[Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 16 phần 10 pps

800 B¶n chØ dÉn tªn ng−êi

Trong chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914 - 1918), lµ chñ tÞch cña

ñy

ban c«ng nghiÖp - qu©n sù trung

−¬ng vµ ñy viªn cña Héi ®ång ®Æc

tr¸ch quèc phßng. Sau C¸ch m¹ng d©n chñ - t

− s¶n th¸ng Hai

1917

― bé tr

−ëng Bé chiÕn tranh vµ hµng h¶i trong thµnh phÇn ®Çu

tiªn cña ChÝnh phñ l©m thêi t

− s¶n, ñng hé ®

−êng lèi tiÕp tôc chiÕn

tranh "cho ®Õn th¾ng lîi cuèi cïng". Th¸ng T¸m 1917, tham gia tæ

chøc cuéc phiÕn lo¹n cña Coãc-ni-lèp, bÞ b¾t t¹i mÆt trËn, nh

−ng

®

−îc ChÝnh phñ l©m thêi th¶. Sau C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa

th¸ng M

−êi, y r¸o riÕt ho¹t ®éng chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt, lµ

phÇn tö b¹ch vÖ l

−u vong.

― 58 - 582, 594.

Guèc-c«, V. I. (1863 - 1927)

― mét nh©n vËt ho¹t ®éng ph¶n ®éng cña

n

−íc Nga Nga hoµng. N¨m 1902 ®

−îc cö phô tr¸ch ban héi ®ång

®Þa ph

−¬ng trùc thuéc Bé néi vô, n¨m 1906 lµ thø tr

−ëng Bé néi

vô. Trong §u-ma nhµ n

−íc I, Guèc-c« lªn tiÕng ph¶n ®èi c¸c dù

luËt ruéng ®Êt, b¶o vÖ lîi Ých cña ®Þa chñ - chñ n«. §· ®ãng mét vai

trß næi bËt trong chÝnh phñ G«-rª-m

−-kin, c¸i chÝnh phñ mµ V. I. Lª￾nin ®· gäi lµ néi c¸c Guèc-c« - G«-rª-m

−-kin cã "c

−¬ng lÜnh t

− s¶n -

quý téc". VÒ sau ®· tham gia vô ¨n c¾p quü nhµ n

−íc vµ tiªu l¹m

tiÒn c«ng vµ theo sù kÕt ¸n cña Ph¸p viÖn tèi cao, Guèc-c« ®· bÞ c¸ch

chøc. N¨m 1912 ®

−îc bÇu lµm ñy viªn Héi ®ång nhµ n

−íc. Sau

C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M

−êi, y ®· chèng l¹i ChÝnh

quyÒn x«-viÕt, lµ mét phÇn tö b¹ch vÖ l

−u vong.

― 298, 306, 450.

Guèc-vÝch, Ph. I. ― xem §an, Ph. I.

H

H¸c-®en (Harden), M¸c-xi-mi-li-an (VÝt-cèp-xki) (1861 - 1927)

― nhµ

chÝnh luËn vµ nhµ v¨n §øc. ¤ng næi tiÕng qua nh÷ng bµi b¸o

chÝnh trÞ s¾c bÐn cña m×nh chèng l¹i c¸c giíi ph¶n ®éng Phæ. N¨m

1892 s¸ng lËp ra tê tuÇn b¸o "Die Zukunft" ("T

−¬ng lai") vµ lµm

biªn tËp tuÇn b¸o Êy cho tíi n¨m 1922. N¨m 1907, ®· lªn tiÕng t¹i

mét vô ¸n xÐt xö xÊu xa ®Ó v¹ch trÇn bän cËn thÇn cña Vin-hem II

lµ ®· trôy l¹c vµ suy ®åi vÒ ®¹o ®øc. §Çu chiÕn tranh thÕ giíi thø

nhÊt, ®· b¶o vÖ nh÷ng quan ®iÓm muèn th«n tÝnh, sau ®ã chuyÓn

sang phe cña nh÷ng ng

−êi hßa b×nh chñ nghÜa. Cã c¶m t×nh víi

n

−íc Nga x«-viÕt.

― 174.

Hen-rÝch VII, Tª-«-®« (1457 - 1509)

― vua Anh tõ n¨m 1485. Hen-rÝch

khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ th

−¬ng m¹i. Trong nh÷ng

B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 801

n¨m Hen-rÝch VII trÞ v×, qu¸ tr×nh bän ®iÒn chñ lín khoanh nh÷ng

®Êt ®ai cña n«ng d©n vµ ®uæi hµng lo¹t n«ng d©n ra khái ruéng

®Êt ®

−îc ®Èy m¹nh.

― 314.

I

I-a-c«-bi, M. (Ghen-®en-man, M. I-a)

― ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa -

c¸ch m¹ng, mét trong nh÷ng t¸c gi¶ cuèn s¸ch "VÒ viÖc söa ®æi

c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt vµ sù luËn chøng cho c

−¬ng lÜnh ®ã" do Nhµ

xuÊt b¶n "Kû nguyªn" xuÊt b¶n vµo n¨m 1908.

― 551.

I-d¬-g«-Ðp (Lan-®ª), A. X. (sinh n¨m 1872)

― nhµ chÝnh luËn t

− s¶n,

mét trong nh÷ng nhµ t

− t

−ëng cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Lóc

®Çu lµ "ng

−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p", cã mét thêi gian ng¶ theo nh÷ng

ng

−êi d©n chñ - x· héi, n¨m 1905 l¹i ch¹y sang phe §¶ng d©n

chñ - lËp hiÕn. §· lªn tiÕng c«ng kÝch d÷ déi nh÷ng ng

−êi b«n-sª￾vÝch trªn c¸c c¬ quan ng«n luËn d©n chñ - lËp hiÕn: b¸o "ng«n

luËn", c¸c t¹p chÝ "Ký sù miÒn Nam" vµ "T

− t

−ëng Nga", tham gia

trong v¨n tËp ph¶n c¸ch m¹ng "Nh÷ng c¸i mèc". Sau C¸ch m¹ng

x· héi chñ nghÜa th¸ng M

−êi, I-d¬-g«-Ðp céng t¸c víi t¹p chÝ cña

nhãm trÝ thøc theo khuynh h

−íng suy ®åi "TruyÒn tin v¨n häc".

Do ho¹t ®éng chÝnh luËn ph¶n c¸ch m¹ng, cho nªn n¨m 1922 bÞ

trôc xuÊt ra n

−íc ngoµi.

― 595, 598.

I-d¬-mai-lèp, P. G. (sinh n¨m 1880)

― ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi, thuéc ph¸i men-sª-vÝch, ®¹i biÓu cña tØnh Nèp-g«-rèt trong §u-ma nhµ

n

−íc II. I-d¬-mai-lèp lµm viÖc ë x

−ëng ®ång hå Pª-tÐc-bua, sau ®ã

lµm gi¸o viªn n«ng th«n; bÞ coi lµ phÇn tö kh«ng ®¸ng tin cËy nªn

bÞ t

−íc quyÒn d¹y häc, lµm n«ng nghiÖp. Trong §u-ma, lµ ñy viªn tiÓu ban l

−¬ng thùc. §· bÞ truy tè vÒ vô ¸n ®¶ng ®oµn d©n chñ - x·

héi.

― 507.

I-d¬-v«n-xki, A. P. (1856 - 1919)

― nhµ ngo¹i giao Nga. Tr

−íc n¨m 1906

®· gi÷ chøc vô ngo¹i giao quan träng ë Va-ti-c¨ng, Bª-«-gr¸t,

Muyn-khen, T«-ki-« vµ C«-pen-ha-g¬. Tõ n¨m 1906 lµ bé tr

−ëng Bé

ngo¹i giao Nga. I-d¬-v«n-xki sèt s¾ng ñng hé sù gÇn gòi gi÷a Anh

vµ Nga; ®· tham gia trùc tiÕp vµo viÖc ký kÕt hiÖp

−íc Nga - Anh

n¨m 1907; hiÖp

−íc nµy ®· hoµn thµnh viÖc thµnh lËp khèi §ång

minh. Tham gia nhiÒu cuéc gÆp gì vµ héi nghÞ quèc tÕ. N¨m

1910 do nhiÒu thÊt b¹i trong c«ng t¸c ngo¹i giao nªn bÞ c¸ch chøc

bé tr

−ëng vµ ®

−îc cö lµm ®¹i sø ë Pa-ri, ë ®Êy tiÕp tôc thùc hiÖn

chñ tr

−¬ng cñng cè khèi §ång minh. Sau C¸ch m¹ng x· héi

802 B¶n chØ dÉn tªn ng−êi

chñ nghÜa th¸ng M

−êi ë l¹i Ph¸p sèng l

−u vong, lªn tiÕng ñng hé

cuéc can thiÖp vò trang cña n

−íc ngoµi chèng n

−íc Nga x«-viÕt.

