Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

–––––––––––––––––––––––

TRẦN THỊ THƠM

VÂṆ DUṆ G PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM

TRONG DAỴ HOC̣ GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10

Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN PHÚ BÌNH

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

–––––––––––––––––––––––

TRẦN THỊ THƠM

VÂṆ DUṆ G PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM

TRONG DAỴ HOC̣ GIÁO DUC CÔNG DÂN L ̣ ỚP 10

Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN PHÚ BÌNH

TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận chính trị

Mã số: 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ LAN

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn

khoa học của TS. Trần Thị Lan - giảng viên khoa giáo duc̣ chính trị - trường Đại học

Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận

văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Moi ̣

thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017

Tác giả

Trần Thị Thơm

ii

LỜI CẢM ƠN

Để luâṇ văn hoàn thành và đươc̣ phép bảo vê ̣tôi đã nhân đư ̣ ơc s ̣ ự quan tâm

giúp đỡcủa nhiều cá nhân và đơn vi.̣

Nhân dip̣ này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc đến:

- Giảng viên hướng dẫn Tiên s ̃ ĩ

: Trần Thị Lan - ngườ

i đãdành nhiều thờ

i gian

quý báu để hướng dẫn, góp ý, chia sẻ…. giúp tôi có đinh hư ̣ ớng đúng trong suốt thờ

i

gian thưc hi ̣ ên lu ̣ ân văn. ̣

- Thầy, cô phản biêṇ - những ngườ

i đãgóp ý chân thành, thẳng thắn để chúng

tôi hoàn thành luân văn ̣ tốt hơn.

- Các thầy, cô giảng day l ̣ ớp cao hoc l ̣ ý

luân v ̣ à phương pháp day ḥ oc l ̣ ý

luân ̣

chính tri -̣ đã giúp chúng tôi có nền tảng kiến thức để thưc hi ̣ êṇ luân văn. ̣

- Trường THPT Điềm Thụy, trường THPT Phú Bình, trường THPT Lương Phú

đãgiúp đỡvà

taọ điều kiêṇ thuân l ̣ ơi cho ch ̣ úng tôi trong suốt quá

trình khảo sá

t và

thưc nghi ̣ êm. ̣

- Sau cùng, tôi xin gửi lờ

i cảm ơn đến những ngườ

i thân, những ngườ

i trong

gia đình luôn động viên, khuyến khích và tao đi ̣ ều kiên thu ̣ ân l ̣ ơi, gi ̣ úp tôi hoàn thành

luân văn. ̣

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017

Tác giả

Trần Thị Thơm

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan ..................................................................................................................i

Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii

Mục lục ........................................................................................................................ iii

Danh mục các chữ viết tắt.............................................................................................iv

Danh mục các bảng........................................................................................................v

Danh mục các biểu đồ...................................................................................................vi

MỞ ĐẦU............................................................................................................. 1

1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................... 1

2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................ 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 3

4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ........................................................ 3

5. Đóng góp của đề tài .......................................................................................... 3

6. Kết cấu của đề tài.............................................................................................. 3

NỘI DUNG ......................................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG

PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG

DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH

THÁI NGUYÊN ................................................................................................. 4

1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ............................................................................. 4

1.1.1. Những công trình nghiên cứu nước ngoài ................................................... 4

1.1.2. Những công trình nghiên cứu trong nước.................................................... 4

1.2. Cơ sở lí luận của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy

học GDCD lớp 10 ở các trường THPT ................................................................. 7

1.2.1. Phương pháp thảo luận nhóm...................................................................... 7

1.2.2. Mục tiêu dạy học và nội dung chương trình GDCD lớp 10 .................... 17

1.2.3. Vai trò của phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 10..... 22

iv

1.3. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy

học GDCD lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ........ 28

1.3.1. Đặc điểm của học sinh THPT ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ......... 28

1.3.2. Thực trạng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học

GDCD lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ...... 30

Kết luận chương 1............................................................................................... 36

Chương 2: QUI TRÌNH VÀ ĐIỀU KIỆN VẬN DỤNG PHƯƠNG

PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG

DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN PHÚ BÌNH TỈNH

THÁI NGUYÊN............................................................................................... 37

2.1. Một số nguyên tắc cần đảm bảo khi vận dụng phương pháp thảo

luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú

Bình, tỉnh Thái Nguyên .................................................................................... 37

