Trách nhiệm của quốc gia trong đảm bả an toàn hạt nhân theo quy định của pháp uật quốc tế, thực tiễn thực thi ở một số quốc gia và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƢ PHÁP

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

MẠC THỊ HOÀI THƢƠNG

Tr¸ch nhiÖm cña quèc gia trong ®¶m b¶o

an toµn h¹t nh©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt

quèc tÕ, thùc tiÔn thùc thi ë mét sè quèc gia

vµ bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƢ PHÁP

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

MẠC THỊ HOÀI THƢƠNG

Tr¸ch nhiÖm cña quèc gia trong ®¶m b¶o

an toµn h¹t nh©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt

quèc tÕ, thùc tiÔn thùc thi ë mét sè quèc gia

vµ bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam

Chuyên ngành : Luật quốc tế

Mã số : 62 38 01 08

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Đoàn Năng

HÀ NỘI - 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên

cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận án

là trung thực. Những kết luận khoa học của luận

án chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công

trình nào khác.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Mạc Thị Hoài Thƣơng

Môc lôc

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 7

1.1. Đánh giá các công trình nghiên cứu ở nước ngoài 7

1.2. Đánh giá các công trình nghiên cứu ở Việt Nam 23

1.3. Các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu và phương pháp giải quyết vấn đề 32

1.4. Các câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu 33

Chương 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRÁCH NHIỆM QUỐC

GIA BẢO ĐẢM AN TOÀN HẠT NHÂN

35

2.1. Khái niệm an toàn hạt nhân 35

2.2. Khái niệm trách nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt nhân 42

2.3. Cơ sở xác định trách nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt nhân 52

2.4. Nội dung trách nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt nhân 56

Chương 3: PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VỀ TRÁCH NHIỆM QUỐC GIA

ĐẢM BẢO AN TOÀN HẠT NHÂN VÀ THỰC TIỄN THI

HÀNH TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA

65

3.1. Sự hình thành và phát triển các quy định pháp luật quốc tế về trách

nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt nhân

65

3.2. Thực trạng pháp luật quốc tế về trách nhiệm quốc gia đảm bảo an

toàn hạt nhân

74

3.3. Thực tiễn thực thi trách nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt nhân

tại một số quốc gia

95

3.4. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam 116

Chương 4: THỰC HIỆN TRÁCH NHIỆM QUỐC GIA ĐẢM BẢO AN

TOÀN HẠT NHÂN TẠI VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ

120

4.1. Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển, ứng

dụng năng lượng hạt nhân

120

4.2. Khái quát tình hình sử dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa

bình ở Việt Nam

123

4.3. Trách nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt nhân theo quy định của

pháp luật và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên

126

4.4. Thực tiễn thực hiện trách nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt nhân

của Việt Nam

141

4.5. Một số đánh giá về thực tiễn thực hiện trách nhiệm quốc gia đảm

bảo an toàn hạt nhân tại Việt Nam

152

4.6. Phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả

thực thi trách nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt nhân ở Việt Nam

155

KẾT LUẬN 167

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ

TÀI ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ

169

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 170

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ATHN : An toàn hạt nhân

NLHN : Năng lượng hạt nhân

NLNT : Năng lượng nguyên tử

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

4.1 Hệ thống hoạt động diễn tập thực hành công ước thông báo

sớm sự cố hạt nhân của Việt Nam

148

DANH MỤC CÁC HÌNH

Số hiệu

hình

Tên hình Trang

3.1 Hoạt động quản lý của US.NRC 106

3.2 Sơ đồ chuyển đổi các tổ chức trong quá trình tái cơ cấu cơ

quan pháp quy hạt nhân của Nhật Bản

107

4.1 Mô hình văn bản pháp luật và tiêu chuẩn an toàn của Việt Nam 128

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Năng lượng hạt nhân ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh

vực khác nhau của đời sống như: y tế, nông nghiệp, công nghiệp, thăm dò và khai

thác khoáng sản... Năng lượng hạt nhân là một giải pháp kinh tế, an toàn và là

nguồn năng lượng sạch đảm bảo sự phát triển bền vững trong việc thỏa mãn nhu

cầu điện năng đang tăng mạnh trên thế giới. Chính vì vậy, phát triển nguồn năng

lượng hạt nhân (viết tắt là NLHN) là sự lựa chọn cần thiết cho sự phát triển kinh tế

của nhiều quốc gia và Việt Nam cũng không phải ngoại lệ.

