Vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn giáo dục công dân lớp 10 ở các trường trung học phổ thông thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG MẠNH CƯỜNG

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP

TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10

Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG MẠNH CƯỜNG

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP

TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10

Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

Ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận Chính trị

Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ KHƯƠNG

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng

dẫn khoa học của TS.GVC Nguyễn Thị Khương, khoa Giáo dục Chính trị,

trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên.

Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và

chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, thông tin

trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020

Tác giả

Hoàng Mạnh Cường

XÁC NHẬN

CỦA KHOA CHUYÊN MÔN

XÁC NHẬN

CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. Nguyễn Thị Khương

ii

LỜI CẢM ƠN

Luận văn này hoàn thành và bảo vệ thành công, ngoài sự nỗ lực cố gắng

của bản thân, em đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của các thầy, cô giáo trong

trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, đặc biệt là các thầy, cô giáo

khoa Giáo dục Chính trị cùng gia đình, bạn bè, người thân.

Em xin được dành lời cảm ơn chân thành, lòng biết ơn sâu sắc đến:

- TS Nguyễn Thị Khương - người đã dành nhiều thời gian, công sức

hướng dẫn em làm luận văn và dành cho em nhiều tình cảm, động viên để em

có thể hoàn thành luận văn đúng tiến độ.

- Các nhà khoa học trong Hội đồng đánh giá luận văn, đã góp ý, chỉ ra

những ưu, khuyết điểm để em chỉnh sửa, hoàn thiện luận văn. Các thầy, cô

giáo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy cô giáo khoa

Giáo dục Chính trị cùng các thầy, cô giáo giảng dạy lớp cao học K26 chuyên

ngành Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Lý luận chính trị đã tận tình

truyền đạt cho em những kiến thức quý báu giúp em có nền tảng kiến thức để

thực hiện luận văn.

- Quý trường THPT Lương Ngọc Quyến, trường THPT Thái Nguyên

Thành phố Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong

quá trình khảo sát, điều tra và thực nghiệm làm luận văn.

- Xin được trân trọng biết ơn bố mẹ, anh chị em trong gia đình và cảm

ơn bạn bè đã luôn động viên, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi, giúp

tôi hoàn thành luận văn.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020

Tác giả

Hoàng Mạnh Cường

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...........................................................................................ii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .....................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG.....................................................................viii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ....................................................ix

MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài................................................................................... 1

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ....................................... 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 4

4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài ........................... 4

5. Ý nghĩa thực tiễn và đóng góp của đề tài.............................................. 5

6. Kết cấu của đề tài .................................................................................. 6

Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN

GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC

PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN................................... 7

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................ 7

1.1.1. Các công trình nghiên cứu về phương pháp nghiên cứu trường hợp

trong dạy học............................................................................................. 7

1.1.2. Các công trình nghiên cứu về phương pháp nghiên cứu trường hợp

trong dạy học môn Giáo dục Công dân ở trường Trung học phổ thông. 10

1.2. Cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp

trong dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ

thông Thành phố Thái Nguyên ............................................................... 12

1.2.1. Khái niệm về phương pháp nghiên cứu trường hợp ..................... 12

iv

1.2.2. Vai trò của phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn

Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố

Thái Nguyên............................................................................................ 16

1.2.3. Chương trình môn Giáo dục công dân lớp 10 hiện hành.............. 18

1.3. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương pháp nghiên cứu trường

hợp trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường Trung học

phổ thông Thành phố Thái Nguyên ........................................................ 24

1.3.1. Khái quát chung về các trường Trung học phổ thông ở Thành phố

Thái Nguyên............................................................................................ 24

1.3.2. Đặc điểm học sinh và thực trạng việc dạy học môn Giáo dục Công dân

lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên hiện

nay.........................................................................................................................27

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................ 33

Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ QUY TRÌNH VẬN DỤNG PHƯƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN

GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC

PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN.........................................34

2.1. Thực trạng vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy

học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông

Thành phố Thái Nguyên hiện nay........................................................... 34

2.2. Quy trình sử dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học

môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành

phố Thái Nguyên..................................................................................... 38

2.2.1. Các nguyên tắc xây dựng quy trình .............................................. 38

2.2.2. Quy trình thiết kế bài dạy và thực hiện bài dạy bằng phương pháp

nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở các

trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên........................... 41

2.2.3. Quy trình kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh đối với giờ

dạy theo phương pháp nghiên cứu trường hợp ....................................... 50

v

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................ 55

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP

ĐẢM BẢO THỰC HIỆN CÓ HIỆU QUẢ VIỆC VẬN DỤNG

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRONG DẠY HỌC

MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG

HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ...........................57

3.1. Thực nghiệm sư phạm...................................................................... 57

3.1.1. Khái quát chung về thực nghiệm sư phạm.................................... 57

3.1.2. Thực nghiệm sư phạm vận dụng phương pháp nghiên cứu trường

hợp trong dạy học trong dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các

trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên........................... 62

3.2. Một số giải pháp đảm bảo thực hiện có hiệu quả việc vận dụng phương

pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học trong dạy học môn Giáo dục

Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái

Nguyên .................................................................................................... 78

3.2.1. Nâng cao vai trò chỉ đạo, điều hành, quản lý giờ dạy có vận dụng

phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn Giáo

dục công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái

Nguyên của các cấp quản lý.................................................................... 78

3.2.2. Nâng cao năng lực của đội ngũ giáo viên giảng dạy môn Giáo dục

công dân lớp 10 để có thể thực hiện dạy học bằng phương pháp nghiên

cứu trường hợp ........................................................................................ 80

3.2.3. Nâng cao tính tích cực tự giác học tập của học sinh..................... 81

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3........................................................................ 83

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ....................................................... 85

1. Kết luận ............................................................................................... 85

2. Khuyến nghị ........................................................................................ 86

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................. 87

vi

PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ĐC : Đối chứng

ĐG : Đánh giá

GDCD : Giáo dục công dân

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

KT: : Kiểm tra

KT, ĐG : Kiểm tra, đánh giá

NCTH : Nghiên cứu trường hợp

NCTHĐH : Nghiên cứu trường hợp điển hình

THPT : Trung học phổ thông

TN : Thực nghiệm

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Tình hình sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong dạy học

môn GDCD cấp THPT ở Thành phố Thái Nguyên......................35

Bảng 2.2: Những khó khăn khi vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp

trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT Thành

phố Thái Nguyên...........................................................................37

Bảng 3.1: Các lớp tham gia thực nghiệm......................................................58

Bảng 3.2: Số lượng GV dạy môn GDCD ở trường thực nghiệm .................58

Bảng 3.3: Điểm kiểm tra 15 phút của lớp TN và ĐC ở trường THPT Lương

Ngọc Quyến ..................................................................................73

Bảng 3.4: Điểm kiểm tra 1 tiết của lớp TN và ĐC trường THPT Thái Nguyên....74