2.2. Quy trình vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD

lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ....................... 39

2.2.1. Lập kế hoạch thảo luận nhóm.................................................................... 40

2.2.2. Xác định nội dung thảo luận nhóm............................................................ 40

2.2.3. Thiết kế bài giảng...................................................................................... 41

2.2.4. Thực hiện dạy học trên lớp........................................................................ 42

2.2.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS................................................ 45

2.3. Những điều kiện cần thiết để vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong

dạy học GDCD lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên...... 49

2.3.1. Điều kiện đối với GV................................................................................ 49

2.3.2. Điều kiện đối với HS................................................................................. 50

2.3.3. Điều kiện đối với các cấp quản lý.............................................................. 51

2.3.4. Điều kiện về cơ sở vật chất........................................................................ 53

Kết luận chương 2............................................................................................... 54

v

Chương 3: THIẾT KẾ VÀ THỰC NGHIỆM PHƯƠNG PHÁP THẢO

LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10

Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN . 55

3.1. Kế hoạch TN................................................................................................ 55

3.1.1 Mục đích của TN ....................................................................................... 55

3.1.2. Giả thuyết TN ........................................................................................... 55

3.1.3. Thời gian, địa điểm, đối tượng TN và ĐC................................................. 56

3.2. Nội dung TN................................................................................................ 57

3.2.1. Những nội dung khoa học cần TN............................................................. 57

3.2.2. Thiết kế giáo án TN .................................................................................. 57

3.2.3. Tiến hành dạy TN ..................................................................................... 81

3.2.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS................................................ 83

3.3. Kết quả TN .................................................................................................. 85

3.3.1. Khảo sát trình độ ban đầu của lớp TN và lớp ĐC...................................... 85

3.3.2. Phân tích, đánh giá kết quả sau TN ........................................................... 86

Kết luận chương 3.............................................................................................. 96

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................... 97

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................... 99

iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

THPT : Trung học phổ thông

GDCD : Giáo dục công dân

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

ĐC : Đối chứng

TN : TN

TB : Trung bình

TS : Tổng số

SL : Số lượng

tr : Trang

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Quy mô HS ở các trường THPT trên địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh

Thái Nguyên giai đoạn 2011 - 2016...........................................................28

Bảng 1.2. Kết quả học tập học kỳ I năm học 2016 - 2017 của HS khối 10 các

trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên .....................................30

Bảng 1.3. Mức độ sử dụng phương pháp thảo luận nhóm và các phương pháp dạy

học khác ......................................................................................................31

Bảng 1.4. Kết quả tìm hiểu những khó khăn khi vận dụng phương pháp thảo luận

nhóm trong dạy học GDCD lớp 10..............................................................33

Bảng 1.5. Thái độ học tập môn GDCD của HS .............................................................35

Bảng 3.1. Điểm kiểm tra học kỳ I môn GDCD giữa lớp TN và lớp ĐC ở trường

THPT Điềm Thụy.......................................................................................85

Bảng 3.2. Điểm kiểm tra hoc ḳ ỳ I môn GDCD giữa lớp TN và lớp ĐC ở trường

THPT Phú Bình..........................................................................................85

Bảng 3.3. Điểm kiểm tra hoc k ̣ ỳ I môn GDCD giữa lớp TN và ĐC ở trường

THPT Lương Phú .......................................................................................86

Bảng 3.4. Mức độ hứng thú học tập của HS..................................................................87

Bảng 3.5. Thái độ học tập của HS đối với giờ học thảo luận nhóm............................88

Bảng 3.6. Kết quả kiểm tra 1 tiết trên phạm vi 3 trường THPT huyện Phú Bình,

tỉnh Thái Nguyên........................................................................................91

vi

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Kết quả kiểm tra 1 tiết ở trường THPT Điềm Thụy................................90

Biểu đồ 3.2. Kết quả kiểm tra 1 tiết ở trường THPT Phú Bình...................................90

Biểu đồ 3.3. Kết quả kiểm tra 1 tiết ở trường THPT Lương Phú................................91

Biểu đồ 3.4. Kết quả kiểm tra 1 tiết trên phạm vi 3 trường THPT huyện Phú

Bình, tỉnh Thái Nguyên..........................................................................92

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Bước vào thế kỷ XXI, chất lượng nguồn nhân lực giữ vai trò quyết định việc

phát triển nội lực của mỗi quốc gia, dân tộc. Đó là nhân tố tạo lợi thế trong hợp tác,

cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế tri thức và cuộc

cách mạng khoa học - công nghệ đã không những xác định vị trí của con người ở

hàng đầu trong lực lượng sản xuất mà còn định hình ngày càng rõ hơn vai trò đặc biệt

quan trọng của nguồn lực trí tuệ. Điều này lý giải tại sao giờ đây, nâng cao chất lượng

nguồn nhân lực thông qua giáo dục được đặt ra như một giải pháp chiến lược cho sự

phát triển, chấn hưng dân tộc mà Việt Nam phải hết sức quan tâm.