Tuy nhiên hiện nay, cộng đồng quốc tế đang phải đối mặt với thách thức

lớn trong sử dụng NLHN đó là nguy cơ mất an toàn hạt nhân (viết tắt là ATHN).

Một vấn đề cố hữu trong việc sử dụng NLHN là bức xạ không thể nhìn thấy được

và không ai có thể ngăn chặn sự lan truyền của nó xuyên qua bầu khí quyển tới các

quốc gia xung quanh. Do đó, việc sử dụng NLHN có nguy cơ cao sẽ gây ra thiệt hại

hạt nhân xuyên biên giới đối với môi trường của quốc gia khác. Để đảm bảo ATHN,

cộng đồng quốc tế phải có những biện pháp đảm bảo an toàn ngăn ngừa tai nạn hạt

nhân và những hậu quả nguy hại của chúng.

Số lượng lò phản ứng hạt nhân được sử dụng cho các mục đích hòa bình

ngày một tăng, nguy cơ xảy ra sự cố vì vậy cũng sẽ tăng. Sau sự cố hạt nhân

Chernobyl và Fukushima, nhiều quốc gia đã cải cách mạnh mẽ về chính sách sử

dụng NLHN, cơ cấu tổ chức cũng như quy trình đảm bảo ATHN. Có thể nói, chưa

bao giờ trên thế giới vấn đề đảm bảo ATHN và trách nhiệm quốc gia đảm bảo

ATHN lại trở thành chủ đề nóng được bàn thảo với tần suất cao như hiện nay.

Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu pháp luật quốc tế, kinh nghiệm các quốc gia

trên thế giới và các quy định pháp luật Việt Nam về trách nhiệm đảm bảo ATHN là

vô cùng cấp thiết vì những lý do sau:

Thứ nhất, nhằm làm rõ và quán triệt sâu sắc các chủ trương, chính sách liên

quan đến vấn đề phát triển NLHN vì mục đích hòa bình mà Đảng và Nhà nước ta đã

2

đề ra trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng về Chiến lược

phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2001 - 2010, với định hướng: "Nghiên cứu

phương án sử dụng năng lượng hạt nhân" và Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày

01/11/2012 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về

phát triển khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa

trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Thứ hai, nghiên cứu hệ thống hóa, làm sâu sắc hơn cơ sở lý luận và pháp lý

cho việc thực hiện trách nhiệm của các quốc gia trong đảm bảo ATHN. Xác định

nguyên lý cơ bản trong xác định trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN, cơ sở xác

định trách nhiệm, nội dung trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN.

Thứ ba, khắc phục những hạn chế bất cập trong Luật Năng lượng nguyên tử

(NLNT) Việt Nam năm 2008 về trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN. Kế hoạch

sửa đổi, bổ sung Luật NLNT đã được đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp

lệnh của Quốc hội nhiệm kỳ Khóa XIII (Nghị quyết số 20/2011/QH13 ngày

26/11/2011). Việc sửa đổi Luật NLNT đồng thời cũng là một nhiệm vụ của Chương

trình hành động thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 01/11/2012 của Hội nghị

lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về phát triển khoa học và

công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế

thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Mặc dù Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đã bị tạm dừng theo Nghị quyết số

31/2016/QH14 ngày 22/11/2016 của Quốc hội khóa XI nhưng việc sửa đổi, bổ sung

Luật NLNT vẫn là vấn đề bức thiết. Bởi lẽ, Việt Nam ngoài điện hạt nhân, NLHN

đã và đang được ứng dụng khá rộng rãi trong các lĩnh vực khác nhau với công nghệ

kỹ ngày càng cao và đa dạng.

