[Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 13 phần 10 pptx

653

B¶n chØ dÉn tªn ng

−êi

A-ki-mèp (Ma-khn«-vª-tx¬ *), V.P. (1872-1921) - mét ng

−êi d©n

chñ- x· héi, ®¹i biÓu næi tiÕng cña "chñ nghÜa kinh tÕ", mét trong

nh÷ng tªn c¬ héi chñ nghÜa cùc ®oan nhÊt. Gi÷a nh÷ng n¨m 90,

ng¶ theo ph¸i "D©n ý" Pª-tÐc-bua, n¨m 1897 bÞ b¾t vµ th¸ng T

−

1898 bÞ ®µy ®i tØnh £-ni-x©y-xc¬. Th¸ng ChÝn 1898, ch¹y ra n

−íc

ngoµi, vµ ë ®ã trë thµnh mét trong nh÷ng ng

−êi l·nh ®¹o "Héi

liªn hiÖp cña nh÷ng ng

−êi d©n chñ - x· héi Nga ë n

−íc ngoµi",

chèng l¹i nhãm "Gi¶i phãng lao ®éng", sau ®ã chèng l¹i c¶ b¸o

"Tia löa". T¹i §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi

Nga, lµ ®¹i biÓu cña "Héi liªn hiÖp", lµ ng

−êi chèng b¸o "Tia löa",

sau ®¹i héi lµ ®¹i biÓu c¸nh cùc h÷u cña ph¸i men-sª-vÝch. Trong

thêi kú c¸ch m¹ng 1905-1907, b¶o vÖ chñ tr

−¬ng cña ph¸i thñ tiªu

®ßi thµnh lËp mét tæ chøc c«ng nh©n kh«ng ®¶ng, trong ®ã §¶ng

d©n chñ - x· héi chØ lµ mét trong nh÷ng trµo l

−u t

− t

−ëng. H¾n

tham gia §¹i héi IV cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga

víi t

− c¸ch ®¹i biÓu kh«ng cã quyÒn biÓu quyÕt, b¶o vÖ s¸ch l

−îc

c¬ héi chñ nghÜa cña bän men-sª-vÝch, kªu gäi liªn minh víi bän

d©n chñ - lËp hiÕn. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng

trÞ, ®· xa rêi §¶ng d©n chñ - x· héi.

⎯ 4, 30, 59, 60, 198.

A.L-i

⎯ xem Lu-na-ts¸c-xki, A.V.

A-la-®in, A.Ph. (sinh n¨m 1873)

⎯ mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i

lao ®éng. Tõ håi cßn lµ sinh viªn Tr

−êng ®¹i häc tæng hîp Ca￾dan, ®· tham gia ho¹t ®éng trong c¸c nhãm bÊt hîp ph¸p. Gi÷a

nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XIX, bÞ b¾t vµ bÞ ®uæi khái Tr

−êng

®¹i häc tæng hîp; sau chÝn th¸ng bÞ cÇm tï, A-la-®in ra sèng ë

n

−íc ngoµi 9 n¨m. Khi trë vÒ Nga ®

−îc bÇu lµm ®¹i biÓu §u-ma

nhµ n

−íc I cña ®oµn tuyÓn cö n«ng d©n tØnh Xim-biÕc-xc¬ vµ

* Ch÷ viÕt ng¶ trong ngoÆc ®¬n lµ chØ hä thËt.

654 B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 655

gia nhËp Nhãm lao ®éng. A-la-®in ®

−îc bÇu lµm ®¹i biÓu ®i dù

héi nghÞ c¸c nghÞ viÖn t¹i Lu©n-®«n, t¹i ®©y ®

−îc tin vÒ viÖc gi¶i

t¸n §u-ma. Sèng ë n

−íc ngoµi cho ®Õn n¨m 1917, sau ®ã trë vÒ

Nga. Sau C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M

−êi, h¾n tÝch cùc

®øng vÒ phÝa ph¶n c¸ch m¹ng, sau ®ã l¹i l

−u vong ra n

−íc ngoµi.

⎯

150, 163, 284, 298 - 299.

A-lÕch-xan-®r¬ III (R«-ma-nèp) (1845 - 1894)

⎯ hoµng ®Õ Nga (1881 -

1894).

⎯ 15.