Yêu cầu tìm kiếm chiếc chìa khoá cho sự phát triển nguồn nhân lực ở nước ta

đã đưa triết lý giáo dục “lấy việc hình thành năng lực người học làm trung tâm, làm

mục tiêu đào tạo thay cho truyền thụ kiến thức” trở thành nhiệm vụ trọng tâm để hiện

thực hóa quan điểm của Đảng về “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp

ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định

hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”.

Theo đó, cốt lõi của đổi mới dạy và học là hướng tới phát huy tính tích cực, chủ

động, sáng tạo của người học.

Với vai trò quan trọng và trực tiếp trong giáo dục HS ý thức, hành vi người

công dân, phát triển trí lực và nhân cách con người toàn diện, môn GDCD lớp 10 có

nhiệm vụ đào tạo những người lao động mới vừa có tri thức khoa học, vừa có đạo

đức, vừa có năng lực hoạt động thực tiễn, vừa có phẩm chất chính trị tư tưởng, ý thức

cộng đồng, có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. Không những thế, môn

GDCD lớp 10 còn có chức năng phát triển ở người học năng lực thuyết trình, năng lực

hợp tác và làm việc theo nhóm. Đây là những năng lực thiết yếu của người lao động

mới trước đòi hỏi của xu thế toàn cầu hóa, cạnh tranh, hội nhập mà Việt Nam cũng

như mọi quốc gia đều phải chú tâm đào tạo và bồi dưỡng.

Huyện Phú Bình tỉnh Thái Nguyên là địa bàn được phân bổ 3 trường THPT.

Những năm qua, chương trình hành động đổi mới phương pháp dạy học môn GDCD

2

nói chung và GDCD lớp 10 nói riêng đã được đội ngũ GV ở các trường THPT trên

địa bàn huyện Phú Bình tích cực triển khai. Tuy nhiên, việc dạy và học môn GDCD

trên thực tế chưa được quan tâm đúng mức; phương pháp thảo luận nhóm chưa được

vận dụng một cách khoa học và hiệu quả. Điều này làm cho môn học trở nên khô

khan, nhàm chán; tâm lý thờ ơ, ngại học môn GDCD của nhiều HS về cơ bản chưa

được khắc phục. Những biểu hiện này hoàn toàn xa lạ với chủ trương đổi mới giáo

dục mà Đảng ta đã xác định.

Thực tiễn nêu trên đã khách quan hóa tính tất yếu phải đổi mới phương pháp

dạy học GDCD 10 ở các trường THPTtrên địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên

theo hướng tiếp cận năng lực, phát huy được sự chủ động, tích cực của HS khi tiếp nhận

kiến thức. Trong đó, vận dụng phương pháp thảo luận nhóm đã trở thành nhu cầu nội tại

để nâng cao chất lượng giảng dạy GV. Vấn đề đặt ra là thảo luận nhóm trong lớp sẽ được

tổ chức như thế nào? Mục tiêu của nó là gì? Cách thực hiện ra sao? quả là vấn đề mang

nhiều thử thách mà người GV cần phải nghiên cứu giải quyết. Điều đó không chỉ có ý

nghĩa sâu sắc về lý luận mà còn góp phần hiện thực hóa chủ trương “đổi mới căn bản,

toàn diện nền giáo dục” theo tinh thần Nghị quyết Đại hội lần thứ XI của Đảng.

Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi lựa chọn vấn đề: “Vận dụng phương pháp

thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình,

tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.

2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Qua khảo sát và TN phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD 10,

đề tài rút ra những yêu cầu sư phạm, những biện pháp chủ yếu để nâng cao hiệu quả dạy

học môn GDCD 10 cho HS THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên hiện nay.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương pháp thảo

luận nhóm trong dạy học GDCD 10.

- Tiến hành TN phương pháp thảo luận nhóm vào dạy học môn GDCD lớp 10 ở

các trường THPT ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên.

- Để xuất một số yêu cầu và đưa ra khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả vận

dụng phương pháp thảo luận nhóm vào dạy học môn GDCD lớp 10 ở các trường THPT

ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên.