Trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRƢƠNG BÍCH THỦY

TRÁCH NHIỆM CỦA CHA, MẸ

ĐỐI VỚI CON CHUNG KHI LY HÔN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRÁCH NHIỆM CỦA CHA, MẸ

ĐỐI VỚI CON CHUNG KHI LY HÔN

Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng dân sự

Định hƣớng nghiên cứu

Mã số: 8380103

Người hướng dẫn khoa học: Ts. Bùi Minh Hồng

Học viên: Trƣơng Bích Thủy

Lớp: Cao học Luật dân sự và Tố tụng dân sự, khóa 25

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học do bản

thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn tận tình và chu đáo của TS. Bùi Minh Hồng.

Các thông tin, tài liệu, trích dẫn, báo cáo sử dụng trong luận văn được thu thập một

cách khách quan, trung thực, đảm bảo độ tin cậy, chính xác và số liệu minh chứng

có nguồn gốc rõ ràng. Các ý kiến, quan điểm không thuộc ý tưởng hoặc kết quả

tổng hợp của chính bản thân đều được trích dẫn đầy đủ.

Kết quả nghiên cứu của Luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công

trình khoa học nào khác.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2020

Tác giả luận văn

Trƣơng Bích Thủy

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Từ viết đầy đủ

BLDS Bộ luật Dân sự

BLTTDS Bộ luật Tố tụng Dân sự

HN&GĐ Hôn nhân và Gia đình

BLGĐ Bạo lực gia đình

BTTH Bồi thường thiệt hại

HĐXX Hội đồng xét xử

TAND Tòa án nhân dân

TANDTC Tòa án nhân dân tối cao

THA Thi hành án

THADS Thi hành án dân sự

UBND Ủy ban nhân dân

VKSND Viện kiểm sát nhân dân

Nxb Nhà xuất bản

Tr Trang

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................1

CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA CHA,

MẸ ĐỐI VỚI CON CHUNG KHI LY HÔN........................................................10

1.1. Ly hôn và hậu quả của ly hôn đối với con chung ......................................10

1.1.1. Khái niệm ly hôn.......................................................................................10

1.1.2. Hậu quả pháp lý và xã hội của việc cha mẹ ly hôn đối với con chung ....11

1.2. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của việc quy định trách nhiệm của cha,

mẹ đối với con chung khi ly hôn.........................................................................13

1.2.1. Khái niệm trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn ..........13

1.2.2. Đặc điểm về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn.......15

1.2.3. Ý nghĩa của việc quy định trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi

ly hôn trong Luật Hôn nhân và Gia đình ...........................................................19

1.3. Sự hình thành và phát triển của quy định về trách nhiệm của cha, mẹ đối

với con chung khi ly hôn ở Việt Nam qua các thời kỳ......................................20

1.3.1. Giai đoạn trước cách mạng tháng Tám năm 1945 ..................................20

1.3.2. Giai đoạn từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến nay .........................21

1.4. Quy định về trách nhiệm của cha mẹ đối với con chung khi ly hôn trong

pháp luật của một số quốc gia ............................................................................26

1.4.1. Hợp chủng quốc Hoa Kỳ ..........................................................................27

1.4.2. Singapore..................................................................................................31

1.4.3. Campuchia................................................................................................33

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1........................................................................................36

CHƢƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ TRÁCH NHIỆM

CỦA CHA, MẸ ĐỐI VỚI CON CHUNG KHI LY HÔN; THỰC TIỄN ÁP DỤNG

VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT......................................37

2.1. Những quy định của pháp luật hiện hành về trách nhiệm của cha, mẹ đối

với con chung khi ly hôn .....................................................................................37

2.1.1. Xác định người trực tiếp nuôi con............................................................37

2.1.2. Trách nhiệm của người trực tiếp nuôi con...............................................39

2.1.3. Trách nhiệm của người không trực tiếp nuôi con ....................................43

2.2. Thực tiễn áp dụng và một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật hôn nhân và

gia đình về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn ................48

2.2.1. Đánh giá chung ........................................................................................48

2.2.2. Những vướng mắc trong thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về trách

nhiệm của cha mẹ đối với con chung khi ly hôn và một số kiến nghị hoàn thiện

pháp luật.............................................................................................................51

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2........................................................................................77

KẾT LUẬN..............................................................................................................78

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong quá trình vận động và phát triển của xã hội, “ly hôn” được xem là một

hiện tượng đặc biệt, chịu sự tác động trực tiếp từ xã hội. Xã hội biến đổi làm cho

đời sống gia đình có xu hướng mở rộng phạm vi và mức độ mâu thuẫn trong các

lĩnh vực của đời sống hôn nhân và gia đình. Hiện nay, vấn đề “ly hôn” ngày càng

trở nên phổ biến và được xã hội đặc biệt quan tâm vì các hệ lụy và hậu quả nặng nề

của vấn đề này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của toàn xã hội. Khi mục

đích hôn nhân của các bên vợ, chồng không đạt được thì ly hôn được coi là cách

thức hiệu quả để góp phần giải quyết các vấn đề bế tắc của cả hai. Tuy nhiên, hậu

quả pháp lý và xã hội của ly hôn lại làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến những đứa trẻ

là con chung, đặc biệt là các em trong độ tuổi chưa thành niên cần nhiều tình cảm

yêu thương, chăm sóc của cả cha lẫn mẹ nhưng lại phải chịu cảnh gia đình ly tán,

nếu không được bảo vệ sẽ dễ đánh mất cả tuổi thơ và tương lai. Đối với những

người con đã thành niên nhưng bị tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự, không có

khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi sống bản thân sẽ phải sống ra sao,

nếu không còn được sự quan tâm, nuôi dưỡng của cha và mẹ. Chính vì thế, cha, mẹ

có quyền ly hôn với nhau bằng một bản án, quyết định có hiệu lực của Tòa án

nhưng không ai có quyền chối bỏ trách nhiệm của mỗi người đối với con chung,

ngay cả khi hôn nhân không còn tồn tại trên thực tế.

Trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn được quy định khá

đầy đủ và chi tiết trong Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 và một số văn bản

pháp luật hiện hành khác có liên quan. Tuy nhiên, do tác động của nhiều yếu tố, lối

sống và đạo đức xã hội, mỗi cá nhân muốn tồn tại đều phải đối mặt với những áp

lực, thách thức bởi nhiều loại thang,bậc giá trị; cũng như với sự đề cao giá trị vật

chất; sự thờ ơ, thiếu trách nhiệm của các bậc cha, mẹ đối với con chung, do đó, khi

ly hôn, việc thực thi trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung theo quy định của

Luật Hôn nhân và Gia đình còn có những bất cập, khó áp dụng vào thực tiễn, gây

ảnh hưởng nghiêm trọng và không đảm bảo được quyền và lợi ích hợp pháp về mọi

mặt của các con chung khi cha mẹ chúng ly hôn.

Xuất phát từ những lý do như trên, tôi đã quyết định chọn đề tài "Trách nhiệm

của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn" để làm luận văn Thạc sĩ, nghiên cứu một

cách có hệ thống việc áp dụng pháp luật Hôn nhân và Gia đình về thực thi trách

nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn nhằm phát hiện ra những bất cập,

2

vướng mắc trong quá trình giải quyết và trên cơ sở đó góp thêm ý kiến cho việc áp

dụng pháp luật, để đảm bảo quyền lợi về mọi mặt cho con trẻ. Việc nghiên cứu đề tài

này là cần thiết, phù hợp với yêu cầu thực tiễn về việc thực thi trách nhiệm của cha,

mẹ đối với con chung khi ly hôn, đặt trong bối cảnh Việt Nam đang trong tiến trình

hội nhập quốc tế về nhiều mặt, trong đó, đưa ra các giải pháp thích hợp để hạn chế

những bất cập của pháp luật, đảm bảo việc thực thi trách nhiệm của cha, mẹ đối với

con chung khi ly hôn một cách hiệu quả trong các vụ việc, vụ án ly hôn trên thực tế.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Vấn đề về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn là một đề tài

vừa mang lại ý nghĩa giá trị pháp lý, vừa thể hiện tính nhân văn sâu sắc, nhận được

sự quan tâm đặc biệt của nhiều nhà nghiên cứu luật học và được tiếp cận, thảo luận

ở nhiều khía cạnh khác nhau, cụ thể như sau:

Nhóm các luận án, luận văn:

Bùi Minh Giang (2013) "Quyền và nghĩa vụ của cha, mẹ sau ly hôn theo

pháp luật Việt Nam", Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật, Trường Đại học Quốc

gia Hà Nội. Tác giả của luận văn muốn phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận và

thực tiễn của pháp luật Việt Nam về quyền và nghĩa vụ của cha mẹ sau ly hôn. Trên

cơ sở đánh giá thực trạng pháp luật hiện hành, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện

pháp luật và tăng cường hiệu quả áp dụng pháp luật nhằm bảo vệ quyền và lợi ích

của con cái cũng như đảm bảo quyền lợi chính đáng của vợ chồng trong việc nuôi

dưỡng, chăm sóc con. Tuy nhiên, tác giả chỉ tập trung đi sâu nghiên cứu những vấn

đề lý luận và thực tiễn pháp lý về nghĩa vụ và quyền của cha mẹ đối với con theo

Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000.

Ngô Thị Hường (2006), “Chế định cấp dưỡng trong luật hôn nhân và gia

đình - vấn đề lý luận và thực tiễn”, Luận án Tiến sĩ Luật học, Trường Đại học luật

Hà Nội. Công trình nghiên cứu này, tác giả tập trung nghiên cứu một số nội dung

của thực hiện chế định cấp dưỡng trong Hôn nhân và Gia đình, từ lý luận đến thực

tiễn. Tuy nhiên, chưa đề cập và đi sâu phân tích toàn diện các khía cạnh liên quan

đến trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn.

Hồ Thị Nga (2007), “Bảo vệ quyền lợi của con khi cha mẹ ly hôn”, Khóa

luận tốt nghiệp, Trường Đại học Luật Hà Nội và Đặng Thị Thanh Nhàn (2012),

“Bảo vệ quyền lợi của con khi cha mẹ ly hôn”, Khóa luận tốt nghiệp, Trường Đại

học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Các công trình nghiên cứu này, tác giả tập trung

nghiên cứu và làm rõ những vấn đề lý luận chung về bảo vệ quyền và lợi ích hợp

3

pháp của các con khi cha mẹ ly hôn, nêu rõ sự cần thiết khách quan phải bảo vệ

quyền và lợi ích hợp pháp của các con khi cha mẹ ly hôn. Phân tích việc áp dụng

Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 về bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các

con khi cha, mẹ ly hôn và thực trạng thực hiện vấn đề này hiện nay. Đề xuất các

giải pháp cụ thể để hoàn thiện pháp luật Hôn nhân và Gia đình về bảo vệ quyền và

lợi ích hợp pháp của con khi cha mẹ ly hôn cũng như các biện pháp cần thiết nhằm

đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của con khi cha mẹ ly hôn một cách hiệu quả

trên thực tế. Tuy nhiên, các luận án này được nghiên cứu và trình bày trên cơ sở

Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 và các văn bản hướng dẫn đã hết hiệu lực. Do

đó, một số bất cập mà tác giả thể hiện đã được giải quyết bởi pháp luật hiện hành.

Lê Tuyết Nhung (2014), “Cấp dưỡng sau ly hôn theo pháp luật hiện hành”,

Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội. Công

trình nghiên cứu này, tác giả chỉ dừng lại ở khía cạnh liên quan đến một số nội dung

của việc cấp dưỡng trong Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000, chưa đi sâu phân

tích toàn diện các khía cạnh liên quan đến trách nhiệm của cha, mẹ đối với con

chung khi ly hôn quy định trong pháp luật hiện hành.

Xa Kiều Oanh (2014), “Nghĩa vụ cấp dưỡng giữa cha mẹ và con sau khi vợ

chồng ly hôn”, Khóa luận tốt nghiệp, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí

Minh. Công trình nghiên cứu này, tác giả đã phân tích những vấn đề pháp lý và thực

tiễn phát sinh trong quan hệ cấp dưỡng giữa cha mẹ đối với con. Từ các quy định

của pháp luật Hôn nhân và Gia đình hiện hành, các vấn đề thực tế, có liên hệ đến

pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật nước ngoài từ đó đề xuất kiến nghị hoàn

thiện pháp luật về nghĩa vụ cấp dưỡng, đảm bảo quyền lợi về mọi mặt của con

chung khi cha, mẹ ly hôn.

Nhóm sách giáo trình

Nguyễn Ngọc Điện (2002), “Bình luận khoa học Luật Hôn nhân và Gia đình

Việt Nam”, Tập I, Nxb. Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh. Trong cuốn sách này tác giả

đã nêu ra những quy định pháp luật về Hôn nhân và Gia đình, các vấn đề liên quan

đến kết hôn, ly hôn, tuy nhiên không đề cập nhiều về việc trách nhiệm của cha mẹ

đối với con chung khi ly hôn.

Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2018), “Giáo trình Luật

Hôn nhân và Gia đình Việt Nam” (tái bản có sửa đổi, bổ sung năm 2018), Nxb.

Hồng Đức - Hội Luật Gia Việt Nam, Thành phố Hồ Chí Minh; Trường Đại học

Luật Hà Nội (2009), “Giáo trình Luật Hôn nhân và Gia đình”, Nxb. Công an

4

nhân dân, Hà Nội. Trong 2 giáo trình trên đều đã đề cập đến khái niệm, lý luận

chung, nguồn và chủ thể của Hôn nhân và Gia đình. Đây là những kiến thức cơ

bản quan trọng để làm nền tảng lý luận cho tác giả trong việc nhận thức về vấn đề

trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn, từ đó chỉ ra thực tế áp

dụng, những vướng mắc cũng như hướng đề xuất khắc phục phù hợp trong thực

tiễn áp dụng pháp luật đối với việc quy định trách nhiệm của cha, mẹ đối với con

chung khi ly hôn.

Nhóm sách chuyên khảo, tạp chí:

Lê Vĩnh Châu (chủ biên) (2018), “Sách tình huống (bình luận bản án) Luật

Hôn nhân và Gia đình”, Nxb. Hồng Đức - Hội Luật Gia Việt Nam, Thành phố Hồ

Chí Minh, tr.393 - tr.449. Trong cuốn sách này, tác giả tập trung bình luận một số

án dân sự, án hôn nhân gia đình, thông qua thực tiễn xét xử của Tòa án đối chiếu so

sánh việc áp dụng các quy định pháp luật đối với từng vụ việc liên quan đến Hôn

nhân và Gia đình, qua đó kiến nghị đề xuất một số giải pháp thích hợp để hạn chế

những bất cập của pháp luật. Đây là những kiến thức quan trọng đặt nền tảng cho

tác giả trong việc nhận thức những nội dung cơ bản trong việc nghiên cứu, hoàn

thiện đề tài của mình.

Lê Thị Mận (2017), “Bàn về việc xét nguyện vọng của con khi cha mẹ ly hôn”,

Tạp chí Tòa án nhân dân, số 16/2017, tr.11 - tr.16. Trong bài viết này, tác giả đã nêu

thực trạng và hậu quả ly hôn, qua đó đào sâu xem xét nguyện vọng của con khi cha

mẹ ly hôn, để có những căn cứ xem xét một cách triệt để việc bảo vệ quyền và lợi ích

hợp pháp của con chung trước khi có Giải đáp 01/GĐ - TATC ngày 05/01/2018.

Bùi Thị Mừng (2020), “Giải quyết vấn đề liên quan đến con chung khi cha,

mẹ ly hôn”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 1/2020, tr.6 - tr.13. Trong bài viết này, tác

giả nêu quan điểm: “…Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con là một nguyên tắc

quan trọng xuyên suốt các quy định của pháp luật Việt Nam về giải quyết vấn đề

con chung khi cha, mẹ ly hôn. Nguyên tắc này được cụ thể hóa theo tinh thần của

Hiến pháp về bảo vệ quyền trẻ em. Trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương, vì vậy cần

được bảo vệ, chăm sóc đặc biệt”. Để bảo vệ tốt nhất quyền của con khi cha, mẹ ly

hôn, trong bài viết tác giả đã tập trung vào việc đánh giá về các quy định của pháp

luật Việt Nam hiện hành trong giải quyết vấn đề con chung khi cha, mẹ ly hôn; chỉ

ra những bất cập, vướng mắc trong thực tiễn giải quyết vấn đề con chung; đồng thời

đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp

của con khi cha, mẹ ly hôn.

5

Lê Thị Nga (2020), “Luận bàn về một số vấn đề trong Luật Hôn nhân và gia

đình năm 2014”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 10/2020, tr.37 - tr.40. Trong bài viết

này, tác giả nêu nhận định về quyền kết hôn, quyền, nghĩa vụ về nhân thân, tài sản

giữa vợ và chồng, xác định cha, mẹ, con, quyền, nghĩa vụ nhân thân giữa các

thành viên gia đình; cơ chế pháp lý về bảo đảm bình đẳng giới, bảo vệ bà mẹ, trẻ

em, người yếu thế, bảo đảm hài hòa giữa lợi ích của gia đình với lợi ích của cá

nhân, tổ chức khác. Tuy nhiên, khi áp dụng các quy định của Luật Hôn nhân và

Gia đình năm 2014 vẫn còn một số vướng mắc, bất cập cần được nghiên cứu, hoàn

thiện. Trong bài viết của mình, tác giả tập trung vào phân tích, bình luận về một số

bất cập của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, từ đó đưa ra những kiến nghị

cụ thể.

Trương Minh Tấn (2017), “Quyền, nghĩa vụ thăm nom con theo quy định của

Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014”, Tạp chí Toà án nhân dân, số 23/2017, tr.15.

Trong bài viết này, tác giả đề cập đến quyền, nghĩa vụ thăm nom con, bởi lẽ sau khi

ly hôn, tuy quan hệ vợ chồng chấm dứt nhưng quan hệ cha, mẹ con vẫn còn tồn tại.

Do vậy, cha, mẹ vẫn phải có trách nhiệm trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục

con để quyền lợi của con được bảo đảm. Vì vậy, pháp luật Việt Nam cũng như pháp

luật một số quốc gia trên thế giới đặt ra cơ chế thăm nom con nhằm tạo điều kiện để

bên không trực tiếp nuôi con có thể thực hiện trách nhiệm của mình đối với con cái,

qua đó kiến nghị hướng hoàn thiện pháp luật cụ thể hơn nhằm góp phần bảo vệ tối ưu

quyền lợi chính đáng của con - đối tượng dễ bị tổn thương khi cha mẹ ly hôn.

Ngô Thị Anh Vân (2018), “Nghĩa vụ cấp dưỡng của cha, mẹ đối với con”, Tạp

chí Nghiên cứu Lập pháp, số 16 (368), tháng 8/2018, tr.46 - tr.54. Trong bài viết này,

tác giả đã phân tích những vấn đề pháp lý và thực tiễn phát sinh trong quan hệ cấp

dưỡng giữa cha, mẹ đối với con. Từ các quy định của pháp luật Hôn nhân và Gia đình

hiện hành, các vấn đề thực tế, có liên hệ đến pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật

Hoa Kỳ, bài viết nêu một số đề xuất để việc thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng là sự kết

hợp một cách hài hoà giữa quyền lợi của con và khả năng thực tế của cha, mẹ.

Nhìn chung, các công trình nghiên cứu khoa học nói trên, mặc dù, đã phân

tích những vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ của cha, mẹ đối với con chung

khi ly hôn nhưng chưa đi sâu phân tích, đánh giá toàn diện các quy định cụ thể về

trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn, qua đó, đảm bảo quyền bình

đẳng ngang nhau của mỗi bên cha và mẹ trong thực hiện trách nhiệm của mỗi người

đối với con chung khi ly hôn, đặc biệt là đảm bảo quyền lợi về mọi mặt của các con,

6

tạo điều kiện phát triển tốt nhất và hoàn thiện nhân cách của trẻ, giảm thiểu những

hậu quả nặng nề do vấn đề ly hôn của cha và mẹ. Cho đến nay, đa số các công trình

nghiên cứu khoa học chỉ tập trung nghiên cứu, xem xét, khai thác một số nội dung

liên quan đến vấn đề thực hiện quyền và nghĩa vụ của cha, mẹ đối với con chung

khi ly hôn cũng như thực tiễn xét xử của Tòa án trong việc giải quyết các vụ việc ly

hôn như vấn đề giao con cho ai nuôi, vấn đề cấp dưỡng, thăm nom… và chỉ rõ

những vướng mắc, khó khăn trong việc áp dụng quy định pháp luật đối với từng nội

dung nêu trên, từ đó đưa ra kiến nghị nhằm hoàn thiện hơn về mặt pháp luật cũng

như việc thực thi, áp dụng pháp luật trên thực tiễn. Các công trình này đều có phạm