¸c-xen-rèt, P.B. (1850 - 1928)

⎯ mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i

men-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m 70, lµ ng

−êi thuéc ph¸i d©n tuý,

sau khi nhãm "Ruéng ®Êt vµ tù do" ph©n liÖt th× gia nhËp nhãm

"Chia ®Òu ruéng ®Êt"; n¨m 1883 tham gia thµnh nhËp nhãm "Gi¶i

phãng lao ®éng". Tõ n¨m 1900 lµ ñy viªn ban biªn tËp b¸o "Tia

löa" vµ t¹p chÝ "B×nh minh"; tham gia §¹i héi II cña §¶ng c«ng

nh©n d©n chñ - x· héi Nga víi t

− c¸ch ®¹i biÓu kh«ng cã quyÒn

biÓu quyÕt cña ban biªn tËp tê "Tia löa", lµ ng

−êi thuéc ph¸i "Tia

löa" thiÓu sè. Sau ®¹i héi, lµ mét phÇn tö men-sª-vÝch tÝch cùc.

N¨m 1905, ®

−a ra mét chñ tr

−¬ng c¬ héi chñ nghÜa lµ ®ßi triÖu tËp

"®¹i héi c«ng nh©n" réng r·i, ®èi lËp nã víi ®¶ng cña giai cÊp

v« s¶n. Trong nh÷ng n¨m thÕ lùc ph¶n ®éng thèng trÞ, lµ mét

trong nh÷ng ng

−êi l·nh ®¹o ph¸i thñ tiªu, tham gia ban biªn tËp

b¸o "TiÕng nãi ng

−êi d©n chñ - x· héi" cña ph¸i men-sª-vÝch -

thñ tiªu; n¨m 1912, tham gia khèi th¸ng T¸m chèng ®¶ng. Trong

nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, lµ ng

−êi thuéc ph¸i

gi÷a, tham gia c¸c héi nghÞ Xim-mÐc-van vµ Ki-en-tan, t¹i c¸c héi

nghÞ nµy, ng¶ theo c¸nh h÷u. Sau C¸ch m¹ng th¸ng Hai 1917 lµ

ñy viªn Ban chÊp hµnh X«-viÕt Pª-t¬-r«-gr¸t, ñng hé ChÝnh phñ

l©m thêi t

− s¶n. H¾n cã th¸i ®é thï ®Þch víi C¸ch m¹ng x· héi

chñ nghÜa th¸ng M

−êi; khi sèng l

−u vong ë n

−íc ngoµi, tuyªn

truyÒn cho cuéc can thiÖp vò trang chèng n

−íc Nga x«-viÕt.

⎯

4,

30, 49, 50, 51, 60, 81, 462.

An-®rª-Ðp, L. N. (1871 - 1919)

⎯ nhµ v¨n Nga næi tiÕng. Thêi kú s¸ng

t¸c ®Çu tiªn (1898 - 1906) gÇn gòi víi nÒn v¨n häc tiªn tiÕn, nhiÒu

truyÖn ng¾n vµ vë kÞch cña «ng ®

−îc viÕt theo tinh thÇn truyÒn

thèng cæ ®iÓn cña chñ nghÜa hiÖn thùc phª ph¸n Nga. Nh÷ng t¸c

phÈm trong giai ®o¹n nµy ®· nãi lªn sù ®ång t×nh víi cuéc ®Êu

tranh cña quÇn chóng nh©n d©n chèng chÕ ®é chuyªn chÕ, song

còng ngay thêi ®ã ng

−êi ta ®· thÊy nhµ v¨n kh«ng biÕt c¸ch ph©n

tÝch c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, ®· thÊy cã giäng thiÕu tin t

−ëng vµ bi

quan. Sù mÊt tinh thÇn ®ã thÓ hiÖn ®Çy ®ñ trong nh÷ng n¨m 1907 -

1910, khi nhµ v¨n ph¶n ¸nh sù suy sôp vµ ph©n ho¸ cña c¸c giai cÊp

thèng trÞ ë Nga, ®· b¾t ®Çu tuyªn truyÒn cho nh÷ng quan ®iÓm

triÕt häc - x· héi ph¶n ®éng. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi

lÇn thø nhÊt, ®øng trªn lËp tr

−êng s«-vanh; tham gia ban biªn

tËp tê b¸o ph¶n ®éng "

ý chÝ Nga". Cã th¸i ®é thï ®Þch ®èi víi

C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M

−êi; lµ mét phÇn tö l

−u

vong.

