Toàn tập V.I.Lê - Nin 6

V« s¶n tÊt c¶ c¸c n−íc, ®oµn kÕt l¹i !

V.I. Lª-Nin

Toµn tËp

6

V.I. Lª-Nin

Toµn tËp

TËp

6

Th¸ng Giªng - th¸ng T¸m 1902

Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia

Hµ Néi - 2005

Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch

cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi

© Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1975

10 102⎯888

Л 014(01)

⎯75 - 715 - 74

Lêi nhµ xuÊt b¶n

Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t

− t

−ëng Hå ChÝ

Minh lµ nÒn t¶ng t

− t

−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò

cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam; lµ b

−íc ph¸t

triÓn vÒ nhËn thøc vµ t

− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng

cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n

−íc theo con ®

−êng x·

héi chñ nghÜa.

Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n

−íc

mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ,

®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu,

ph¸t triÓn lý luËn c¸ch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c -

Lªnin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù

nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n

−íc trong giai ®o¹n

hiÖn nay.

Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ

vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t

− t

−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ

nghÜa M¸c - Lªnin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi

chóng ta hiÖn nay.

§¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o

b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ

khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn c¸c

tr

−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña

Vla®imia IlÝch Lªnin (22-4-1870 - 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n

ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n bé s¸ch quý V. I. Lªnin - Toµn tËp

gåm 55 tËp vµ hai tËp tra cøu.

Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®

−îc

xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lªnin - Toµn tËp,

tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ

xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ

kû XX.

* *

*

TËp 6 cña Bé s¸ch V. I. Lª-nin - Toµn tËp bao gåm c¸c t¸c

phÈm cña V. I. Lª-nin viÕt trong thêi gian tõ th¸ng Giªng - th¸ng

T¸m 1902.

Néi dung chÝnh cña tËp 6 lµ nh÷ng luËn chøng vµ ph¸t

triÓn mét c¸ch phï hîp víi hoµn c¶nh lÞch sö míi, nh÷ng t

−

t−ëng cña C.M¸c vµ Ph.¡ngghen vÒ ®¶ng; ph¸t triÓn nh÷ng

nguyªn lý cña häc thuyÕt vÒ ®¶ng kiÓu míi, ®¶ng c¸ch m¹ng

v« s¶n; vµ c¸c tµi liÖu ®Ó th¶o c

−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n

chñ - x· héi Nga. Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp

nµy ®

−îc ph©n tÝch kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu

s¸ch, do ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin (Liªn X«) viÕt

cho lÇn xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt.

PhÇn Phô lôc vµ c¸c B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t

−¬ng

øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®

−îc tr×nh bµy

hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých,

gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm,

gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t

− t

−ëng cña V. I. Lª-nin.

Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lª-nin; Chó

thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa

M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung

−¬ng §¶ng céng

s¶n Liªn X« (tr

−íc ®©y).

Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ

Ých cho b¹n ®äc.

Th¸ng 7 n¨m 2005

nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia

VII

Lêi tùa

TËp 6 trong Toµn tËp V. I. Lª-nin gåm cã cuèn "Lµm g×?

Nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong phong trµo chóng ta" (mïa thu

1901 - th¸ng Hai 1902) vµ nh÷ng t¸c phÈm viÕt vµo th¸ng Giªng -

th¸ng T¸m 1902.

ë n

−íc Nga trong thêi gian ®ã diÔn ra cuéc khñng ho¶ng

c¸ch m¹ng ngµy cµng s©u s¾c vµ gay g¾t; phong trµo c¸ch m¹ng

chèng chÕ ®é ®Þa chñ - chuyªn chÕ ngµy cµng mang tÝnh chÊt

quÇn chóng. Nh÷ng cuéc biÓu t×nh vµ b·i c«ng cña c«ng nh©n ë

Pª-tÐc-bua, £-ca-tª-ri-n«-xl¸p, R«-xtèp trªn s«ng §«n, Ba-tum

vµo th¸ng Hai - th¸ng Ba 1902, nh÷ng cuéc biÓu t×nh ngµy 1

th¸ng N¨m ë Xa-ra-tèp, Vin-n«, Ba-cu, Ni-gi¬-ni Nèp-g«-rèt vµ

nh÷ng thµnh phè kh¸c chøng tá râ r»ng tÝnh tÝch cùc vµ sù

tr

−ëng thµnh vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n - ®éi tiÒn

phong trong cuéc ®Êu tranh cña toµn d©n chèng chÕ ®é chuyªn

chÕ Nga hoµng - t¨ng lªn. N«ng d©n c¸c tØnh Kh¸c-cèp, P«n-ta￾va, Xa-ra-tèp næi dËy chèng l¹i bän ®Þa chñ; "nh÷ng cuéc næi

lo¹n v× ruéng ®Êt" còng lan sang nhiÒu ®Þa ph

−¬ng kh¸c, nh÷ng

cuéc ®Êu tranh cña n«ng d©n Gu-ri-a (tØnh Cu-ta-i-xi) ®· tá ra

rÊt ngoan c

−êng vµ cã tæ chøc. "N«ng d©n ®· quyÕt ®Þnh,

⎯ vµ

hä ®· quyÕt ®Þnh hoµn toµn ®óng, - r»ng thµ chÕt trong cuéc

®Êu tranh víi nh÷ng kÎ ¸p bøc cßn h¬n lµ chÕt ®ãi mµ kh«ng

®Êu tranh" (V. I. Lª-nin. Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù

thËt, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1963, t. 6, tr. 451).

VIII Lêi tùa

Trong t×nh h×nh ®ã, cuéc ®Êu tranh cã ý nghÜa cùc kú to lín

lµ cuéc ®Êu tranh cña b¸o "Tia löa" lª-ni-nÝt chèng "chñ nghÜa

kinh tÕ" - trë ng¹i chñ yÕu cña phong trµo c«ng nh©n vµ phong

trµo d©n chñ - x· héi ë Nga - nh»m ®oµn kÕt vÒ t

− t

−ëng vµ tæ

chøc c¸c phÇn tö m¸c-xÝt c¸ch m¹ng trong phong trµo d©n chñ -

x· héi Nga, nh»m x©y dùng mét ®¶ng kiÓu míi, kh«ng dung

thø chñ nghÜa c¬ héi, kh«ng cã ®Çu ãc tiÓu tæ vµ kh«ng cã tÝnh

chÊt bÌ ph¸i, mét ®¶ng lµ ng

−êi l·nh ®¹o chÝnh trÞ cña giai cÊp

c«ng nh©n, ng

−êi tæ chøc vµ l·nh tô cña cuéc ®Êu tranh c¸ch

m¹ng chèng chÕ ®é chuyªn chÕ vµ chèng chñ nghÜa t− b¶n.

Cuèn "Lµm g×?" cña V. I. Lª-nin xuÊt b¶n vµo th¸ng Ba 1902 ®·

®ãng vai trß xuÊt s¾c trong cuéc ®Êu tranh ®Ó thµnh lËp mét ®¶ng

c«ng nh©n m¸c-xÝt. Trong cuèn s¸ch ®ã, Lª-nin ®· luËn chøng vµ

ph¸t triÓn, mét c¸ch phï hîp víi hoµn c¶nh lÞch sö míi, nh÷ng t−

t−ëng cña C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen vÒ ®¶ng nh

− lµ mét lùc l

−îng

c¸ch m¹ng hãa phong trµo c«ng nh©n, l·nh ®¹o vµ tæ chøc phong

trµo ®ã; Lª-nin ®· ph¸t triÓn nh÷ng nguyªn lý cña häc thuyÕt vÒ

®¶ng kiÓu míi, ®¶ng c¸ch m¹ng v« s¶n. Trong t¸c phÈm xuÊt s¾c

®ã cña chñ nghÜa M¸c c¸ch m¹ng, nh÷ng ng

−êi d©n chñ - x· héi

Nga t×m thÊy sù gi¶i ®¸p vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ hä rÊt quan t©m:

vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè tù gi¸c vµ tù ph¸t trong phong trµo

c«ng nh©n, vÊn ®Ò ®¶ng víi tÝnh c¸ch lµ l·nh tô chÝnh trÞ cña giai

cÊp v« s¶n, vÊn ®Ò vai trß cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga trong

cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ - t− s¶n ®ang chÝn muåi, vÊn ®Ò vÒ c¸c

h×nh thøc tæ chøc, vÒ c¸ch thøc vµ ph

−¬ng ph¸p thµnh lËp ®¶ng

c¸ch m¹ng chiÕn ®Êu cña giai cÊp v« s¶n.

Cuèn "Lµm g×?" ®· hoµn toµn ®Ëp tan vÒ t

− t

−ëng "chñ

nghÜa kinh tÕ" lµ thø chñ nghÜa mµ Lª-nin xem nh

− lµ mét

biÕn d¹ng cña chñ nghÜa c¬ héi quèc tÕ (chñ nghÜa BÐc￾stanh) ë Nga. Lª-nin ®· v¹ch trÇn gèc rÔ cña chñ nghÜa

c¬ héi trong hµng ngò phong trµo d©n chñ - x· héi: ¶nh

Lêi tùa IX

h

−ëng cña giai cÊp t

− s¶n vµ cña hÖ t

− t

−ëng t

− s¶n ®èi víi giai

cÊp c«ng nh©n, sù sïng b¸i tÝnh tù ph¸t cña phong trµo c«ng

nh©n, viÖc h¹ thÊp vai trß cña ý thøc gi¸c ngé x· héi chñ nghÜa

trong phong trµo Êy. Lª-nin viÕt r»ng khuynh h

−íng c¬ héi chñ

nghÜa trong phong trµo d©n chñ - x· héi quèc tÕ - xu h

−íng nµy

h×nh thµnh vµo cuèi thÕ kû XIX - ®Çu thÕ kû XX vµ m

−u toan xÐt

l¹i chñ nghÜa M¸c d

−íi chiªu bµi "tù do phª b×nh" - hoµn toµn

chØ lµ sù cãp nhÆt s¸ch b¸o t

− s¶n råi lµm thµnh "häc thuyÕt"

cña m×nh, r»ng c¸i gäi lµ "tù do phª b×nh" ch¼ng qua chØ lµ "tù

do biÕn ®¶ng d©n chñ - x· héi thµnh mét ®¶ng d©n chñ c¶i

l−¬ng, lµ tù do ®

−a nh÷ng t

− t

−ëng t

− s¶n vµ nh÷ng thµnh

phÇn t

− s¶n vµo trong chñ nghÜa x· héi" (xem tËp nµy, tr. 11).

Lª-nin chØ ra r»ng gi÷a hÖ t

− t

−ëng x· héi chñ nghÜa cña giai

cÊp v« s¶n vµ hÖ t

− t

−ëng t

− s¶n ®ang diÔn ra cuéc ®Êu tranh

liªn tôc vµ kh«ng khoan nh

−îng: "... VÊn ®Ò ®Æt ra chØ lµ nh−

thÕ nµy : hÖ t

− t

−ëng t

− s¶n hoÆc hÖ t

− t

−ëng x· héi chñ nghÜa.

Kh«ng cã hÖ t

− t

−ëng trung gian... V× vËy, mäi sù coi nhÑ hÖ t

−

t−ëng x· héi chñ nghÜa, mäi sù xa rêi hÖ t

− t

−ëng x· héi chñ

nghÜa ®Òu cã nghÜa lµ t¨ng c

−êng hÖ t

− t

−ëng t

− s¶n" (tr. 49 -

50). Lª-nin gi¶i thÝch r»ng ý thøc gi¸c ngé x· héi chñ nghÜa

kh«ng ph¶i ph¸t sinh tõ phong trµo tù ph¸t cña c«ng nh©n mµ

lµ do ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng ®

−a vµo phong trµo c«ng nh©n.

Vµ mét nhiÖm vô quan träng bËc nhÊt cña ®¶ng v« s¶n lµ ®Êu

tranh cho sù trong s¸ng cña hÖ t

− t

−ëng x· héi chñ nghÜa,

chèng ¶nh h

−ëng t

− s¶n trong giai cÊp c«ng nh©n, chèng bän c¬

héi chñ nghÜa - nh÷ng kÎ truyÒn b¸ vµ lµ ®¹i diÖn cña hÖ t

−

t−ëng t

− s¶n trong phong trµo c«ng nh©n.

Lª-nin ®· v¹ch râ vai trß v« cïng to lín cña lý luËn vÒ chñ

nghÜa x· héi khoa häc ®èi víi phong trµo c«ng nh©n, ®èi víi

toµn bé ho¹t ®éng cña ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng cña giai cÊp

c«ng nh©n: "...ChØ ®¶ng nµo ®−îc mét lý luËn tiÒn

phong h−íng dÉn th× míi cã kh¶ n¨ng lµm trßn vai trß

X Lêi tùa

chiÕn sÜ tiÒn phong" (tr. 32). Lª-nin chØ ra r»ng lý luËn tiÒn

phong gi÷ vai trß ®Æc biÖt to lín ®èi víi phong trµo d©n chñ -

x· héi Nga, do nh÷ng ®Æc ®iÓm lÞch sö cña sù ph¸t triÓn cña nã

vµ cña nh÷ng nhiÖm vô c¸ch m¹ng ®Æt ra cho nã.

Trong cuèn "Lµm g×?" còng nh

− trong nhiÒu t¸c phÈm kh¸c

cña Lª-nin viÕt trong thêi kú b¸o "Tia löa", Ng

−êi rÊt chó ý ®Õn

viÖc luËn chøng vÒ s¸ch l

−îc cña giai cÊp v« s¶n Nga vµ ®¶ng

cña nã. Lª-nin viÕt r»ng giai cÊp c«ng nh©n cÇn vµ cã thÓ l·nh

®¹o phong trµo d©n chñ cña toµn d©n chèng l¹i chÕ ®é ®Þa chñ -

chuyªn chÕ, trë thµnh ®éi tiÒn phong cña tÊt c¶ c¸c lùc l

−îng

c¸ch m¹ng vµ ®èi lËp trong x· héi Nga. V× vËy viÖc tæ chøc tè

c¸o chÝnh trÞ mét c¸ch toµn diÖn ®èi víi chÕ ®é chuyªn chÕ lµ

nhiÖm vô quan träng nhÊt cña phong trµo d©n chñ - x· héi Nga,

lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®

−îc ®Ó gi¸o dôc

chÝnh trÞ cho giai cÊp v« s¶n. §ã lµ mét trong "nh÷ng vÊn ®Ò

cÊp b¸ch" cña phong trµo d©n chñ - x· héi ë Nga. "Ph¸i kinh tÕ"

trong khi truyÒn b¸ nh÷ng quan ®iÓm hÕt søc sai lÇm vµ cã h¹i

vÒ cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, ®· h¹n chÕ cuéc

®Êu tranh Êy trong lÜnh vùc kinh tÕ, nghÒ nghiÖp. Mét ®

−êng

lèi nh

− thÕ, mét ®

−êng lèi theo chñ nghÜa c«ng liªn, nhÊt ®Þnh

®

−a phong trµo c«ng nh©n tíi chç phô thuéc vµo hÖ t

− t

−ëng

t− s¶n vµ chÝnh trÞ t

− s¶n. Tr¸i víi ®

−êng lèi c¬ héi chñ nghÜa

®ã, Lª-nin ®· nªu lªn vµ luËn chøng luËn ®iÓm quan träng

nhÊt cña chñ nghÜa M¸c - Lª-nin vÒ ý nghÜa hµng ®Çu cña ®Êu

tranh chÝnh trÞ trong sù ph¸t triÓn x· héi vµ trong cuéc ®Êu

tranh cña giai cÊp v« s¶n cho chñ nghÜa x· héi: "... Nh÷ng

quyÒn lîi chñ yÕu, "quyÕt ®Þnh" cña c¸c giai cÊp, nãi chung,

chØ cã thÓ tháa m·n ®

−îc b»ng nh÷ng cuéc c¶i biÕn chÝnh trÞ

c¨n b¶n; cßn quyÒn lîi kinh tÕ träng yÕu cña giai cÊp v« s¶n,

nãi riªng, chØ cã thÓ tháa m·n ®

−îc b»ng mét cuéc c¸ch m¹ng

chÝnh trÞ thay thÕ chuyªn chÝnh cña giai cÊp t

− s¶n b»ng

chuyªn chÝnh v« s¶n" (tr. 59).

Lêi tùa XI

ViÖc "ph¸i kinh tÕ" sïng b¸i tÝnh tù ph¸t trong lÜnh vùc c¸c

nhiÖm vô tæ chøc cña giai cÊp v« s¶n, "lèi lµm viÖc thñ c«ng

nghiÖp" cña ph¸i Êy trong c¸c vÊn ®Ò vÒ x©y dùng ®¶ng ®· g©y

thiÖt h¹i lín cho phong trµo d©n chñ - x· héi ë Nga. Lª-nin ®·

thÊy nguån gèc lèi lµm viÖc thñ c«ng nghiÖp cña "ph¸i kinh tÕ"

lµ ë chç h¹ thÊp nhiÖm vô cña ®¶ng d©n chñ - x· héi xuèng

møc chñ nghÜa c«ng liªn, lÉn lén hai lo¹i h×nh tæ chøc cña giai

cÊp c«ng nh©n: c¸c nghiÖp ®oµn ®Ó tæ chøc cuéc ®Êu tranh kinh

tÕ cña c«ng nh©n, vµ ®¶ng chÝnh trÞ, tøc lµ h×nh thøc cao cña tæ

chøc giai cÊp cña giai cÊp c«ng nh©n. Lª-nin coi nhiÖm vô ®Çu

tiªn vµ quan träng nhÊt cña nh÷ng ng

−êi d©n chñ - x· héi Nga

lµ thµnh lËp mét tæ chøc tËp trung toµn Nga cña nh÷ng ng

−êi

c¸ch m¹ng, tøc lµ mét chÝnh ®¶ng liªn hÖ chÆt chÏ víi quÇn

chóng, cã kh¶ n¨ng l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña giai

cÊp c«ng nh©n. Lµm c¸ch nµo ®Ó b¾t tay vµo viÖc thµnh lËp mét

tæ chøc kiÓu nh

− vËy, ph¶i lùa chän con ®

−êng nµo, - ®iÒu ®ã

Lª-nin ®· chØ ra ngay trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?" in vµo th¸ng

N¨m 1901 trong tê "Tia löa", sè 4 (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt,

Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, 1974, t. 5, tr. 1-15), vµ luËn

chøng mét c¸ch chi tiÕt trong cuèn "Lµm g×?".

ViÖc cuèn s¸ch cña Lª-nin ®

−îc truyÒn b¸ réng r·i ë Nga ®·

gãp phÇn lµm cho xu h

−íng cña b¸o "Tia löa" lª-ni-nÝt chiÕn

th¾ng trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Cuèn "Lµm

g×?" ®· ®ãng mét vai trß lín trong viÖc ®oµn kÕt nh÷ng c¸n bé

®¶ng trªn c¬ së chñ nghÜa M¸c, trong viÖc chuÈn bÞ §¹i héi II

cña ®¶ng, vµ trong viÖc thµnh lËp ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng ë

Nga. Trong t¸c phÈm ®ã, V. I. Lª-nin ®· gi¸ng mét ®ßn m¹nh

vµo bän xÐt l¹i trong c¸c ®¶ng d©n chñ - x· héi T©y ¢u mµ ®¹i

diÖn lµ BÐc-stanh vµ nh÷ng kÎ ñng hé h¾n, ®· v¹ch trÇn chñ

nghÜa c¬ héi cña chóng vµ sù ph¶n béi ®èi víi quyÒn lîi cña

giai cÊp c«ng nh©n.

XII Lêi tùa

B¶n dù th¶o c

−¬ng lÜnh cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·

héi Nga - do ban biªn tËp "Tia löa" vµ "B×nh minh" th¶o ra trong

nöa ®Çu n¨m 1902 vµ ®

−îc th«ng qua t¹i §¹i héi II §¶ng c«ng

nh©n d©n chñ - x· héi Nga (th¸ng B¶y - th¸ng T¸m 1903) - ®· cã

mét ý nghÜa cùc kú to lín ®èi víi sù ®oµn kÕt vÒ t

− t

−ëng cña

nh÷ng ng

−êi d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng Nga. "C¸c tµi liÖu ®Ó

th¶o c

−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga", in

trong tËp nµy, thÓ hiÖn râ rµng vai trß cña V. I. Lª-nin trong viÖc

chuÈn bÞ viÕt dù th¶o c

−¬ng lÜnh cña ®¶ng cña ph¸i "Tia löa",

trong cuéc ®Êu tranh cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c diÔn ra trong thêi

gian cã cuéc th¶o luËn vÒ c¸c b¶n dù th¶o kh¸c nhau trong ban

biªn tËp "Tia löa". Nhê cã Lª-nin mµ luËn ®iÓm quan träng

nhÊt cña chñ nghÜa M¸c vÒ chuyªn chÝnh v« s¶n ®· ®

−îc tr×nh

bµy mét c¸ch râ rµng trong b¶n dù th¶o c

−¬ng lÜnh; vÒ sau Lª￾nin ®· viÕt r»ng vÊn ®Ò chuyªn chÝnh v« s¶n ®· ®

−îc ®

−a vµo

c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga "chÝnh lµ do

cuéc ®Êu tranh chèng BÐc-stanh, chèng chñ nghÜa c¬ héi" (V. I.