vi nghiên cứu khác nhau, mức độ khác nhau, nhưng chưa có công trình nào tập

trung nghiên cứu chuyên biệt dưới dạng đề tài luận văn Thạc sĩ về vấn đề trách

nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn theo Luật Hôn nhân và Gia đình

năm 2014 một cách toàn diện. Chính vì những lý do đã nêu, tôi đã quyết định chọn

đề tài này để làm công trình nghiên cứu cho luận văn Thạc sĩ của mình và công

trình nghiên cứu này chưa trùng lặp với bất cứ đề tài nào trước đây. Tuy nhiên, các

tài liệu, công trình nghiên cứu nêu trên vẫn là những tài liệu, công trình nghiên cứu

quan trọng được tác giả tham khảo và lựa chọn một số nội dung có liên quan để

tổng hợp đưa vào đề tài luận văn trong quá trình triển khai thực hiện.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

Đề tài được nghiên cứu nhằm góp phần làm sáng tỏ những quy định về trách

nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn. Do đó, tác giả tập trung phân tích,

làm rõ những bất cập, hạn chế về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly

hôn theo Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 thông qua việc phân tích các bản án

ly hôn trong thực tiễn xét xử để mang đến cái nhìn toàn diện từ lý luận đến thực

tiễn, từ đó tác giả kiến nghị có sự học hỏi, kế thừa các tài liệu nước ngoài với mục

đích cuối cùng là nhằm hoàn thiện pháp luật Hôn nhân và Gia đình về vấn đề trách

nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn.

Xuất phát từ mục đích trên, đề tài phải hoàn thành một số nhiệm vụ nghiên

cứu cụ thể sau:

Thứ nhất, làm rõ những vấn đề cơ bản, sự cần thiết khách quan trong việc

quy định về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn để tìm ra những

hạn chế của lĩnh vực pháp luật này.

Thứ hai, tìm hiểu thực trạng áp dụng pháp luật Hôn nhân và Gia đình về trách

nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn nhất là cách hiểu khác nhau giữa

7

các Tòa án trong việc xác định trách nhiệm của cha hoặc mẹ đối với con chung khi

ly hôn nhằm phát hiện những vướng mắc phát sinh. Đồng thời, tác giả đưa ra một số

kiến nghị cụ thể trong việc áp dụng pháp luật Hôn nhân và Gia đình về trách nhiệm

của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn cho từng trường hợp bất cập trên.

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu của đề tài

4.1. Đối tƣợng nghiên cứu

Nghiên cứu các vấn đề cơ bản, pháp luật thực định và thực tiễn áp dụng pháp

luật về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn trong Luật Hôn nhân

và Gia đình hiện hành có so sánh đối chiếu Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000.

Làm rõ các nội dung pháp lý quan trọng về ly hôn, hệ quả pháp lý của ly hôn

và những quy định pháp luật về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly

hôn: khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa của việc quy định về trách nhiệm của cha, mẹ đối

với con khi ly hôn; xác định cụ thể trách nhiệm của bên trực tiếp và bên không trực

tiếp đối với con khi ly hôn.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Vấn đề về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn sẽ tồn tại

nhiều vấn đề pháp lý còn vướng mắc tuy nhiên với luận văn Thạc sĩ này, tác giả chỉ

nghiên cứu và giải quyết một số vấn đề cơ bản về trách nhiệm của cha, mẹ đối với

con chung khi ly hôn theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 như:

Xác định trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung phát sinh khi ly hôn; việc giao

con cho ai trực tiếp nuôi dưỡng hay xem xét nguyện vọng của con khi ly hôn; trách

nhiệm của người trực tiếp nuôi con và người không trực tiếp nuôi con (cấp dưỡng,

thăm nom con). Đồng thời, luận văn trình bày thêm pháp luật Hôn nhân và Gia đình

của Việt Nam ở các giai đoạn lịch sử cũng như quy định pháp luật về Hôn nhân và

Gia đình của một số quốc gia trên thế giới, qua đó, tác giả có thêm cái nhìn toàn

diện từ lý luận đến thực tiễn, đưa ra một số kiến nghị có sự học hỏi, kế thừa các tài

liệu nước ngoài, nhằm hoàn thiện pháp luật Hôn nhân và Gia đình về vấn đề trách

nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu, để hoàn thành đề tài luận văn tác giả sử dụng các

phương pháp nghiên cứu khoa học truyền thống như: phương pháp phân tích;

phương pháp tổng hợp; phương pháp lịch sử; phương pháp so sánh, đối chiếu;

phương pháp diễn giải, quy nạp; tham khảo ý kiến của các chuyên gia và những

người làm công tác thực tiễn v.v… để thực hiện những nội dung đã đặt ra.