⎯ 488.

¡ng-ghen (Engels), Phri-®rÝch (1820-1895)

⎯ mét trong nh÷ng ng

−êi

s¸ng lËp ra chñ nghÜa céng s¶n khoa häc, l·nh tô vµ ng

−êi thµy

cña giai cÊp v« s¶n thÕ giíi, ng

−êi b¹n vµ ng

−êi b¹n chiÕn ®Êu

cña C.M¸c (xem bµi b¸o cña V. I. Lª-nin "Phri-®rÝch ¡ng-ghen".

Toµn tËp, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t.2, tr.1 - 14).

⎯ 470.

B

BÐc-stanh (Bernstein), E-®u-a (1850-1932)

⎯ thñ lÜnh c¸nh c¬ héi chñ

nghÜa cùc ®oan trong §¶ng d©n chñ - x· héi §øc vµ Quèc tÕ II,

nhµ lý luËn cña chñ nghÜa xÐt l¹i vµ chñ nghÜa c¶i l

−¬ng. Tham

gia phong trµo d©n chñ - x· héi tõ gi÷a nh÷ng n¨m 70, chÞu ¶nh

h

−ëng cña §uy-rinh. Tõ n¨m 1881 ®Õn 1889 lµ chñ biªn tê "Der

Sozialdemokrat" ("Ng

−êi d©n chñ-x· héi"), c¬ quan ng«n luËn

trung

−¬ng bÊt hîp ph¸p cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc. Trong

nh÷ng n¨m 1896-1898 cho ®¨ng trong t¹p chÝ "Die Neue Zeit"

("Thêi míi") mét lo¹t bµi d

−íi ®Çu ®Ò chung lµ "Nh÷ng vÊn ®Ò

cña chñ nghÜa x· héi", mµ sau ®ã ®· ®

−îc in riªng thµnh cuèn

"Nh÷ng tiÒn ®Ò cña chñ nghÜa x· héi vµ nh÷ng nhiÖm vô cña ®¶ng

d©n chñ - x· héi" (1899), trong ®ã c«ng khai xÐt l¹i c¸c nguyªn lý

triÕt häc, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña chñ nghÜa M¸c c¸ch m¹ng.

BÐc-stanh phñ nhËn häc thuyÕt m¸c-xÝt vÒ ®Êu tranh giai cÊp,

phñ nhËn häc thuyÕt vÒ sù diÖt vong tÊt yÕu cña chñ nghÜa t

− b¶n,

vÒ c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa vµ chuyªn chÝnh v« s¶n. Nãi

vÒ BÐc-stanh, V. I. Lª-nin ®· viÕt: "Cßn vÒ c¸ch m¹ng v« s¶n,

th× kÎ c¬ héi chñ nghÜa Êy kh«ng cßn nghÜ g× ®Õn n÷a råi" (Toµn

tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 33, tr. 65).

BÐc-stanh cho r»ng nhiÖm vô duy nhÊt cña phong trµo c«ng nh©n

lµ ®Êu tranh cho nh÷ng c¶i c¸ch nh»m "c¶i thiÖn" hoµn c¶nh kinh

tÕ cña c«ng nh©n d

−íi chñ nghÜa t

− b¶n, vµ ®

−a ra mét c«ng thøc

c¬ héi chñ nghÜa: "phong trµo lµ tÊt c¶, cßn môc ®Ých cuèi cïng

656 B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 657

ch¼ng lµ g× c¶". Quan ®iÓm lý luËn vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn c¬ héi

chñ nghÜa cña BÐc-stanh vµ c¸c m«n ®Ö cña y ®· dÉn hä tíi sù

ph¶n béi trùc tiÕp quyÒn lîi cña giai cÊp c«ng nh©n, sù ph¶n béi

®ã kÕt thóc b»ng sù ph¸ s¶n cña Quèc tÕ II trong thêi kú chiÕn

tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt. Trong nh÷ng n¨m sau ®ã, BÐc-stanh

tiÕp tôc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa M¸c, ñng hé chÝnh s¸ch cña

giai cÊp t

− s¶n ®Õ quèc chñ nghÜa, ®Êu tranh chèng C¸ch m¹ng

x· héi chñ nghÜa th¸ng M

−êi vµ nhµ n

−íc x«-viÕt.