―

581, 582, 584.

I- oãc-®an-xki, N. I. (1876 - 1928)

― ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi; sau §¹i

héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, «ng lµ ®¶ng viªn

men-sª-vÝch. N¨m 1904 «ng céng t¸c th

−êng xuyªn víi tê b¸o

men-sª-vÝch "Tia löa"; n¨m 1905 tham gia Ban chÊp hµnh X«-viÕt Pª-tÐc-bua. N¨m 1906 lµ ®¹i biÓu kh«ng cã quyÒn biÓu quyÕt cña

§¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, ®¹i biÓu cña Ban chÊp hµnh trung

−¬ng thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga (®¹i biÓu cña ph¸i men-sª￾vÝch). Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ, «ng xÝch gÇn

víi ph¸i men-sª-vÝch ñng hé ®¶ng

― ph¸i Plª-kha-nèp. Sau C¸ch

m¹ng d©n chñ - t

− s¶n th¸ng Hai 1917

― lµ ph¸i viªn cña ChÝnh

phñ l©m thêi t

− s¶n bªn c¹nh c¸c qu©n ®oµn ë mÆt trËn T©y -

Nam. N¨m 1921 «ng gia nhËp hµng ngò §¶ng céng s¶n (b) Nga.

N¨m 1922 c«ng t¸c t¹i Bé d©n ñy ngo¹i giao vµ trong Nhµ xuÊt

b¶n quèc gia. Sau ®ã lµ ®¹i diÖn toµn quyÒn ë

ý. Tõ n¨m 1924 «ng

ho¹t ®éng v¨n häc.

― 146, 555.

I-u-ra-sÐp-xki, P. P. (1872 - 1945)

― nhµ ho¹t ®éng x· héi vµ nhµ n

−íc

t− s¶n L¸t-vi-a, vÒ nghÒ nghiÖp lµ luËt s

−. §¹i biÓu cña tØnh Cuèc￾li-an-®i-a trong §u-ma nhµ n

−íc II; ®¶ng viªn d©n chñ - lËp hiÕn.

Tõ n¨m 1907 xuÊt b¶n vµ biªn tËp tê b¸o En-ga-va "Sadz×ve" ("§êi

sèng hµng ngµy"). Tõ cuèi n¨m 1918 nhiÒu lÇn tham gia chÝnh phñ

L¸t-vi-a t

− s¶n, n¨m 1928 lµ chñ tÞch néi c¸c L¸t-vi-a.

― 494 - 495.

I-u-ri-nª, T. I-a. (sinh n¨m 1873)

― nhµ ho¹t ®éng nhµ n

−íc vµ x· héi E￾xt«-ni-a, vÒ nghÒ nghiÖp lµ luËt s

−. Lµ ®¹i biÓu cña tØnh E-xt«-ni-a

trong §u-ma nhµ n

−íc II, ®i theo ph¸i tiÕn bé

― mét nhãm chÝnh

trÞ cña giai cÊp t

− s¶n qu©n chñ - tù do chñ nghÜa. Trong nh÷ng

n¨m 1918 - 1919

― phô t¸ vµ lµ thø tr

−ëng Bé quèc phßng cña

chÝnh phñ t

− s¶n E-xt«-ni-a.

― 495.

Ých-x¬ ― xem Ma-xlèp, P. P.

K

kha-xa-nèp, C. G. (sinh n¨m 1879)

― ®¹i biÓu cña tØnh U-pha trong

§u-ma nhµ n

−íc II, vÒ nghÒ nghiÖp lµ gi¸o viªn, thuéc nhãm nh©n d©n - Håi gi¸o. Trong §u-ma, tham gia tiÓu ban l

−¬ng thùc, ®i

theo ph¸i lao ®éng.

― 498.

B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 803

Khan-Kh«i-xki Pha-ta-li-khan (1876 - 1920)