8

Kết cấu luận văn chia làm hai chương. Trong từng chương có sử dụng các

phương pháp cụ thể như sau:

- Phương pháp phân tích, chứng minh: được sử dụng trong toàn bộ luận văn:

Gồm phân tích các quy định của pháp luật về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con

chung khi ly hôn và phân tích những bất cập, hạn chế của pháp luật và thực tiễn áp

dụng pháp luật trong cả hai chương.

- Phương pháp so sánh luật học, lịch sử: chủ yếu được sử dụng tại cả hai

chương, dùng để đối chiếu giữa các quy định pháp luật hiện hành với các quy định

pháp luật thời kỳ trước, giữa quy định pháp luật và áp dụng pháp luật ở Việt Nam

với quy định pháp luật và áp dụng pháp luật ở nước ngoài, từ đó, có thể đưa ra được

cái nhìn tổng quan nhất về vấn đề nghiên cứu, qua đó thấy được mối liên hệ và

điểm mới tiến bộ cũng như những điểm còn hạn chế, cũng như lý giải vì sao có sự

khác biệt và rút ra kinh nghiệm giải quyết những vướng mắc, bất cập. Ngoài ra,

luận văn còn sử dụng phương pháp so sánh các số liệu qua từng năm trong mục 2.1

về báo cáo thống kê của ngành Tòa án.

- Phương pháp bình luận án được sử dụng trong mục 2.1, mục 2.2 để làm rõ

hơn thực trạng áp dụng pháp luật, phân tích, nhận định rõ nguồn gốc và cách giải

quyết cho từng vấn đề.

- Phương pháp tổng hợp: được sử dụng xuyên suốt luận văn để tổng hợp

những quy định về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn. Ngoài ra

còn sử dụng phương pháp tổng hợp để rút lại vấn đề, đề xuất các kiến nghị, kết luận

của từng chương và kết luận của luận văn.

6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận văn

Luận văn nêu được những vấn đề cơ bản về trách nhiệm của cha, mẹ đối với

con chung khi ly hôn theo pháp luật HN&GĐ, qua đó, chứng minh quan điểm đúng

đắn, chính xác của Đảng và Nhà nước ta trong việc thực thi trách nhiệm của mỗi

bên cha, mẹ đối với con chung nhằm bảo vệ quyền lợi về mọi mặt của các con

chung trong lĩnh vực Hôn nhân và Gia đình.

Từ những quy định của pháp luật về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con

chung khi ly hôn, luận văn khẳng định Nhà nước thừa nhận đây là trách nhiệm

chung của cả cha và mẹ đối với con chung khi ly hôn. Trên cơ sở đánh giá thực

trạng việc thực thi pháp luật về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly

hôn theo các quy định pháp luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam, luận văn nêu lên

được những ưu điểm cũng như phát hiện bất cập, hạn chế của pháp luật để từ đó đề

9

ra các giải pháp, kiến nghị sửa đổi, bổ sung nhằm hoàn thiện pháp luật về trách

nhiệm của cha, mẹ đối với con chung khi ly hôn. Trên nền tảng đó, nhà nước ta

hoàn thiện các chế định tư pháp, tăng cường quyền tiếp cận công lý của công dân,

tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa và xây dựng nhà nước pháp quyền của Nhân

dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

7. Cơ cấu của luận văn

Ngoài mục lục, lời mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo và kết luận, nội

dung của luận văn bao gồm hai chương:

Chƣơng 1. Những vấn đề cơ bản về trách nhiệm của cha, mẹ đối với con

chung khi ly hôn.

Chƣơng 2. Quy định của pháp luật hiện hành về trách nhiệm của cha,

mẹ đối với con chung khi ly hôn, thực tiễn áp dụng và một số kiến nghị hoàn

thiện pháp luật.