Lª-nin, Toµn tËp, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn

thø nhÊt, 1969, t. 31, tr. 414). Trong cuéc tranh luËn víi Plª￾kha-nèp, mét ng

−êi ®· tá ra dao ®éng trong mét lo¹t luËn

®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c cña chñ nghÜa M¸c, nh÷ng luËn ®iÓm

mµ bän BÐc-stanh tÊn c«ng, Lª-nin ®· kiªn tr× ®ßi ghi vµo b¶n

dù th¶o c

−¬ng lÜnh luËn ®iÓm nãi r»ng viÖc nÒn s¶n xuÊt lín

lo¹i trõ nÒn s¶n xuÊt nhá lµ mét qu¸ tr×nh cã tÝnh chÊt quy luËt

cña x· héi t

− b¶n; theo yªu cÇu cña Ng

−êi, trong b¶n dù th¶o

c−¬ng lÜnh ng

−êi ta ®· chØ ra mét c¸ch chÝnh x¸c vai trß l·nh

®¹o cña ®¶ng víi tÝnh c¸ch lµ ng

−êi ®¹i biÓu tù gi¸c cña

phong trµo cã tÝnh chÊt giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, vµ trong

c−¬ng lÜnh còng thÓ hiÖn râ t

− t

−ëng vÒ b¸ quyÒn l·nh ®¹o

cña giai cÊp c«ng nh©n.

Mét trong nh÷ng phÇn quan träng nhÊt cña b¶n dù

th¶o c

−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cña ph¸i

Lêi tùa XIII

"Tia löa" lµ phÇn ruéng ®Êt do V. I. Lª-nin viÕt. Sù cÇn thiÕt

ph¶i cã mét c

−¬ng lÜnh ruéng ®Êt gi÷ v÷ng tÝnh nguyªn t¾c,

cµng trë nªn cÊp b¸ch h¬n v× nh÷ng ng

−êi d©n chñ - x· héi ®·

ph¶i kh¼ng ®Þnh nh÷ng t

− t

−ëng m¸c-xÝt vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt

trong cuéc ®Êu tranh víi chñ nghÜa d©n tóy lóc ®ã ®ang phôc

håi, mµ ®¹i biÓu lµ ®¶ng x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng, m

−u

toan ®ãng vai trß ng

−êi ®¹i biÓu vµ ng

−êi bªnh vùc lîi Ých cña

n«ng d©n. Kh«ng cã c

−¬ng lÜnh ruéng ®Êt, kh«ng x¸c ®Þnh

nh÷ng nguyªn t¾c cã tÝnh chÊt chØ ®¹o cña chÝnh s¸ch d©n chñ -

x· héi trong vÊn ®Ò n«ng d©n, th× §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·

héi Nga kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®

−îc nhiÖm vô quan träng

nhÊt lµ cñng cè ¶nh h

−ëng cña ®¶ng trong n«ng d©n, cñng cè

khèi liªn minh c«ng n«ng ®ang h×nh thµnh vµo ®Çu thÕ kû XX.

Trong c

−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng d©n chñ - x· héi c¸ch

m¹ng Nga ng

−êi ta ®· nªu ra yªu s¸ch thµnh lËp c¸c ñy ban

n«ng d©n nh»m tr¶ l¹i cho n«ng d©n nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t

trong khi tiÕn hµnh thñ tiªu chÕ ®é n«ng n«, b·i bá tiÒn chuéc,

s−u thuÕ vµ chÕ ®é liªn ®íi b¶o lÜnh, v. v., nh÷ng yªu s¸ch ®ã

do ®¶ng v« s¶n ®

−a ra nh»m ph¸t ®éng n«ng d©n ®Êu tranh

chèng tÊt c¶ nh÷ng tµn d

− cña chÕ ®é n«ng n«, gãp phÇn lµm

cho cuéc ®Êu tranh giai cÊp ë n«ng th«n ph¸t triÓn.

Trong bµi "C

−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng d©n chñ - x· héi

Nga" Lª-nin ®· gi¶i thÝch nh÷ng yªu s¸ch c¬ b¶n cña c

−¬ng lÜnh

ruéng ®Êt d©n chñ - x· héi vµo ®ªm tr

−íc cña cuéc c¸ch m¹ng

d©n chñ - t

− s¶n, ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c néi dung giai cÊp

cña nh÷ng yªu s¸ch Êy vµ tÝnh quy ®Þnh lÞch sö cña nh÷ng yªu

s¸ch Êy. Lª-nin chØ ra r»ng yªu s¸ch tr¶ l¹i nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t

"lµ ®iÓm quan träng nhÊt, trung t©m, lµm cho c

−¬ng lÜnh ruéng

®Êt cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt" (xem tËp nµy, tr. 401). §ång thêi Lª-nin

cho r»ng "trong mét thêi ®iÓm c¸ch m¹ng nµo ®ã" cã thÓ ®Ò ra

yªu s¸ch quèc h÷u hãa ruéng ®Êt thay cho yªu s¸ch tr¶ l¹i nh÷ng

ruéng ®Êt bÞ c¾t. LuËn ®iÓm ®ã cña bµi b¸o ®· g©y ra sù

XIV Lêi tùa

bÊt ®ång nghiªm träng trong ban biªn tËp tê "Tia löa": chèng l¹i

luËn ®iÓm Êy cã Plª-kha-nèp,

¸c-xen-rèt vµ M¸c-tèp lµ nh÷ng

ng

−êi ch

−a ®¸nh gi¸ hÕt kh¶ n¨ng c¸ch m¹ng vµ ý nghÜa cña

phong trµo n«ng d©n. Nh÷ng sù bÊt ®ång ®ã phÇn nµo b¸o

tr

−íc sù bÊt ®ång sÏ x¶y ra gi÷a nh÷ng ng

−êi b«n-sª-vÝch vµ

men-sª-vÝch. VÒ sau, trong thêi kú c¸ch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt

1905 - 1907, trong cao trµo m¹nh mÏ cña n«ng d©n, Lª-nin ®·

®Æt vÊn ®Ò xÐt l¹i c

−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng, thay thÕ yªu

s¸ch tr¶ nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t b»ng yªu s¸ch tÞch thu toµn bé

ruéng ®Êt cña ®Þa chñ vµ, trong ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh,

th× thùc hiÖn quèc h÷u hãa ruéng ®Êt.

"B¸o c¸o cña ban biªn tËp b¸o "Tia löa" t¹i Héi nghÞ (héi

nghÞ ®¹i biÓu) c¸c Ban chÊp hµnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·

héi Nga" do Lª-nin viÕt, bøc th

− cña Ng

−êi "Th

− göi "Héi liªn

hiÖp miÒn B¾c cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga"", c¸c

bµi tiÓu luËn "Tr¶ lêi "B¹n ®äc"" vµ "VÒ nhãm "§Êu tranh"" ®Òu

gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh cña ph¸i "Tia löa" nh»m ®oµn kÕt

§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vÒ t

− t

−ëng vµ tæ chøc

trªn c¬ së c

−¬ng lÜnh, s¸ch l

−îc vµ nguyªn t¾c tæ chøc cña chñ

nghÜa M¸c c¸ch m¹ng.