― ®Þa chñ, ®¹i biÓu cña

nh÷ng ng

−êi Håi gi¸o tØnh £-li-da-vÐt-p«n trong §u-ma nhµ n

−íc

II, ®¶ng viªn d©n chñ - lËp hiÕn. Lµm phã ñy viªn c«ng tè cña toµ

¸n khu £-ca-tª-ri-n«-®a. Tõ th¸ng M

−êi mét 1917 ®Õn th¸ng

N¨m 1918, tham gia Bé d©n ñy Da-c¸p-ca-d¬ vµ nghÞ viÖn Da￾c¸p-ca-d¬

― nh÷ng c¬ quan ph¶n c¸ch m¹ng cña chÝnh quyÒn ë

Da-c¸p-ca-d¬; trong nh÷ng n¨m 1918 - 1920, lµ chñ tÞch Héi ®ång

bé tr

−ëng, sau ®ã lµ bé tr

−ëng Bé ngo¹i giao cña chÝnh phñ ph¶n

c¸ch m¹ng Mu-xa-v¸t ë A-dÐc-bai-gian. Sau khi ChÝnh quyÒn x«-

viÕt giµnh th¾ng lîi ë A-dÐc-bai-gian vµo th¸ng T

− 1920, Khan -

Kh«i-xki ch¹y sang Gru-di-a men-sª-vÝch.

― 496 - 497.

Kh«-mi-a-cèp, N. A. (1850 - 1925)

― ®¹i ®Þa chñ, ®¶ng viªn §¶ng th¸ng

M

−êi. Trong nh÷ng n¨m 1886 - 1896 lµ thñ lÜnh cña giíi quý téc

tØnh Xm«-len-xc¬. Tõ n¨m 1896 ®Õn 1902

― gi¸m ®èc Côc n«ng

nghiÖp trong Bé n«ng nghiÖp vµ tµi s¶n quèc gia. N¨m 1906 ®

−îc

bÇu lµm ñy viªn Héi ®ång nhµ n

−íc. §¹i biÓu cña c¸c §u-ma nhµ

n

−íc II, III vµ IV, lµ chñ tÞch §u-ma nhµ n

−íc III ®Õn th¸ng Ba

1910.

― 195.

Khru-xta-lÐp - N«-x¸c, G. X. (Pª-rª-i-a-xl¸p-xki, I-u), (1877 - 1918),

―

trî lý tr¹ng s

−, lóc ®Çu lµ ng

−êi kh«ng ®¶ng ph¸i, sau ®ã ng¶ theo ph¸i men-sª-vÝch. N¨m 1905 lµ chñ tÞch X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng

nh©n Pª-tÐc-bua do ph¸i men-sª-vÝch n¾m. N¨m 1906 bÞ ®

−a ra tßa

¸n vÒ vô X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n Pª-tÐc-bua vµ bÞ ®µy ®i Xi-bi￾ri, tõ ®ã khru-xta-lÐp ch¹y ra n

−íc ngoµi; lµ ng

−êi tham dù §¹i

héi V (ë Lu©n-®«n) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga.

trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ, lµ ng

−êi theo ph¸i

thñ tiªu, kiªn tr× t

− t

−ëng c¬ héi chñ nghÜa ®ßi triÖu tËp "®¹i héi

c«ng nh©n kh«ng ®¶ng ph¸i" vµ ®ßi thµnh lËp "®¶ng c«ng nh©n

kh«ng ®¶ng ph¸i më réng"; céng t¸c víi b¸o men-sª-vÝch "TiÕng

nãi ng

−êi d©n chñ - x· héi". §· viÕt b¸o chèng nh÷ng ng

−êi b«n￾sª-vÝch, trong c¸c bµi ®ã, theo c¸ch nãi cña V. I. Lª-nin, kh«ng cã

mét c¸i g× kh¸c "ngoµi sù o¸n hËn th«ng th

−êng cña nh÷ng phÇn

tö trÝ thøc t

− s¶n kh«ng ®¶ng ph¸i" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ

xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 15, tr. 460). N¨m 1909 ra khái

®¶ng, cã nh÷ng ho¹t ®éng tµi chÝnh ¸m muéi. Trong nh÷ng n¨m

chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, khru-xta-lÐp trë vÒ Nga. Sau C¸ch

m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M

−êi, r¸o riÕt ho¹t ®éng ph¶n c¸ch

m¹ng ë U-crai-i-na, ñng hé thñ lÜnh C«-d¾c Xc«-r«-p¸t-xki vµ

PÕt-li-u-ra. BÞ b¾n n¨m 1918.

― 48, 198.

804 B¶n chØ dÉn tªn ng−êi

Khv«-r«-xtu-khin, I. P. (sinh n¨m 1879)

― n«ng d©n, ®¹i biÓu cña tØnh

Xa-ra-tèp trong §u-ma nhµ n

−íc II, ®¶ng viªn x· héi chñ nghÜa -

c¸ch m¹ng. Trong nh÷ng n¨m 1905 - 1906 lµm x· tr

−ëng, nhiÒu

lÇn bÞ chÝnh quyÒn Nga hoµng theo dâi.

― 490.