Thứ tư, đề xuất những giải pháp tăng cường hiệu quả đảm bảo ATHN Việt

Nam trước xu hướng phát triển điện hạt nhân các quốc gia láng giềng như Malaysia,

Indonesia, Trung Quốc... Đặc biệt các nhà máy điện hạt nhân của Trung Quốc ở gần

lãnh thổ Việt Nam.

Từ những lý do trên, với mong muốn có những đóng góp nhất định trong

việc xây dựng, hoàn thiện và tổ chức thực hiện các quy phạm pháp luật Việt Nam

3

về ATHN, nghiên cứu sinh đã chọn đề tài: "Trách nhiệm của quốc gia trong đảm

bảo an toàn hạt nhân theo quy định của pháp luật quốc tế, thực tiễn thực thi ở

một số quốc gia và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam" làm đề tài nghiên cứu

của mình.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

Mục đích nghiên cứu đề tài là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn

về trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN thông qua việc nghiên cứu một cách sâu

sắc và toàn diện các quy định của pháp luật quốc tế, thực tiễn thi hành tại một số

quốc gia điển hình trên thế giới và thực tiễn tại Việt Nam. Trên cơ sở đó đưa ra các

đề xuất, kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm quốc gia đảm bảo

ATHN tại Việt Nam.

Để thực hiện mục đích trên, luận án đề ra các nhiệm vụ nghiên cứu sau:

Thứ nhất, làm sâu sắc hơn các vấn đề lý luận về trách nhiệm quốc gia đảm

bảo ATHN như: từ khái niệm trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN như: từ định

nghĩa trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN, đặc điểm của trách nhiệm quốc gia

trong đảm bảo ATHN, chỉ ra nội dung và những điểm đặc thù so với trách nhiệm

quốc gia ở các lĩnh vực khác.

Thứ hai, nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện nội dung các quy định

pháp luật quốc tế về trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN. Xem xét trách nhiệm

quốc gia theo quy định luật quốc tế nhằm ngăn chặn, giảm bớt và khắc phục những

thiệt hại do tai nạn hạt nhân gây ra.

Thứ ba, tổng hợp, phân tích, đánh giá thực tiễn và hiệu quả thi hành pháp

luật một số quốc gia trên thế giới về trách nhiệm quốc gia trong đảm bảo ATHN, từ

đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.

Và cuối cùng, nghiên cứu các quy định của pháp luật Việt Nam về vấn đề

trách nhiệm quốc gia trong đảm bảo ATHN; Đánh giá những ưu điểm, hạn chế và

nguyên nhân của những hạn chế của những quy định đó; Xác định phương hướng

và đề xuất giải pháp toàn diện nhằm hoàn thiện pháp luật, đồng thời nâng cao hiệu

quả thực thi pháp luật Việt Nam về trách nhiệm quốc gia trong đảm bảo ATHN.

4

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án

Đối tượng nghiên cứu của luận án bao gồm:

- Các văn bản pháp lý quốc tế và văn bản pháp luật của một số quốc gia về

trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN.

- Thực tiễn thực hiện trách nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt nhân tại

một số quốc gia điển hình trên thế giới.

- Thực tiễn thực hiện trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN tại Việt Nam

hiện nay.

Khác với trách nhiệm của cá nhân và pháp nhân trong đảm bảo ATHN,

trách nhiệm quốc gia trong lĩnh vực đảm bảo ATHN là vấn đề có nội dung rộng và

phức tạp. Trong khuôn khổ giới hạn về số trang của luận án, nghiên cứu sinh xác

định phạm vi nghiên cứu của đề tài như sau:

Thứ nhất, luận án chủ yếu tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực

tiễn về trách nhiệm đảm bảo ATHN của quốc gia, chứ không đi sâu nghiên cứu các

vấn đề lý luận về trách nhiệm quốc gia trong lĩnh vực NLNT nói chung.