⎯ 44, 195, 201,

204, 205, 207, 445.

BÐc-xª-nÐp

⎯ xem §an, Ph.I.

Bª-ben (Bebel), Au-gu-xt¬ (1840-1913)

⎯ mét trong nh÷ng nhµ ho¹t

®éng næi tiÕng nhÊt cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc vµ Quèc

tÕ II. VÒ nghÒ nghiÖp lµ thî tiÖn. B¾t ®Çu ho¹t ®éng chÝnh trÞ vµo

nöa ®Çu nh÷ng n¨m 60; lµ ñy viªn cña Quèc tÕ I. N¨m 1869,

cïng víi V. LiÕp-nÕch s¸ng lËp ra §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi

§øc ("ph¸i Ai-x¬-n¸ch"); nhiÒu lÇn ®

−îc bÇu lµm ®¹i biÓu quèc héi,

«ng ®Êu tranh nh»m thèng nhÊt n

−íc §øc b»ng con ®

−êng d©n

chñ, v¹ch trÇn chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i ph¶n ®éng cña chÝnh

phñ §øc hoµng. Trong thêi kú chiÕn tranh Ph¸p - Phæ, ®øng trªn

lËp tr

−êng chñ nghÜa quèc tÕ, ñng hé C«ng x· Pa-ri. Trong nh÷ng

n¨m 90 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 1900, ®Êu tranh chèng chñ nghÜa c¶i

l−¬ng vµ chñ nghÜa xÐt l¹i trong hµng ngò §¶ng d©n chñ - x· héi

§øc. V. I. Lª-nin coi nh÷ng bµi ph¸t biÓu cña «ng chèng l¹i

ph¸i BÐc-stanh lµ "mÉu mùc trong viÖc b¶o vÖ c¸c quan ®iÓm cña

chñ nghÜa M¸c vµ trong cuéc ®Êu tranh cho tÝnh chÊt x· héi chñ

nghÜa ch©n chÝnh cña ®¶ng c«ng nh©n" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt

b¶n lÇn thø 5, t. 23, tr. 369). Lµ mét nhµ chÝnh luËn cã tµi vµ mét

diÔn gi¶ hïng biÖn, Bª-ben ®· cã ¶nh h

−ëng lín ®Õn sù ph¸t

triÓn cña phong trµo c«ng nh©n §øc vµ ch©u ¢u. VÒ cuèi ®êi ho¹t

®éng cña m×nh, Bª-ben m¾c mét lo¹t sai lÇm cã tÝnh chÊt ph¸i gi÷a

(®Êu tranh kh«ng triÖt ®Ó chèng bän c¬ héi chñ nghÜa, ®¸nh gi¸

qu¸ cao h×nh thøc ®Êu tranh nghÞ tr

−êng, v. v.).

⎯ 334.

Bi-xm¸c (Bismarck),

èt -t« £-®u-a Lª-«-p«n (1815 - 1898)

⎯ nhµ ho¹t

®éng nhµ n

−íc vµ nhµ ngo¹i giao cña Phæ vµ §øc, lµ thñ t

−íng

®Çu tiªn cña ®Õ quèc §øc, ®

−îc mÖnh danh lµ "thñ t

−íng s¾t".

N¨m 1862 lµ thñ t

−íng kiªm bé tr

−ëng Bé ngo¹i giao Phæ. Môc

®Ých c¬ b¶n cña Bi-xm¸c lµ dïng "m¸u vµ s¾t thÐp" ®Ó thèng nhÊt

c¸c quèc gia §øc nhá, riªng rÏ vµ thµnh lËp mét ®Õ quèc §øc

thèng nhÊt d

−íi quyÒn b¸ chñ cña n

−íc Phæ gioong-ke. Th¸ng

Giªng 1871, gi÷ chøc thñ t

−íng cña toµn ®Õ quèc §øc. Tõ n¨m

1871 ®Õn 1890 y l·nh ®¹o toµn bé chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i