Ki-dª-vÐt-te, A. A. (1866 - 1933)

― nhµ sö häc vµ nhµ chÝnh luËn t

−

s¶n - tù do chñ nghÜa. Trong nh÷ng n¨m 1900 - 1911

― phã gi¸o s

−

Tr

−êng ®¹i häc tæng hîp M¸t-xc¬-va; lµ thµnh viªn cña "Héi liªn

hiÖp gi¶i phãng" tõ khi míi thµnh lËp, mét trong nh÷ng thñ lÜnh

cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. §¹i biÓu cña thµnh phè M¸t-xc¬-va

trong §u-ma nhµ n

−íc II; ®· céng t¸c víi tê "Tin tøc n

−íc Nga",

tham gia héi ®ång biªn tËp vµ lµ mét trong nh÷ng biªn tËp viªn

cña t¹p chÝ "T

− t

−ëng Nga". Trong nh÷ng t¸c phÈm chÝnh luËn -

sö häc cña m×nh, Ki-dª-vÐt-te ®· xuyªn t¹c ý nghÜa cña cuéc c¸ch

m¹ng Nga nh÷ng n¨m 1905 - 1907. Khi ®¸nh gi¸ nh÷ng quan ®iÓm

cña Ki-dª-vÐt-te, V. I. Lª-nin trong mét sè t¸c phÈm cña m×nh, ®·

liÖt y vµo danh s¸ch nh÷ng gi¸o s

− d©n chñ - lËp hiÕn bu«n b¸n

khoa häc chiÒu theo ý muèn cña ph¸i ph¶n ®éng. Sau C¸ch m¹ng

x· héi chñ nghÜa th¸ng M

−êi, Ki-dª-vÐt-te tiÕn hµnh ®Êu tranh tÝch

cùc chèng l¹i ChÝnh quyÒn x«-viÕt; v× vËy ®Õn n¨m 1922 ®· bÞ trôc

xuÊt ra khái n

−íc Nga x«-viÕt.

ë n

−íc ngoµi, Ki-dª-vÐt-te ®· tÝch

cùc ho¹t ®éng trong giíi b¸o chÝ b¹ch vÖ l

−u vong.

― 31.

Ki-xª-lÐp, A. E. (sinh n¨m 1868)

― ®¹i biÓu cña tØnh Tam-bèp trong §u￾ma nhµ n

−íc II, xuÊt th©n lµ n«ng d©n. Tham gia Nhãm lao ®éng.

GÇn 10 n¨m lµm gi¸o viªn n«ng th«n, sau ®ã lµ nh©n viªn v¨n

phßng trªn tuyÕn ®

−êng s¾t Ri-a-dan - U-ran ë Xa-ra-tèp vµ C«-

d¬-lèp. Trong thêi gian cã cuéc b·i c«ng vµo th¸ng M

−êi - th¸ng

Ch¹p 1905 lµ ®¹i biÓu cña hÇu hÕt c¸c ®¹i héi ngµnh ®

−êng s¾t.

Trong §u-ma, tham gia tiÓu ban ruéng ®Êt vµ tiÓu ban vÒ gi¸o dôc

quèc d©n. §· céng t¸c víi "T¹p chÝ cho mäi ng

−êi", "NhËt ký Xa￾ra-tèp" vµ c¸c xuÊt b¶n phÈm kh¸c.

― 478, 481, 483.

KiÕc-n«-xèp, N. X. (sinh n¨m 1847)

― ®¹i biÓu cña tØnh Xa-ra-tèp trong

§u-ma nhµ n

−íc II, lµ n«ng d©n. Trong §u-ma ng¶ theo ph¸i x·

héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng.

― 484.

L

La-rin, I-u. (Lu-ri-ª, M. A.) (1882 - 1932)

― ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi

thuéc ph¸i men-sª-vÝch, ®¹i biÓu chÝnh thøc t¹i §¹i héi IV (§¹i

B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 805

héi thèng nhÊt) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. La-rin

b¶o vÖ c

−¬ng lÜnh men-sª-vÝch chñ tr

−¬ng ®Þa ph

−¬ng c«ng h÷u

hãa ruéng ®Êt, ñng hé t

− t

−ëng c¬ héi chñ nghÜa ®ßi triÖu tËp "®¹i héi c«ng nh©n". Lµ ®¹i biÓu cña tæ chøc P«n-ta-va ®i dù §¹i héi V