Thứ hai, luận án đi sâu nghiên cứu các quy định pháp luật quốc tế về trách

nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN trên cơ sở thực hiện trách nhiệm quốc gia theo quy

định của các cam kết quốc tế bao gồm: trách nhiệm xây dựng pháp luật, trách nhiệm

tổ chức thực thi pháp luật về đảm bảo ATHN.

Thứ ba, luận án làm rõ các quy định pháp luật Việt Nam liên quan tới việc

thực hiện trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN. Luận án phân tích chỉ ra những

bước phát triển, những ưu điểm cần phát huy, đồng thời tìm ra những hạn chế, và

nguyên nhân dẫn hạn chế. Luận án xác định phương hướng, yêu cầu cụ thể và giải

pháp tiếp tục hoàn thiện pháp luật Việt Nam về vấn đề trách nhiệm quốc gia đảm

bảo ATHN.

4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu luận án

Việc nghiên cứu đề tài luận án được thực hiện trên nền tảng phương pháp

luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin

và quan điểm, đường lối về chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội của Đảng Cộng sản

Việt Nam.

5

Luận án sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học khác

nhau bao gồm: phương pháp tiếp cận hệ thống, phương pháp tổng hợp, phương

pháp phân tích, phương pháp thống kê, phương pháp so sánh và đối chiếu, kết hợp

nghiên cứu lý luận với thực tiễn để đưa ra các giải pháp cụ thể và khả thi.

Trong khuôn khổ luận án, phương pháp phân tích và so sánh là phương

pháp được nghiên cứu sinh sử dụng nhiều và phổ biến ở các chương. Trong đó,

phương pháp phân tích được áp dụng nhiều ở Chương 2 nhằm làm rõ điểm đặc thù

của thuật ngữ trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN so với trách nhiệm quốc gia nói

chung. Phương pháp so sánh được sử dụng nhuần nhuyễn tại Chương 3 và Chương

4 nhằm đối chiếu, so sánh các quy định của pháp luật quốc tế và pháp luật một số

quốc gia về vấn đề trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN.

Tương tự, phương pháp nghiên cứu gắn lý luận với thực tiễn cũng được

nghiên cứu sinh sử dụng trong hầu hết các chương nhằm làm rõ nội dung của chế

định trách nhiệm pháp lý quốc tế, trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN và thực tiễn

thi hành tại các quốc gia.

Phương pháp phân tích, tổng hợp và hệ thống được sử dụng để xâu chuỗi

các vấn đề pháp lý và thực tiễn liên quan đến từng nội dung cụ thể của trách nhiệm

quốc gia đảm bảo ATHN. Qua đó, luận án đánh giá và đưa ra giải pháp cụ thể nhằm

tiếp tục hoàn thiện pháp luật Việt Nam về trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN

trong giai đoạn hiện nay.

5. Kết quả nghiên cứu mới của luận án

Tiếp thu kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học đi trước, đề tài đã nghiên

cứu, phân tích và có một số điểm mới cơ bản như sau:

Về lý luận: khác những công trình nghiên cứu liên quan ở trong nước và

nước ngoài, luận án tiếp cận và phân tích cơ sở lý luận của pháp luật về bảo đảm

ATHN theo các giai đoạn của chu trình hạt nhân. Luận án nghiên cứu xây dựng

định nghĩa "Trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN". Luận án xác định những đặc

trưng cơ bản và nội dung của trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN. Những vấn đề

lý luận này đóng vai trò nền tảng cho toàn bộ nội dung nghiên cứu còn lại của luận

án mà cụ thể là trong nghiên cứu, đánh giá thực trạng pháp luật, đề xuất các giải

6

pháp hoàn thiện pháp luật tăng cường hiệu quả thực thi trách nhiệm quốc gia đảm

bảo ATHN.

