm môi trường gây ra hơn 13 triệu

ca tử vong do ô nhiễm môi trường

1

, trong đó có gần 7 triệu trường hợp tử vong vì

không khí bị ô nhiễm do lượng khí thải của các nhà máy chưa được xử lý và gây ra

gánh n ng cho nền kinh tế toàn cầu là mỗi năm gần 2,9 nghìn tỷ đô. Hằng năm, có

khoảng 70% nước thải ra từ các khu công nghiệp không được qua xử lý

2

, trong khi

trên toàn địa cầu chỉ có khoảng 2,5% là nước ngọt có thể dùng cho tiêu dùng

3

. Tình

trạng ô nhiễm môi trường đã luôn là vấn đề cấp bách từ xưa đến nay, sự phát triển

chính là nguyên nhân cốt lõi gây ra những ô nhiễm này. Con người đã tác động trực

tiếp, thô bạo đến môi trường, tài nguyên thiên nhiên nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển,

tiến bộ kinh tế, xã hội từ đó gây ra mâu thuẫn giữa quá trình phát triển của thiên nhiên

và sự tiến hóa của con người. Tuy nhiên, việc môi trường bị can thiệp là việc không

thể tránh kh i vì xã hội luôn vận động và phát triển. Vì vậy, để giải quyết mâu thuẫn

này, con người vẫn sẽ khai thác thiên nhiên nhưng vẫn chỉ can thiệp ở mức cho phép,

hạn chế những tác động tiêu cực đến môi trường để đảm bảo chất lượng môi trường

sống và thực hiện các biện pháp bảo vệ. Việc giải quyết mâu thuẫn này còn được gọi

là phát triển bền vững (PTBV).

Vì tình trạng môi trường và gánh n ng của nền kinh tế khi môi trường bị ô

nhiễm, các nước trên thế giới c ng như Việt Nam luôn liên tục cập nhật những chính

sách, biện pháp để bảo vệ môi trường, xã hội và song song theo đó là phát triển kinh

1 Báo Dân tộc. WHO cảnh báo tình trạng ô nhiễm không khí trên thế giới. https://baodantoc.vn/who-canh￾bao-tinh-trang-o-nhiem-khong-khi-tren-the-gioi-1649157415878.htm

2 Thái Hồ Kim Phụng (2021). Thực trạng ô nhiễm môi trường nước và trách nhiệm bảo vệ nguồn nước sạch.

https://tanbinh.hochiminhcity.gov.vn/web/neoportal/danh-muc-tin-tuc-su-kien/-

/asset_publisher/VN5j2Vj9DHkT/content/thuc-trang-o-nhiem-moi-truong-nuoc-va-trach-nhiem-bao-ve- nguon￾nuoc-sach

3 Laura Nguyễn (2021). Thực trạng khan hiếm nước sạch tại Việt Nam hiện nay.

https://www.geyser.com.vn/tin-tuc/thieu-nuoc-sach-o-viet-nam/