Trong "B¸o c¸o cña ban biªn tËp b¸o "Tia löa"...", Lª-nin kÞch

liÖt chèng l¹i m

−u toan cña "ph¸i kinh tÕ" muèn biÕn héi nghÞ

Bª-l«-xtèc do chóng triÖu tËp (cuèi th¸ng Ba 1902) thµnh §¹i

héi II cña ®¶ng; Lª-nin ®Ò ra kÕ ho¹ch chuÈn bÞ mét c¸ch toµn

diÖn vµ v÷ng ch¾c cho §¹i héi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi

Nga, lµ ®¹i héi sÏ thµnh lËp l¹i ®¶ng vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò

quan träng nhÊt cña toµn ®¶ng: th«ng qua c

−¬ng lÜnh, th¶o ra s¸ch

l−îc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n chèng l¹i chÕ ®é chuyªn chÕ vµ

chñ nghÜa t− b¶n v. v.. Lª-nin viÕt r»ng "hiÖn nay mäi ng

−êi ®ang

chê ®îi ë ®¹i héi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga nh÷ng

nghÞ quyÕt ®¸p øng mäi nhiÖm vô c¸ch m¹ng cña thêi ®¹i";

Lêi tùa XV

r»ng "nÕu b©y giê chóng ta lïi b

−íc trong lóc thËt lµ gay go nh

−

lóc nµy, th× chóng ta cã thÓ ch«n vïi tÊt c¶ hy väng cña ®¶ng

d©n chñ - x· héi vÒ b¸ quyÒn l·nh ®¹o trong cuéc ®Êu tranh

chÝnh trÞ" (tr. 367 - 368).

Th

− cña Lª-nin göi "Héi liªn hiÖp miÒn B¾c cña §¶ng c«ng

nh©n d©n chñ - x· héi Nga" - mét trong nh÷ng tæ chøc ®Çu tiªn

ñng hé tê "Tia löa" - lµ kiÓu mÉu vÒ mét sù phª b×nh cã tÝnh

nguyªn t¾c trªn t×nh ®ång chÝ. Khi nhËn xÐt nh÷ng thiÕu sãt cña

"c

−¬ng lÜnh" ®· ®

−îc th«ng qua t¹i §¹i héi cña "Héi liªn hiÖp

miÒn B¾c" vµo th¸ng Giªng 1902, vµ v¹ch ra r»ng c¸c t¸c gi¶ b¶n

c−¬ng lÜnh ®· kh«ng hiÓu c¸c vÊn ®Ò lý luËn quan träng nhÊt

cña chñ nghÜa M¸c, Lª-nin kªu gäi c¸c nhµ ho¹t ®éng cña "Héi

liªn hiÖp miÒn B¾c" h·y tham gia tÝch cùc vµo sù nghiÖp thèng

nhÊt ®¶ng cña ®¶ng d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng còng nh

− vµo

viÖc th¶o ra c

−¬ng lÜnh cña ®¶ng.

Trong t×nh h×nh c¸ch m¹ng ë Nga ®ang chÝn muåi, do t¸c

®éng cña phong trµo c¸ch m¹ng ngµy cµng m¹nh mÏ cña c«ng

nh©n, n«ng d©n vµ cña tÊt c¶ nh÷ng ng

−êi lao ®éng, mµ c¸c

®¶ng, c¸c trµo l

−u c¸ch m¹ng vµ ®èi lËp ®

−îc h×nh thµnh vÒ tæ

chøc vµ chÝnh trÞ. §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ph¶i

x¸c ®Þnh th¸i ®é cña m×nh ®èi víi nh÷ng ®¶ng vµ trµo l

−u ®ã

tïy theo chç c¸c ®¶ng vµ c¸c trµo l

−u ®ã ®¹i diÖn cho lîi Ých cña

giai cÊp vµ tÇng líp nµo.

Vµo cuèi n¨m 1901 - ®Çu n¨m 1902 do viÖc thèng nhÊt c¸c

nhãm vµ tiÓu tæ d©n tóy ë Nga vµ ë n

−íc ngoµi mµ ®¶ng

nh÷ng ng

−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng ®· ra ®êi. ViÖc

phôc håi "xu h

−íng d©n tóy giµ cçi" lµ mét nguy c¬ nghiªm

träng ®èi víi ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng, nªn mét nhiÖm vô l¹i

®Æt ra tr

−íc ®¶ng d©n chñ - x· héi lµ ph¶i ®Êu tranh chèng

l¹i xu h

−íng x· héi chñ nghÜa tiÓu t

− s¶n ®ã: "Chñ nghÜa x·

héi - c¸ch m¹ng lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn cña tÝnh kh«ng

kiªn ®Þnh vÒ t

− t

−ëng cña giai cÊp tiÓu t

− s¶n vµ cña sù tÇm

th

−êng hãa chñ nghÜa x· héi theo lèi tiÓu t

− s¶n, nh÷ng biÓu

XVI Lêi tùa

hiÖn mµ ®¶ng d©n chñ - x· héi ph¶i lu«n lu«n tiÕn hµnh vµ sÏ tiÕn

hµnh ®Êu tranh quyÕt liÖt ®Ó chèng l¹i", - V. I. Lª-nin ®· viÕt

trong bµi "T¹i sao ®¶ng d©n chñ - x· héi ph¶i kiªn quyÕt vµ quyÕt

liÖt tuyªn chiÕn víi bän x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng?" (tr. 462).

Bµi "Chñ nghÜa phiªu l

−u c¸ch m¹ng" cña Lª-nin ®· kÞch liÖt phª

ph¸n c

−¬ng lÜnh ruéng ®Êt vµ s¸ch l

−îc cña ®¶ng x· héi chñ

nghÜa - c¸ch m¹ng. Trong phÇn më ®Çu cho tuyªn bè cña Ban

chÊp hµnh vïng s«ng §«n §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga

"Göi nh÷ng c«ng d©n Nga" (lÇn ®Çu tiªn in trong Toµn tËp) Lª￾nin còng ®· chØ ra sù kh¸c nhau cã tÝnh nguyªn t¾c vÒ c¸c quan

®iÓm s¸ch l

−îc cña nh÷ng ng

−êi d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng vµ

cña nh÷ng ng

−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng.

C¸c bµi b¸o cña V. I. Lª-nin in trong tê "Tia löa": "Cæ ®éng

chÝnh trÞ vµ "quan ®iÓm giai cÊp"" vµ "Th

− göi c¸c ñy viªn Héi

®ång ®Þa ph

−¬ng" lµ nh»m luËn chøng cho s¸ch l

−îc cña ®¶ng

d©n chñ - x· héi ®èi víi phong trµo ®èi lËp cña giai cÊp t− s¶n tù

do chñ nghÜa. Lª-nin cho lµ cã thÓ vµ cÇn ph¶i lîi dông phong

trµo nµy, khuyÕn khÝch nh÷ng biÓu hiÖn bÊt m·n vµ ph¶n kh¸ng

trong hµng ngò nh÷ng ng

−êi tù do chñ nghÜa, ®ång thêi phª

ph¸n tÝnh chÊt nöa vêi vµ sù hÌn nh¸t cña hä: "§¶ng cña giai cÊp

v« s¶n ph¶i biÕt n¾m lÊy mäi ng

−êi tù do chñ nghÜa ®óng vµo lóc

anh ta ®ang chuÈn bÞ nhÝch lªn mét vÐc-sèc1) vµ b¾t anh ta tiÕn

lªn mét ¸c-sin2). Cßn nÕu hä kh«ng chÞu, - th× chóng ta sÏ tiÕn lªn

tr

−íc, kh«ng cÇn ®Õn hä vµ v

−ît qua hä" (tr. 338).