Về thực tiễn: Luận án đã làm nổi bật hai góc độ cơ bản của thực trạng pháp

luật về trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN đó là: (i) Thực tiễn quy định pháp luật

quốc tế về trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN, đánh giá xu hướng vận động và

phát triển của các quy phạm pháp luật quốc tế về trách nhiệm quốc gia đảm bảo

ATHN. (ii) Thực tiễn pháp luật của một số quốc gia điển hình về vấn đề trách

nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN, trong đó có sự đối chiếu, so sánh, đánh giá những

ưu điểm, hạn chế của pháp luật các quốc gia đó và rút ra bài học kinh nghiệm. Kết

hợp với việc đánh giá một cách khách quan thực tiễn pháp luật Việt Nam về vấn đề

trách nhiệm quốc gia đảm bảo ATHN, luận án đã đánh giá một cách có hệ thống

những thành tựu cũng như những hạn chế, bất cập trong các quy định của pháp luật

Việt Nam, nguyên nhân dẫn đến hạn chế, bất cập đó và luận giải về sự cần thiết

phải hoàn thiện các quy định của pháp luật Việt Nam về trách nhiệm quốc gia đảm

bảo ATHN.

Về giải pháp: từ những vấn đề lý luận và thực tiễn nêu trên, luận án đề xuất

phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam về trách nhiệm quốc gia

đảm bảo ATHN. Đặc biệt nhấn mạnh tới các giải pháp về xây dựng hệ thống pháp

luật, tiêu chuẩn an toàn và cơ quan quản lý nhà nước về ATHN và vai trò của hợp

tác quốc tế trong đảm bảo ATHN.

6. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội

dung của luận án gồm 4 chương:

Chương 1: Tổng quan về tình hình nghiên cứu.

Chương 2: Một số vấn đề lý luận cơ bản về trách nhiệm quốc gia đảm bảo

an toàn hạt nhân.

Chương 3: Thực trạng pháp luật quốc tế về trách nhiệm quốc gia đảm bảo

an toàn hạt nhân và thực tiễn thi hành tại một số quốc gia.

Chương 4: Thực tiễn thực hiện trách nhiệm quốc gia đảm bảo an toàn hạt

nhân của Việt Nam và một số kiến nghị.

7

Chƣơng 1

TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

1.1. Đánh giá các công trình nghiên cứu ở nƣớc ngoài

Trên bình diện thế giới, trong lĩnh vực khoa học pháp lý, vấn đề trách nhiệm

quốc gia nói chung và vấn đề trách nhiệm quốc gia trong lĩnh vực hạt nhân là vấn đề đã

được nhiều học giả quan tâm nghiên cứu. Cho đến nay có khá nhiều công trình nghiên

cứu về các khía cạnh pháp lý khác nhau liên quan tới việc sử dụng NLHN vì mục đích

hòa bình. Trong số đó, có khá nhiều các công trình nghiên cứu liên quan tới trách

nhiệm quốc gia trong sử dụng NLHN. Tiêu biểu là các công trình đã được xuất bản

thành giáo trình, sách tham khảo, chuyên khảo, hoặc được công bố trên các Tạp chí

khoa học pháp lý. Có thể kể tới các nhóm công trình sau đây.

1.1.1.Đánh giá các công trình nghiên cứu về sự hình thành và phát triển

các quy phạm pháp luật quốc tế về trách nhiệm quốc gia nói chung, các yếu tố cấu

thành và bản chất của trách nhiệm quốc gia

Có nhiều công trình nghiên cứu ở các nước về vấn đề này, trong đó điển

hình như:

