Vận dụng phương pháp trò chơi trong dạy học môn thủ công lớp 1, 2, 3.

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC – MẦM NON

----------

NGUYỄN KIM UYÊN

Vận dụng phương pháp trò chơi trong

dạy học môn Thủ công lớp 1, 2, 3

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

2

Lời đầu tiên của khóa luận, em xin chân thành cảm ơn toàn thể

các thầy cô giáo trong Khoa Giáo dục Tiểu học – Mầm non, Ban

giám hiệu nhà trường và các thầy cô giáo cùng các em học sinh

trường Tiểu học Trần Cao Vân trong thời gian qua đã trang bị cho

em những kiến thức quý báu, tư liệu để hoàn thành khóa luận này.

Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn cô Th.S Trần Thị Kim Cúc,

người đã tận tình hướng dẫn giúp em hoàn thành tốt khóa luận.

Em cũng xin chân thành cảm ơn sự động viên của gia đình, sự

góp ý chân thành của bạn bè đã giúp đỡ em tìm hiểu nghiên cứu và

hoàn thành khóa luận.

Do lần đầu nghiên cứu khoa học, kinh nghiệm và năng lực bản

thân còn hạn chế nên khóa luận sẽ không tránh khỏi sai sót. Vì vậy,

em kính mong nhận được sự thông cảm, sự góp ý bổ sung của quý

thầy cô giáo và các bạn để khóa luận được hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Đà nẵng, tháng 5 năm 2012

Sinh viên

Nguyễn Kim Uyên

3

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU.............................................................................................. 1

1. Lí do chọn đề tài ........................................................................................ 6

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 8

3. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 8

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu........................................................... 8

5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................. 8

6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 9

7. Cấu trúc của đề tài ..................................................................................... 9

PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................ 10

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN

DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC MÔN THỦ

CÔNG LỚP 1, 2, 3.......................................................................................... 10

1.1 CƠ SỞ LÍ LUẬN................................................................................... 10

1.1.1 Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học ........................................ 10

1.1.1.1 Đặc điểm tâm lí của học sinh tiểu học ......................................... 10

1.1.1.2 Đặc điểm sinh lí của học sinh tiểu học......................................... 15

1.1.2 Những vấn đề về dạy học môn Thủ công – Kĩ thuật ở bậc Tiểu học. 16

1.1.2.1 Quan điểm về môn học ................................................................ 16

1.1.2.2 Đặc điểm của môn học................................................................. 16

1.1.2.3 Mục tiêu của môn học .................................................................. 18

1.1.3 Tổng quan về phương pháp dạy học môn Thủ công – Kĩ thuật......... 19

1.1.3.1 Phương pháp dạy học ................................................................... 19

1.1.3.2 Các phương pháp dạy học được sử dụng trong môn Thủ công lớp

1, 2, 3 ........................................................................................................ 23

1.2 CƠ SỞ THỰC TIỄN ............................................................................. 28

1.2.1 Nội dung chương trình môn Thủ công lớp 1, 2, 3.............................. 28

1.2.1.1 Lớp 1 ............................................................................................ 28

4

1.2.1.2 Lớp 2 ............................................................................................ 29

1.2.1.3 Lớp 3 ............................................................................................ 29

1.2.2 Tìm hiểu thực tế dạy học môn Thủ công lớp 1, 2, 3 .......................... 30

1.2.2.1 Đối tượng điều tra ........................................................................ 30

1.2.2.2 Nội dung điều tra.......................................................................... 30

1.2.2.3 Phương pháp điều tra ................................................................... 31

1.2.2.4 Kết quả điều tra ............................................................................ 31

CHƯƠNG II: VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI TRONG DẠY

HỌC MÔN THỦ CÔNG LỚP 1, 2, 3............................................................. 40

2.1 Tổng quan về trò chơi học tập ............................................................... 40

2.1.1 Khái niệm về trò chơi học tập............................................................. 40

2.1.2 Ý nghĩa của trò chơi học tập............................................................... 41

2.1.3 Đặc thù và bản chất của trò chơi học tập............................................ 42

2.1.3.1 Bản chất của trò chơi học tập ....................................................... 42

2.1.3.2 Đặc thù của trò chơi học tập......................................................... 43

2.2 Phương pháp sử dụng trò chơi học tập trong dạy học môn Thủ công lớp

1, 2, 3 ........................................................................................................... 43

2.2.1 Tính tích cực của phương pháp trò chơi............................................. 43

2.2.2 Mối quan hệ giữa trò chơi và sản phẩm thực hành. ........................... 44

2.3 Hình thức tổ chức trò chơi học tập trong dạy học môn Thủ công lớp 1,

2, 3................................................................................................................ 45

2.3.1 Thiết kế trò chơi.................................................................................. 45

2.3.2 Cách thức tổ chức trò chơi.................................................................. 46

2.3.2.1 Quy trình một trò chơi học tập thường được tiến hành: .............. 46

2.3.2.2 Người chủ trò ............................................................................... 46

2.3.2.3 Thưởng phạt ................................................................................. 47

2.4 Những lưu ý và một số yêu cầu để sử dụng phương pháp trò chơi đạt kết

quả cao ......................................................................................................... 47

2.4.1 Những lưu ý khi sử dụng phương pháp trò chơi ................................ 47

5

2.4.2 Những yêu cầu để trò chơi học tập đạt hiệu quả cao.......................... 47

2.5 Xây dựng một số trò chơi trong chương trình Thủ công lớp 1, 2, 3 ..... 48

2.5.1 Cơ sở xây dựng trò chơi ..................................................................... 48

2.5.2 Một số trò chơi được xây dựng trong chương trình Thủ công lớp 1, 2,

3.................................................................................................................... 49

2.5.2.1 Lớp 1 ............................................................................................ 49

2.5.2.2 Lớp 2 ............................................................................................ 52

2.5.2.3 Lớp 3 ............................................................................................ 55

CHƯƠNG III: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................. 59

3.1 Mục đích thực nghiệm........................................................................... 59

3.2 Chuẩn bị thực nghiệm............................................................................ 59

3.2.1 Địa điểm thực nghiệm ........................................................................ 59

3.2.2 Nội dung thực nghiệm ........................................................................ 59

3.2.3 Tiêu chí đánh giá ................................................................................ 60

3.3 Tiến hành thực nghiệm .......................................................................... 60

3.4. Kết quả thực nghiệm............................................................................. 71

PHẦN KẾT LUẬN........................................................................................ 75

1. Kết luận.................................................................................................... 75

2. Ý kiến đề xuất.......................................................................................... 76

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

6

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Thủ công - Kĩ thuật là môn học được đưa vào kế hoạch dạy học ở Tiểu học

nhằm cung cấp những kiến thức ban đầu, cần thiết về Thủ công (xé, dán hình;

gấp, cắt, dán giấy; đan nan; làm đồ chơi), Kĩ thuật (khâu, thêu; nấu ăn; trồng

rau, hoa; nuôi gà, thỏ; lắp ghép mô hình kĩ thuật). Bước đầu rèn luyện một số

kĩ năng đơn giản về làm Thủ công - Kĩ thuật và kĩ năng sử dụng các dụng cụ

học tập, lao động đơn giản cho học sinh (như kéo, thước kẻ, bút chì, kim

khâu, cuốc, bình tưới, dầm xới đất…). Trên cơ sở hình thành thói quen làm

việc theo quy trình, có kế hoạch, giáo dục thẩm mĩ, ý thức lao động và phát

triển tính tích cực, khả năng sáng tạo cho học sinh ngay từ bậc Tiểu học. Vì

vậy, Thủ công - Kĩ thuật là môn học có vai trò quan trọng trong việc “giúp

học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu

dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để học sinh

tiếp tục học THCS”.