Trong c¸c bµi "VÒ dù to¸n ng©n s¸ch cña nhµ n

−íc",

"Nh÷ng dÊu hiÖu cña sù ph¸ s¶n", "Trong ®êi sèng kinh tÕ

cña n

−íc Nga", "Dù luËt míi vÒ b·i c«ng", V. I. Lª-nin ®·

ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ cña n

−íc Nga, v¹ch trÇn tÝnh chÊt

ph¶n d©n cña chÝnh s¸ch cña chÕ ®é Nga hoµng, ph¸c ra bøc

_______

1) - ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Nga, b»ng 0,044 mÐt

2) - ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Nga, b»ng 0,71 mÐt

Lêi tùa XVII

tranh râ rµng vÒ sù tan r· cña chÕ ®é ®Þa chñ - chuyªn chÕ.

Trong phÇn "C¸c tµi liÖu chuÈn bÞ" cña tËp nµy cã in bµi

"Tãm t¾t dù th¶o c

−¬ng lÜnh thø nhÊt cña Plª-kha-nèp kÌm theo

mét sè ®iÓm söa ®æi dù th¶o Êy", "KÕ ho¹ch th«ng b¸o vÒ qu¸

tr×nh th¶o dù th¶o c

−¬ng lÜnh", "Ph

−¬ng ¸n ban ®Çu cña phÇn lý

luËn trong dù th¶o c

−¬ng lÜnh", "S¬ th¶o dµn bµi dù th¶o c

−¬ng

lÜnh", "S¬ th¶o dù th¶o c

−¬ng lÜnh"; c¸c bµi in lÇn ®Çu lµ: "S¬

th¶o mét sè ®iÓm trong phÇn thùc tiÔn cña dù th¶o c

−¬ng lÜnh",

"B¶n ghi ®o¹n I vµ II cña dù th¶o c

−¬ng lÜnh thø nhÊt cña Plª￾kha-nèp vµ s¬ th¶o ®o¹n I trong phÇn lý luËn cña c

−¬ng lÜnh",

"Ph

−¬ng ¸n ban ®Çu cña phÇn ruéng ®Êt vµ kÕt luËn cña dù

th¶o c

−¬ng lÜnh", "Bæ sung vµo phÇn ruéng ®Êt vµ c«ng x

−ëng

trong dù th¶o c

−¬ng lÜnh". Nh÷ng tµi liÖu ®ã chøng tá r»ng Lª￾nin ®· lµm viÖc rÊt nhiÒu ®Ó chuÈn bÞ "Dù th¶o c

−¬ng lÜnh cña

§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga", lµm cho chóng ta hiÓu

biÕt thªm vÒ vai trß cña Lª-nin trong viÖc th¶o ra b¶n dù th¶o

chung cña ban biªn tËp vÒ phÇn thùc tiÔn trong c

−¬ng lÜnh

®¶ng. §Ó lµm viÖc ®ã, ch¼ng nh÷ng Lª-nin ®· viÕt phÇn nãi vÒ

ruéng ®Êt trong c

−¬ng lÜnh ®¶ng mµ cßn viÕt b¶n s¬ th¶o lÇn

®Çu cña phÇn kÕt luËn. PhÇn còng ®¸ng ®

−îc chó ý ®Õn nhiÒu

lµ ph

−¬ng ¸n ban ®Çu cña phÇn lý luËn trong dù th¶o c

−¬ng

lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga do Lª-nin viÕt, nãi

lªn mét trong nh÷ng cuéc tranh luËn gay g¾t trong néi bé ban

biªn tËp "Tia löa": t¹i cuéc héi nghÞ cña ban biªn tËp "Tia löa" ë

Muyn-khen vµo th¸ng Giªng 1902 khi th¶o luËn b¶n dù th¶o

thø nhÊt cña Plª-kha-nèp th× cã mét "vÊn ®Ò vÉn ch

−a ®

−îc gi¶i

quyÕt (3 phiÕu t¸n thµnh vµ 3 phiÕu chèng) lµ vÊn ®Ò cã nªn b¾t

®Çu tõ viÖc nãi ®Õn n

−íc Nga kh«ng" (V¨n tËp Lª-nin, t. II,

1924, tr. 15) nh

− Lª-nin ®Ò nghÞ.

Trong phÇn "C¸c tµi liÖu chuÈn bÞ" còng cã in bµi "Tr¶

lêi nh÷ng nhËn xÐt cña Plª-kha-nèp vµ

¸c-xen-rèt vÒ bµi

"C

−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga"" cã

XVIII Lêi tùa

liªn quan ®Õn vô xung ®ét gi÷a Lª-nin vµ Plª-kha-nèp khi tranh

luËn vÒ bµi b¸o nµy trong ban biªn tËp "Tia löa".

Trong phÇn "Phô lôc" cña tËp nµy cã in hai bøc th− cña Lª￾nin göi gi¸m ®èc ViÖn b¶o tµng Anh (ngµy 21 vµ 24 th¸ng T−

1902) ®Ò nghÞ cho Ng−êi ®−îc nghiªn cøu trong th− viÖn cña

ViÖn b¶o tµng.

ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin

trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng

§¶ng céng s¶n Liªn-x«

1

Lµm g×?

nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong phong trµo chóng ta1

"... §Êu tranh trong ®¶ng ®em l¹i cho ®¶ng

søc m¹nh vµ sinh khÝ; b»ng chøng lín nhÊt vÒ

sù yÕu ®uèi cña ®¶ng, ®ã lµ ë chç ®¶ng ë vµo

t×nh tr¹ng m¬ hå vµ thiÕu nh÷ng ranh giíi

ph©n ®Þnh râ rÖt, ®¶ng m¹nh lªn b»ng c¸ch

thanh trõ nh÷ng phÇn tö xÊu..."

(TrÝch th− cña L¸t-xan göi M¸c,

ngµy 24 th¸ng S¸u 1852)

ViÕt vµo mïa thu 1901 -

th¸ng Hai 1902

In thµnh s¸ch riªng vµo

th¸ng Ba 1902 ë Stót-ga

Theo ®óng nguyªn v¨n

trong s¸ch, cã ®èi chiÕu

víi b¶n in trong v¨n tËp:

Vl. I-lin. "Trong 12 n¨m", 1907

B×a cuèn "Lµm g×?" cña V. I. Lª-nin. - 1902

¶nh thu nhá

3

Lêi tùa

Cuèn s¸ch chóng t«i ®−a ra ®©y cho b¹n ®äc, theo ý ®Þnh

ban ®Çu cña ng−êi viÕt, lµ nh»m ph¸t triÓn tØ mØ nh÷ng ý ®· nãi

trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?" ("Tia löa" 2 sè 4, th¸ng N¨m 1901)1).