(ë Lu©n-®«n) cña ®¶ng. Sau thÊt b¹i cña c¸ch m¹ng 1905 - 1907,

La-rin trë thµnh mét trong nh÷ng ng

−êi truyÒn b¸ tÝch cùc cho

khuynh h

−íng thñ tiªu. La-rin ®· tham gia tÝch cùc trong khèi th¸ng T¸m chèng ®¶ng; lµ ñy viªn Ban tæ chøc cña khèi nµy. Sau

C¸ch m¹ng d©n chñ - t

− s¶n th¸ng hai 1917, cÇm ®Çu nhãm men￾sª-vÝch quèc tÕ chñ nghÜa, xuÊt b¶n t¹p chÝ "Quèc tÕ". Th¸ng T¸m

1917 ®

−îc kÕt n¹p vµo ®¶ng b«n-sª-vÝch. Sau C¸ch m¹ng x· héi

chñ nghÜa th¸ng M

−êi, La-rin lµm c«ng t¸c chÝnh quyÒn vµ c«ng

t¸c kinh tÕ.

― 429, 430, 431, 436, 438.

Lan-®e, A. X. ― xem I-d¬-g«-Ðp, A. X.

L¸t-xan (Lassalle), PhÐc-®i-n¨ng (1825 - 1864)

― nhµ x· héi chñ nghÜa tiÓu t

− s¶n §øc, ng

−êi s¸ng lËp ra mét lo¹i chñ nghÜa c¬ héi trong

phong trµo c«ng nh©n §øc

― chñ nghÜa L¸t-xan.

L¸t-xan lµ mét trong nh÷ng ng

−êi s¸ng lËp ra Tæng héi c«ng nh©n §øc (1863). ViÖc thµnh lËp Tæng héi cã mét ý nghÜa tÝch cùc

®èi víi phong trµo c«ng nh©n, song khi ®

−îc bÇu lµm chñ tÞch

Tæng héi th× L¸t-xan l¹i ®

−a Tæng héi ®i theo con ®

−êng c¬ héi

chñ nghÜa. Ph¸i L¸t-xan hy väng b»ng con ®

−êng c«ng khai tuyªn truyÒn cho quyÒn phæ th«ng ®Çu phiÕu, b»ng con ®

−êng s¸ng lËp

ra c¸c héi s¶n xuÊt ®

−îc nhµ n

−íc gioong-ke trî cÊp th× cã thÓ

thiÕt lËp ®

−îc "nhµ n

−íc nh©n d©n tù do". L¸t-xan ñng hé chÝnh

s¸ch thèng nhÊt n

−íc §øc "tõ trªn xuèng" d

−íi b¸ quyÒn l·nh ®¹o

cña n

−íc Phæ ph¶n ®éng. ChÝnh s¸ch c¬ héi chñ nghÜa cña ph¸i

L¸t-xan lµ trë ng¹i cho ho¹t ®éng cña Quèc tÕ I vµ cho viÖc thµnh

lËp mét ®¶ng c«ng nh©n ch©n chÝnh ë §øc, trë ng¹i cho viÖc gi¸o

dôc c«ng nh©n vÒ ý thøc giai cÊp.

Nh÷ng quan ®iÓm lý luËn vµ chÝnh trÞ cña ph¸i L¸t-xan ®· bÞ nh÷ng t¸c gi¶ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lª-nin phª ph¸n kÞch

liÖt (xem C. M¸c "Phª ph¸n c

−¬ng lÜnh G«-ta"; V. I. Lª-nin. "Nhµ

n

−íc vµ c¸ch m¹ng" vµ c¸c t¸c phÈm kh¸c).

― 446.

Lª-®ª-bua (Ledebour), Ghª-oãc-g¬ (1850 - 1947)

― ®¶ng viªn d©n chñ - x· héi §øc, tõ n¨m 1900 ®Õn 1918 lµ ®¹i biÓu cña §¶ng d©n chñ -

x· héi §øc trong quèc héi. Ng

−êi tham dù §¹i héi x· héi chñ

nghÜa quèc tÕ ë Stót-ga, t¹i ®ã ®· lªn tiÕng chèng l¹i chñ nghÜa

thùc d©n. Tham dù Héi nghÞ Xim-mÐc-van, mét trong nh÷ng nhµ

806 B¶n chØ dÉn tªn ng−êi

l·nh ®¹o chÝnh trÞ cña c¸nh h÷u ë Xim-mÐc-van. N¨m 1916, sau

khi cã sù ph©n liÖt trong §¶ng d©n chñ - x· héi §øc, Lª-®ª-bua

tham gia "nhãm lao ®éng d©n chñ - x· héi" cña quèc héi, nhãm

nµy lµ h¹t nh©n c¬ b¶n cña §¶ng d©n chñ - x· héi ®éc lËp §øc

ph¸i gi÷a ®

−îc thµnh lËp n¨m 1917; ®¶ng nµy bªnh vùc bän s«-

vanh c«ng khai. Trong nh÷ng n¨m 1920 - 1924 Lª-®ª-bua cÇm ®Çu

mét nhãm nhá ®éc lËp trong quèc héi. N¨m 1931 gia nhËp §¶ng

c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa. Sau khi HÝt-le n¾m chÝnh quyÒn, «ng