cña §øc, h

−íng chÝnh s¸ch nh»m phôc vô lîi Ých cña bän ®Þa

chñ gioong-ke, ®ång thêi cè g¾ng ®¶m b¶o sù liªn minh gi÷a tÇng

líp gioong-ke víi giai cÊp ®¹i t

− s¶n. V× kh«ng bãp chÕt ®

−îc

phong trµo c«ng nh©n b»ng ®¹o luËt ®Æc biÖt do h¾n ban hµnh n¨m

1878 nh»m chèng l¹i nh÷ng ng

−êi x· héi chñ nghÜa, Bi-xm¸c ®·

®

−a ra ch

−¬ng tr×nh mÞ d©n vÒ mét bé luËt x· héi, thi hµnh c¸c

®¹o luËt vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm b¾t buéc ®èi víi mét sè lo¹i c«ng

nh©n. Song, m

−u ®å lµm tan r· phong trµo c«ng nh©n b»ng

nh÷ng sù bè thÝ th¶m h¹i ®· bÞ thÊt b¹i. Th¸ng Ba 1890 Bi-xm¸c

ph¶i tõ chøc.

⎯ 147, 334, 336.

Blan-c¬, R. M. (sinh n¨m 1866)

⎯ mét nhµ chÝnh luËn Nga, vÒ nghÒ

nghiÖp lµ nhµ ho¸ häc. Tr

−íc n¨m 1905 sèng ë n

−íc ngoµi, céng

t¸c víi t¹p chÝ "Gi¶i phãng". Sau khi vÒ Nga, tham gia ban biªn tËp

b¸o "§êi sèng chóng ta", sau ®ã ®· trë thµnh chñ biªn thùc sù cña

b¸o nµy; céng t¸c víi tê b¸o d©n chñ - lËp hiÕn c¸nh t¶ "§ång chÝ".

Trong nh÷ng n¨m 1909-1912 tham gia tÝch cùc vµo viÖc xuÊt b¶n

t¹p chÝ "Nhu cÇu sinh ho¹t", t¹p chÝ cña bän d©n chñ - lËp hiÕn,

bän x· héi chñ nghÜa nh©n d©n vµ men-sª-vÝch - thñ tiªu; trong nh÷ng

t¸c phÈm cña m×nh, Blan-c¬ ®· xuyªn t¹c häc thuyÕt m¸c-xÝt vÒ

®Êu tranh giai cÊp vµ chuyªn chÝnh v« s¶n. V. I. Lª-nin ®¸nh gi¸

Blan-c¬ lµ kÎ tiªu biÓu nhÊt cho chÝnh s¸ch d©n chñ - lËp hiÕn,

trong nhiÒu bµi b¸o, Ng

−êi ®· v¹ch trÇn b¶n chÊt ph¶n c¸ch m¹ng

trong c¸c quan ®iÓm cña h¾n.

⎯ 31.

Bli-um, ¤. V. ⎯ xem Ra-kh¬-mª-tèp, N.

B«-ri-x¬ Ni-c«-la-ª-vÝch

⎯ xem X«-l«-v©y-tsÝch, B. I.

B«-ri-xèp

⎯ xem Xu-v«-rèp, X. A.

Bu-l−-ghin, A.G. (1851 - 1919)

⎯ nhµ ho¹t ®éng nhµ n

−íc cña n

−íc

Nga Nga hoµng, mét ®Þa chñ lín. Tr

−íc n¨m 1900 lµ dù thÈm

toµ ¸n, sau ®ã lµm tæng ®èc nhiÒu tØnh. Trong nh÷ng n¨m 1900 - 1904,

lµ phã thèng ®èc M¸t-xc¬-va, tÝch cùc thóc ®Èy ho¹t ®éng cña c¬

quan an ninh Du-ba-tèp. Tõ ngµy 20 th¸ng Giªng 1905, lµm bé

tr

−ëng Bé néi vô. Tõ th¸ng Hai còng n¨m ®ã, theo sù ñy nhiÖm

cña Nga hoµng, ®· l·nh ®¹o viÖc chuÈn bÞ dù luËt vÒ triÖu tËp

§u-ma nhµ n

−íc cã tÝnh chÊt t

− vÊn nh»m môc ®Ých lµm suy yÕu

cao trµo c¸ch m¹ng ®ang d©ng lªn trong n

−íc. Song §u-ma nµy