Tuy nhiên, trong thời gian qua, việc tổ chức dạy học môn Thủ công - Kĩ

thuật ở Tiểu học chưa được chú trọng một cách đúng mức, phương pháp dạy

học chủ yếu vẫn theo kiểu áp đặt, học sinh học tập một cách thụ động. Hầu

hết các giờ Thủ công - Kĩ thuật trước đây đều được thực hiện theo cách giáo

viên diễn giảng, giải thích; học sinh nghe, quan sát và làm theo kiểu bắt chước

(giáo viên hướng dẫn tới đâu, học sinh làm theo tới đó). Thậm chí nhiều bài

giáo viên chỉ giảng cách làm sản phẩm, sau đó giao cho học sinh về nhà tự

làm sản phẩm và giờ học sau mang đến nộp để chấm điểm. Nhiều HS đã

không tự làm mà nhờ người lớn làm hộ. Với cách dạy và học lấy giáo viên

làm chủ thể, “làm tâm điểm” còn học sinh là khách thể, “làm quỹ đạo” như

vậy, không những làm cho học sinh thiếu hẳn tính tích cực, chủ động mà còn

làm cho các giờ học Thủ công - Kĩ thuật trở nên đơn điệu, buồn tẻ, không

phát triển được khả năng sáng tạo và hứng thú học tập của học sinh. Bên cạnh

7

đó, nhiều giáo viên lệ thuộc vào hướng dẫn trong sách giáo viên, chưa linh

hoạt, mạnh dạn đổi mới việc tổ chức dạy học phù hợp với đối tượng học sinh

và hoàn cảnh địa phương. Một số giáo viên chưa thực sự quan tâm đến đổi

mới phương pháp dạy học, ít có sự đầu tư cho bài dạy, chưa nắm vững các

thao tác của quy trình làm sản phẩm nên đã hướng dẫn học sinh thực hành

phức tạp, khó hiểu dẫn đến học sinh không nắm được quy trình và cách làm ra

sản phẩm.

Môn Thủ công - Kĩ thuật nói chung và phân môn Thủ công nói riêng góp

phần hết sức quan trọng trong việc hình thành, phát triển kĩ năng thực hành kĩ

thuật, tính sáng tạo, tích cực, chủ động trong học tập của học sinh. Và đặc

điểm của các giờ học Thủ công là hoạt động học lí thuyết gắn với hoạt động

thực hành, mà trong đó hoạt động thực hành giữ vị trí trung tâm của giờ học.

Thông qua hoạt động thực hành, học sinh vận dụng những lí thuyết, phát triển

kĩ năng sáng tạo và hình thành thói quen lao động theo mục tiêu bài học. Đối

với học sinh lớp 1, 2, 3 việc học Thủ công phải nhẹ nhàng, khéo léo sinh động

theo kiểu vừa học vừa chơi. Đây cũng là yêu cầu khi tổ chức dạy học Thủ

công theo chương trình và sách giáo khoa mới. Dạy Thủ công cho học sinh

lớp 1, 2, 3 cần giữ gìn và phát triển cho học sinh hứng thú với việc học tập,

tiết kiệm vật liệu, thời gian, sức lực, hình thành kĩ năng lao động sáng tạo có

văn hoá, biết tổ chức nơi làm việc của mình… Để đạt được yêu cầu trên mỗi

giáo viên và học sinh phải đổi mới cách dạy và cách học. Đặc biệt là giáo viên

phải đổi mới phương pháp, hình thức dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt

động học tập của học sinh. Đổi mới hình thức dạy học cũng là một trong

những giải pháp được nhiều người quan tâm, nhằm đưa các hình thức tổ chức

dạy học mới vào nhà trường Tiểu học nói chung và các khối lớp nói riêng

như: dạy học cá nhân, dạy học theo nhóm và dạy học thông qua các trò

chơi,…

8

Nhằm tăng hứng thú học tập, giúp học sinh thể hiện sự hiểu biết của mình

trên sản phẩm và tự tay làm được những sản phẩm thủ công đơn giản, đẹp

mắt, chúng tôi chọn đề tài: “Vận dụng phương pháp trò chơi trong dạy học

môn Thủ công lớp 1, 2, 3” để môn học này trở thành môn học được nhiều

học sinh yêu thích bởi tính tích cực và hiệu quả của nó trong việc tạo ra

những sản phẩm của chính mình.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu đề tài này, chúng tôi nhằm tìm hiểu các phương pháp dạy học

môn Thủ công nói chung và phương pháp trò chơi nói riêng. Để từ đó, chúng

tôi thiết kế trò chơi trong dạy học Thủ công nhằm nâng cao hứng thú, chất

lượng dạy và học của giáo viên và học sinh ở các trường Tiểu học trong môn

Thủ công.

3. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ giới hạn trong việc nghiên cứu, xây

dựng một số trò chơi để chứng minh cho hiệu quả của phương pháp trò chơi

trong dạy học môn Thủ công lớp 1, 2, 3.

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

4.1 Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy học môn Thủ công lớp 1, 2, 3

4.2 Đối tượng nghiên cứu

Phương pháp trò chơi trong dạy học môn Thủ công lớp 1, 2, 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lí luận của phương pháp trò chơi trong dạy học môn

Thủ công

- Tìm hiểu tình hình thực tế về việc áp dụng phương pháp trò chơi trong

việc dạy và học môn Thủ công

- Xây dựng một số trò chơi để tăng hiệu quả việc dạy học môn Thủ công

- Thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm chứng hiệu quả của việc áp dụng

phương pháp trò chơi trong dạy học môn Thủ công

9

6. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp nghiên cứu tài liệu

- Phương pháp quan sát

- Phương pháp điều tra bằng Anket

- Phương pháp thống kê

- Phương pháp phỏng vấn

- Phương pháp thực nghiệm sư phạm

7. Cấu trúc của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, phần

nội dung khóa luận gồm 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương

pháp trò chơi trong dạy học môn Thủ công lớp 1, 2, 3

Chương 2: Vận dụng phương pháp trò chơi trong dạy học môn Thủ công

lớp 1, 2, 3

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

10

PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN

CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI TRONG

DẠY HỌC MÔN THỦ CÔNG LỚP 1, 2, 3

1.1 CƠ SỞ LÍ LUẬN

1.1.1 Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học

1.1.1.1 Đặc điểm tâm lí của học sinh tiểu học

a. Nhận thức cảm tính

* Các cơ quan cảm giác

Các cơ quan thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác đều phát triển

và đang trong quá trình hoàn thiện.

* Tri giác

Tri giác của học sinh tiểu học mang tính đại thể, ít đi vào chi tiết và mang

tính không ổn định: ở đầu tuổi tiểu học tri giác thường gắn với hành động trực

quan, đến cuối tuổi tiểu học tri giác bắt đầu mang tính xúc cảm, trẻ thích quan

sát các sự vật hiện tượng có màu sắc sặc sỡ, hấp hẫn, tri giác của trẻ đã mang

tính mục đích, có phương hướng rõ ràng - Tri giác có chủ định (trẻ biết lập kế

hoạch học tập, biết sắp xếp công việc nhà, biết làm các bài tập từ dễ đến

khó,...)

Nhận thấy điều này chúng ta cần phải thu hút trẻ bằng các hoạt động mới,

mang màu sắc, tích chất đặc biệt khác lạ so với bình thường, khi đó sẽ kích

thích trẻ cảm nhận, tri giác tích cực và chính xác.

b. Nhận thức lí tính

* Tư duy

Tư duy mang đậm màu sắc xúc cảm và chiếm ưu thế ở tư duy trực quan

hành động.