sang Thôy-sÜ sèng l

−u vong.

― 84.

Lª-nin, V. I. (U-li-a-nèp, V. I., Tu-lin, C.)

― c¸c tµi liÖu tiÓu sö.

― 107,

117, 118, 119, 120 - 121, 122, 127, 130 - 131, 133, 135, 138, 164 - 167,

171 - 172, 204, 212, 231, 233, 234, 235, 237, 269 - 270, 284, 289, 299,

303, 342, 350, 356, 368, 374, 385, 390, 391, 393, 396, 414, 416, 422,

424, 525 - 526.

Lª-«-na-x¬, P. X. (1864 - 1938)

― nhµ ho¹t ®éng nhµ n

−íc vµ x· héi LÝt￾va, vÒ nghÒ nghiÖp lµ luËt gia. Tõ n¨m 1889 lµm viÖc ë tßa ¸n khu

Xu-van-ki, sau ®ã lµ dù thÈm ë Ta-sken vµ nhiÒu n¬i kh¸c. N¨m

1907 ®

−îc bÇu lµm ®¹i biÓu cña tØnh Xu-van-ki trong §u-ma nhµ

n

−íc II; tham gia ®¶ng ®oµn cña §¶ng d©n chñ - lËp hiÕn. Trong

nh÷ng n¨m 1918 - 1919 nhiÒu lÇn tham gia chÝnh phñ LÝt-va t

− s¶n.

Tõ n¨m 1922 lµ gi¸o s

− Tr

−êng ®¹i häc tæng hîp Ca-u-na-x¬, chñ

tÞch Héi ®ång luËt gia LÝt-va. Tõ n¨m 1933 - 1938

― tæng biªn tËp

t¹p chÝ "V¨n hãa", mét t¹p chÝ d©n chñ - tù do chñ nghÜa.

― 496.

LiÕp-nÕch (Liebknecht), Vin-hem (1826 - 1900)

― nhµ ho¹t ®éng næi

tiÕng cña phong trµo c«ng nh©n §øc vµ phong trµo c«ng nh©n

quèc tÕ, mét trong nh÷ng ng

−êi s¸ng lËp vµ lµ l·nh tô cña §¶ng

d©n chñ - x· héi §øc. ¤ng ®· tÝch cùc tham gia vµo cuéc c¸ch

m¹ng 1848 - 1849 ë §øc, sau khi c¸ch m¹ng thÊt b¹i, «ng sèng

l−u vong ë n

−íc ngoµi, lóc ®Çu sèng ë Thôy-sÜ, sau ë Anh, t¹i ®ã

«ng ®· gÇn gòi víi C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen; do ¶nh h

−ëng cña

M¸c vµ ¡ng-ghen, LiÕp-nÕch ®· trë thµnh mét ng

−êi x· héi chñ

nghÜa. N¨m 1862 trë vÒ §øc. Sau khi Quèc tÕ I ®

−îc thµnh lËp,

«ng lµ mét trong nh÷ng ng

−êi tÝch cùc nhÊt trong viÖc truyÒn

b¸ nh÷ng t

− t

−ëng c¸ch m¹ng cña Quèc tÕ I vµ lµ ng

−êi tæ

chøc ra c¸c ph©n bé cña Quèc tÕ ë §øc. Tõ n¨m 1875 cho ®Õn cuèi

®êi LiÕp-nÕch lµ ñy viªn Ban chÊp hµnh trung

−¬ng §¶ng d©n

chñ - x· héi §øc vµ lµ tæng biªn tËp cña c¬ quan trung

−¬ng lµ

b¸o "Vorwärts" ("TiÕn lªn"). Tõ n¨m 1867 ®Õn 1870, lµ nghÞ sÜ Quèc

B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 807

héi miÒn B¾c §øc, tõ n¨m 1874, nhiÒu lÇn ®

−îc bÇu lµm nghÞ sÜ Quèc héi §øc; ®· khÐo biÕt lîi dông diÔn ®µn quèc héi ®Ó v¹ch