Tr−íc hÕt, chóng t«i ph¶i xin lçi b¹n ®äc lµ ®· chËm thùc hiÖn

lêi høa ®· nãi trong bµi Êy (vµ ®· tõng ®−îc nh¾c ®i nh¾c l¹i

khi tr¶ lêi nhiÒu c©u hái vµ th− riªng). Mét trong nh÷ng lý

do cña sù chËm trÔ Êy lµ c«ng cuéc thö thèng nhÊt tÊt c¶ c¸c

tæ chøc d©n chñ - x· héi ë ngoµi n−íc, tiÕn hµnh vµo th¸ng

S¸u n¨m ngo¸i (1901) 3. LÏ tù nhiªn, ng−êi ta chê ®îi kÕt qu¶

cña c«ng cuéc Êy, v× nÕu nã thµnh c«ng th× cã lÏ ph¶i tr×nh bµy

quan ®iÓm cña b¸o "Tia löa", vÒ mÆt tæ chøc, theo mét khÝa

c¹nh h¬i kh¸c; vµ bÊt luËn trong tr−êng hîp nµo, c«ng cuéc Êy

thµnh c«ng còng ®em l¹i hy väng chÊm døt ®−îc rÊt nhanh

chãng t×nh tr¹ng cã hai khuynh h−íng tån t¹i trong ®¶ng d©n

chñ - x· héi Nga. Nh− b¹n ®äc ®· biÕt, c«ng cuéc thö lµm Êy

®· thÊt b¹i, vµ nh− d−íi ®©y chóng t«i sÏ cè g¾ng chøng minh

r»ng c«ng cuéc ®ã kh«ng thÓ ®i ®Õn kÕt qu¶ nµo kh¸c thÕ

®−îc, sau khi tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" 4, sè 10, ®· cã mét

chuyÓn h−íng míi theo "chñ nghÜa kinh tÕ". §· ®Õn lóc hoµn

toµn cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc ®Êu tranh kiªn quyÕt

1) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 5,

tr. 1-15.

4 V. I. L ª - n i n

chèng khuynh h

−íng Êy, khuynh h

−íng mËp mê vµ Ýt døt

kho¸t, nh

−ng v× thÕ l¹i cµng dai d¼ng vµ cµng cã kh¶ n¨ng sèng

l¹i d

−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Do ®ã, ®Ò c

−¬ng ban ®Çu

cña cuèn s¸ch nµy ®· ph¶i thay ®æi vµ më réng thªm rÊt nhiÒu.

Chñ ®Ò cuèn s¸ch nµy ®¸ng lÏ lµ ba vÊn ®Ò ®· nªu trong bµi:

"B¾t ®Çu tõ ®©u?". Tøc lµ: vÊn ®Ò tÝnh chÊt vµ néi dung chñ yÕu

cña cæ ®éng chÝnh trÞ cña chóng ta; vÊn ®Ò c¸c nhiÖm vô tæ chøc

cña chóng ta; vÊn ®Ò kÕ ho¹ch x©y dùng mét tæ chøc chiÕn ®Êu

toµn Nga, tiÕn hµnh cïng mét lóc vµ ë nhiÒu n¬i. Tõ l©u, t¸c gi¶

®· chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò Êy vµ ®· cè g¾ng nªu lªn mét lÇn

trªn tê "B¸o c«ng nh©n" 5, khi ®Þnh tôc b¶n tê b¸o Êy nh

−ng

kh«ng lµm ®

−îc (xem ch

−¬ng V). Nh

−ng ý ®Þnh ban ®Çu cña

t«i trong cuèn s¸ch nµy, ý ®Þnh chØ nh»m ph©n tÝch ba vÊn ®Ò Êy

vµ tr×nh bµy quan ®iÓm cña t«i víi møc cã thÓ lµm ®

−îc d

−íi

mét h×nh thøc tÝch cùc, kh«ng dïng hoÆc gÇn nh

− kh«ng dïng

®Õn bót chiÕn, th× ®· hoµn toµn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®

−îc v× hai

lý do. Mét mÆt "chñ nghÜa kinh tÕ" tá ra sèng dai d¼ng h¬n lµ

chóng t«i t

−ëng (chóng t«i dïng danh tõ "chñ nghÜa kinh tÕ"

theo nghÜa réng, nh

− ®· gi¶i thÝch trong bµi b¸o ®¨ng ë "Tia

löa", sè 12 (th¸ng Ch¹p 1901), nhan ®Ò lµ: "M¹n ®µm víi nh÷ng

ng

−êi b¶o vÖ chñ nghÜa kinh tÕ", bµi b¸o nµy cã thÓ nãi lµ b¶n

tãm t¾t cña cuèn s¸ch (mµ hiÖn nay chóng t«i ®

−a ra cho b¹n

®äc1)). Ng

−êi ta ®· thÊy râ r»ng nguyªn nh©n sinh ra nh÷ng ý

kiÕn kh¸c nhau vÒ c¸ch gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò trªn ®Òu lµ do sù

®èi lËp c¨n b¶n gi÷a hai khuynh h

−íng trong ®¶ng d©n chñ - x·

héi Nga, nhiÒu h¬n lµ do sù bÊt ®ång ý kiÕn vÒ chi tiÕt. MÆt

kh¸c, sù lóng tóng cña "ph¸i kinh tÕ" do viÖc tr×nh bµy cã hÖ

thèng nh÷ng quan ®iÓm cña chóng t«i trong b¸o "Tia löa" g©y

ra, ®· cho thÊy râ r»ng th

−êng th

−êng chóng ta hoµn toµn dïng

1) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 5, tr.

442 - 451.

Lµm g×? 5

nh÷ng ng«n ng÷ kh¸c nhau; r»ng do ®ã, chóng ta sÏ kh«ng thÓ

®ång ý víi nhau vÒ bÊt cø ®iÒu g×, nÕu chóng ta kh«ng b¾t ®Çu

abovo1); r»ng cÇn ph¶i thö "gi¶i thÝch" mét c¸ch cã hÖ thèng,

cµng ®¹i chóng cµng tèt, cã dÉn chøng rÊt nhiÒu vÝ dô cô thÓ,

cho tÊt c¶ nh÷ng ng

−êi thuéc "ph¸i kinh tÕ", vÒ tÊt c¶ nh÷ng

®iÓm c¨n b¶n trong sù bÊt ®ång ý kiÕn gi÷a chóng ta. Vµ t«i ®·

quyÕt t©m thö "gi¶i thÝch" nh

− thÕ, tuy biÕt râ r»ng nh

− thÕ sÏ

lµm cho khu«n khæ cuèn s¸ch nµy ph×nh lªn rÊt nhiÒu vµ cuèn

s¸ch ph¶i ra chËm, nh

−ng t«i kh«ng thÊy cã c¸ch nµo kh¸c h¬n

®Ó gi÷ lêi høa ®· nªu trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?". Ngoµi viÖc

xin lçi vÒ sù chËm trÔ nµy, t«i còng cã lêi xin lçi thªm lµ cuèn

s¸ch nµy rÊt thiÕu sãt vÒ h×nh thøc v¨n ch

−¬ng: t«i ®· ph¶i lµm

viÖc hÕt søc gÊp rót vµ h¬n n÷a, t«i lu«n lu«n ph¶i ngõng l¹i v×

bËn rÊt nhiÒu c«ng viÖc kh¸c.