- Với cuốn sách The Law of International Responsibility (dịch Luật về trách

nhiệm pháp lý quốc tế) James Crawford, Alain PeLet, Simon Olleson (2010) [84], đã

phác họa một bức tranh toàn cảnh về các khía cạnh khác nhau của trách nhiệm pháp lý

quốc tế. Cuốn sách phân tích sâu về: định nghĩa trách nhiệm pháp lý quốc tế; mối quan

hệ giữa trách nhiệm quốc gia và trách nhiệm bồi thường thiệt hại, lịch sử hình thành và

phát triển các quy định pháp luật về trách nhiệm pháp lý; các học thuyết, nội dung và

các hình thức thực hiện trách nhiệm pháp lý quốc tế. Nội dung mang tính đột phá của

cuốn sách này ở chỗ là nó đã đưa ra nội dung trách nhiệm pháp lý quốc tế của tổ chức

quốc tế. Nhằm cụ thể hóa các vấn đề lý luận về trách nhiệm pháp lý quốc tế nói chung,

cuốn sách đã đưa ra bình luận, đánh giá, về thực tiễn thực hiện trách nhiệm pháp lý

quốc tế trong các lĩnh vực cụ thể gồm: quyền con người, thương mại và đầu tư. Tuy

nhiên, điểm hạn chế của công trình này là không trực tiếp đề cập tới trách nhiệm quốc

gia mà tập trung vào trách nhiệm pháp lý quốc tế (trách nhiệm bồi thường thiệt hại).

8

Trách nhiệm quốc gia được đề cập trong mối tương quan với trách nhiệm pháp lý

quốc tế trong một vài lĩnh vực đó là quyền con người, trong khuôn khổ WTO, và

trong các hiệp định bảo hộ đầu tư.

- David Miller (2007), National Responsibility and Global Justice (dịch:

Trách nhiệm quốc gia và công lý toàn cầu), Oxford, Oxford University Press [66].

Nội dung chính của cuốn sách này là nghiên cứu, làm rõ các nội dung cơ bản của

trách nhiệm quốc gia. Bằng cách phân tích nội hàm trách nhiệm quốc gia dựa trên

nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền trong một số lĩnh vực: kế thừa, chính sách đối

với người nhập cư, bảo đảm quyền con người…Tác giả David Miller minh chứng

nhận định: “Quốc gia có quyền đưa ra quyết định thực hiện các hoạt động trên cơ sở

chủ quyền quốc gia, đồng thời cũng phải chịu trách nhiệm về những thiệt hại phát

sinh từ chính những hành động đó. Quốc gia có thể phải chịu trách nhiệm bồi

thường cho những thiệt hại phát sinh tại thời điểm hiện tại do hành vi quốc gia mình

gây ra trong quá khứ”. Như vậy, cuốn sách có thể là tài liệu tham khảo cho luận án

khi xây dựng cơ sở, nội hàm khái niệm trách nhiệm quốc gia. Tuy nhiên, điểm hạn

chế dễ nhận thấy của cuốn sách này đó là: nội hàm khái niệm trách nhiệm quốc gia

mới chỉ được đề cập đánh giá trên cơ sở trách nhiệm quốc gia đối với các chính

sách của quốc gia tập trung trong hai lĩnh vực chính là di cư và tị nạn… Chính vì

vậy, nội dung trách nhiệm quốc gia trong cuốn sách này được đánh giá là chưa thực

sự toàn diện.

- René Provost (2002), State Responsibility in International Law (dịch:

Trách nhiệm quốc gia trong luật quốc tế), Ashgate Publishing [111]. Cuốn sách đơn

thuần chỉ là tập hợp các nội dung nghiên cứu độc lập của nhiều học giả về vấn đề

trách nhiệm quốc gia trong vòng 50 năm. Do đó, công trình này không thể cung cấp

một cái nhìn toàn diện về trách nhiệm quốc gia. Tuy nhiên, cuốn sách lại là nguồn tài

liệu tham khảo hữu ích cho luận án. Bởi lẽ, thông qua các nghiên cứu, bình luận của

các học giả nổi tiếng về các khía cạnh khác nhau trong cuốn sách đã làm rõ và sâu sắc

hơn về nhiều khía cạnh quan trọng của pháp luật quốc tế về trách nhiệm quốc gia.

Nhìn chung, các công trình này đã đề cập tới các khía cạnh khác nhau của

pháp luật quốc tế về trách nhiệm quốc gia trong lĩnh vực NLHN bao gồm: trách