trÇn chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i ph¶n ®éng cña bän gioong-ke Phæ. V× ho¹t ®éng c¸ch m¹ng nªn nhiÒu lÇn bÞ xö tï. Tham gia tÝch cùc vµo viÖc tæ chøc Quèc tÕ II. C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen ®¸nh gi¸

cao LiÕp-nÕch, h

−íng dÉn ho¹t ®éng cña «ng, nh

−ng ®ång thêi

còng phª ph¸n lËp tr

−êng ®iÒu hßa cña «ng ®èi víi c¸c phÇn tö c¬

héi chñ nghÜa.

― 232, 601.

LÝp-kin, Ph. A. ― xem Tsª-rª-va-nin, N.

LÝt-van (Lidvall), £-rÝch Lª-«-na

― mét tªn trïm ®Çu c¬ vµ bÞp bîm, quèc tÞch Thôy-®iÓn; n¨m 1906 y ®· ho¹t ®éng trong lÜnh vùc

cung cÊp l

−¬ng thùc cho c¸c tØnh bÞ ®ãi nh

− Tam-bèp, Pen-da vµ

nh÷ng tØnh kh¸c. Do b¸o chÝ v¹ch mÆt tªn V. I. Guèc-c«, thø

tr

−ëng Bé néi vô, tham gia vô ©m m

−u ®Çu c¬ cña LÝt-van, ®

−a

cho LÝt-van mét sè tiÒn lín lÊy tõ c«ng quü, chÝnh phñ Nga hoµng

®· buéc ph¶i ®

−a Guèc-c« ra tßa ®Ó Ph¸p viÖn tèi cao xÐt xö.

Nh

−ng sau nµy, vô ¸n ®· bÞ Øm ®i.

― 283.

L«-gi¬-kin, X. V. (sinh n¨m 1868)

― b¸c sÜ cña héi ®ång ®Þa ph

−¬ng, ®¶ng viªn d©n chñ - lËp hiÕn, ®¹i biÓu tØnh Vi-¸t-ca trong §u-ma

nhµ n

−íc I; ®· ký vµo b¶n "dù ¸n cña 33 ng

−êi" vÒ ruéng ®Êt do

ph¸i lao ®éng ®

−a ra §u-ma I xÐt.

― 307.

L«-Ýt Gioãc-gi¬ (Lloyd - George), §a-vÝt (1863 - 1945)

― nhµ ho¹t ®éng

chÝnh trÞ vµ lµ nhµ ngo¹i giao Anh, thñ lÜnh cña §¶ng tù do. Tõ

n¨m 1890 lµ nghÞ sÜ. Trong nh÷ng n¨m 1905 - 1908 lµ bé tr

−ëng Bé

th

−¬ng nghiÖp; trong nh÷ng n¨m 1908 - 1915 lµ bé tr

−ëng Bé tµi

chÝnh. L«-Ýt Gioãc-gi¬ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh

®

−êng lèi chÝnh trÞ cña chÝnh phñ Anh, nh»m chuÈn bÞ cho cuéc

chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt. Chèng l¹i phong trµo c¸ch m¹ng cña

giai cÊp v« s¶n; b»ng c¸ch xu nÞnh, lõa g¹t vµ høa hÑn víi c«ng

nh©n, y ®· m

−u toan ng¨n ngõa viÖc thµnh lËp ë Anh mét ®¶ng

c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n. V. I. Lª-nin viÕt: "L«-Ýt Gioãc￾gi¬ phôc vô giai cÊp t

− s¶n mét c¸ch tuyÖt diÖu, vµ phôc vô giai

cÊp t

− s¶n chÝnh ngay tõ trong hµng ngò c«ng nh©n, truyÒn b¸

¶nh h

−ëng cña giai cÊp t

− s¶n vµo chÝnh trong néi bé giai cÊp v«

s¶n, lµ n¬i mµ viÖc chinh phôc quÇn chóng vÒ mÆt tinh thÇn lµ

cÇn thiÕt nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt

b¶n Sù thËt, Hµ-néi, t. 23, tr. 149 - 150). Trong nh÷ng n¨m 1916 -

1922 lµ thñ t

−íng, ra søc cñng cè ®Þa vÞ cña chñ nghÜa ®Õ quèc

Anh ë Trung vµ CËn ®«ng, ë vïng Ban-c¨ng; ®µn ¸p d· man phong