Ph©n tÝch ba vÊn ®Ò nãi trªn vÉn lµ chñ ®Ò chÝnh cña cuèn

s¸ch, nh

−ng t«i ®· ph¶i b¾t ®Çu b»ng hai vÊn ®Ò kh¸c cã tÝnh

c¸ch tæng qu¸t h¬n: t¹i sao ®èi víi chóng ta, mét khÈu hiÖu

"v« téi" vµ "tù nhiªn" nh

− khÈu hiÖu "tù do phª b×nh" l¹i lµ

mét lêi khiªu chiÕn thùc sù? t¹i sao chóng ta l¹i kh«ng ®ång ý

víi nhau ®

−îc, ngay c¶ vÒ vÊn ®Ò c¨n b¶n lµ vÊn ®Ò vai trß

cña ®¶ng d©n chñ - x· héi ®èi víi phong trµo quÇn chóng tù

ph¸t? TiÕp ®ã, viÖc tr×nh bµy c¸c quan ®iÓm vÒ tÝnh chÊt vµ néi

dung cña cæ ®éng chÝnh trÞ ®· chuyÓn thµnh viÖc gi¶i thÝch sù

kh¸c nhau gi÷a chÝnh trÞ c«ng liªn chñ nghÜa víi chÝnh trÞ d©n

chñ - x· héi; vµ viÖc tr×nh bµy c¸c quan ®iÓm vÒ nh÷ng nhiÖm

vô tæ chøc th× ®· chuyÓn thµnh viÖc gi¶i thÝch sù kh¸c nhau

gi÷a lèi lµm viÖc thñ c«ng nghiÖp, mµ "ph¸i kinh tÕ" rÊt lÊy lµm

tháa m·n, víi sù tæ chøc cña nh÷ng ng

−êi c¸ch m¹ng mµ chóng

t«i coi lµ kh«ng thÓ thiÕu ®

−îc. Sau n÷a, t«i nhÊn m¹nh h¬n

n÷a ®Õn "kÕ ho¹ch" x©y dùng mét tê b¸o chÝnh trÞ cho toµn

1) - tõ ®Çu

6 V. I. L ª - n i n

n−íc Nga, nhÊt lµ v× nh÷ng ý kiÕn ph¶n ®èi kÕ ho¹ch Êy ®Òu

kh«ng x¸c ®¸ng vµ ng−êi ta Ýt tr¶ lêi ®−îc ®óng thùc chÊt cña

vÊn ®Ò nªu lªn trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?", tøc lµ: lµm thÕ nµo

®Ó chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh, cïng mét lóc ë mäi n¬i, viÖc x©y

dùng c¸i tæ chøc cÇn thiÕt cho chóng ta. Cuèi cïng, trong phÇn

cuèi cuèn s¸ch, t«i hy väng chøng minh ®−îc r»ng chóng t«i ®·

lµm hÕt tÊt c¶ nh÷ng g× mµ chóng t«i cã thÓ lµm ®−îc ®Ó ngõa

tr−íc sù ®o¹n tuyÖt víi "ph¸i kinh tÕ", mÆc dÇu sù ®o¹n tuyÖt

Êy ®· trë thµnh kh«ng thÓ tr¸nh khái; r»ng tê "Sù nghiÖp c«ng

nh©n" ®· cã ®−îc mét néi dung ®Æc biÖt, hay cã néi dung "lÞch

sö" còng ®−îc, v× nã diÔn t¶ ®−îc ®Çy ®ñ nhÊt, næi bËt nhÊt,

kh«ng ph¶i lµ "chñ nghÜa kinh tÕ" triÖt ®Ó, mµ lµ t×nh tr¹ng lén

xén vµ dao ®éng, tøc lµ nh÷ng ®Æc tr−ng cña c¶ mét thêi kú

lÞch sö cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga; r»ng v× thÕ, mÆc dï cuéc

luËn chiÕn víi tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" tho¹t míi tr«ng cã vÎ

nh− lµ më réng ra qu¸ ®¸ng, nh−ng nã vÉn cã lý do cña nã, v×

nÕu kh«ng thanh to¸n ®−îc døt kho¸t thêi kú Êy th× chóng ta

kh«ng thÓ nµo tiÕn lªn ®−îc.

Th¸ng Hai 1902

N. Lª-nin

7

I

Chñ nghÜa gi¸o ®iÒu vµ

"Tù do phª b×nh"

a) "Tù do phª b×nh" nghÜa lµ g×?

"Tù do phª b×nh", kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, ®ã lµ khÈu

hiÖu thÞnh hµnh nhÊt hiÖn nay, lu«n lu«n ®−îc nãi ®Õn trong

nh÷ng cuéc tranh luËn gi÷a nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa vµ

nh÷ng ng−êi d©n chñ ë tÊt c¶ c¸c n−íc. Tho¹t tiªn, kh«ng g× kú

l¹ h¬n lµ thÊy mét trong hai bªn tranh luËn l¹i trÞnh träng viÖn

®Õn tù do phª b×nh. Cã thÓ nµo trong c¸c ®¶ng tiÕn bé l¹i cã

nh÷ng ng−êi lªn tiÕng chèng l¹i c¸c luËt hiÕn ph¸p, ë phÇn lín

c¸c n−íc ch©u ¢u, ®ang ®¶m b¶o tù do cho khoa häc vµ tù do

nghiªn cøu khoa häc, ®−îc ch¨ng? "ë ®©y, h¼n cã c¸i g× kh¸c

®©y!" - bÊt cø ng−êi nµo ®øng ngoµi cuéc, khi nghe thÊy c¸i

khÈu hiÖu thÞnh hµnh kia ®−îc nh¾c ®i nh¾c l¹i ë kh¾p mäi ng¶

®−êng, mµ ch−a n¾m ®−îc thùc chÊt cña sù bÊt hßa th× tÊt

nhiªn còng ®Òu tù nhñ nh− thÕ. "KhÈu hiÖu Êy râ rµng lµ mét

trong nh÷ng tõ do tháa thuËn víi nhau mµ ®Æt ra, nh÷ng tõ nµy

gièng nh− nh÷ng biÖt hiÖu, do quen dïng nªn ®−îc thõa nhËn

vµ trë thµnh gÇn nh− nh÷ng danh tõ chung vËy".

ThËt thÕ, ai nÊy ®Òu biÕt r»ng trong phong trµo d©n chñ -

x· héi quèc tÕ ngµy nay*, ®· h×nh thµnh hai khuynh h−íng;

* Nh©n tiÖn xin nãi qua r»ng ®©y lµ mét hiÖn t−îng gÇn nh− cã mét

kh«ng hai trong lÞch sö cña chñ nghÜa x· héi hiÖn ®¹i, vµ ®Æc biÖt lµ

mét hiÖn t−îng v« cïng an ñi lßng ng−êi; lÇn ®Çu tiªn, sù tranh chÊp