Tổ chức và hoạt động của ủy ban nhân dân xã (Từ thực tiễn một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN HỒNG QUÂN

TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN XÃ

(Từ thực tiễn một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long)

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN HỒNG QUÂN

TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN XÃ

(Từ thực tiễn một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long)

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

Mã số: 60380102

Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐỖ MINH KHÔI

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, Luận văn “Tổ chức và hoạt động của Uỷ ban nhân

dân xã” (từ thực tiễn ở một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long)” là kết quả của

quá trình nghiên cứu, tổng hợp của bản thân tôi, nội dung, số liệu trong luận

văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Luận văn được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Đỗ

Minh Khôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực và chính xác.

Vĩnh Long, ngày 29 tháng 9 năm 2015

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Hồng Quân

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

HĐND: Hội đồng nhân dân

THPT: Trung học phổ thông

THCS: Trung học cơ sở

UBND: Ủy ban nhân dân

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài......................................................................................... 1

2. Tình hình nghiên cứu ................................................................................. 2

3. Mục đích nghiên cứu.................................................................................. 3

4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài và phƣơng pháp nghiên cứu...3

4.1. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 3

4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu........................................................................ 3

5. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài. .................................... 5

6. Kết cấu của Luận văn................................................................................ 5

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA TỔ CHỨC VÀ

HOAT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN XÃ .......................................... 6

1.1. Khái niệm, vị trí, vai trò, tính chất đặc điểm của Ủy ban nhân dân... 6

1.1.1. Khái niệm về Ủy ban nhân dân .............................................................. 6

1.1.2. Vị trí, vai trò của Ủy ban nhân dân........................................................ 7

1.1.3. Tính chất, đặc điểm của Ủy ban nhân dân xã ........................................ 9

1.2. Cơ cấu tổ chức của Ủy ban nhân dân .................................................. 12

1.2.1. Cơ cấu lãnh đạo Ủy ban nhân dân....................................................... 13

1.2.2. Cơ cấu số lượng công chức chuyên môn.............................................. 18

1.3. Các hình thức hoạt động của Uỷ ban nhân dân xã............................. 19

1.3.1. Hoạt động của tập thể Ủy ban nhân dân xã......................................... 20

1.3.2. Hoạt động của Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã ...................................... 21

1.3.3. Hoạt động của các Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân xã ......................... 22

1.3.4. Hoạt động của uỷ viên Uỷ ban nhân dân xã ........................................ 23

1.4. Nhiệm vụ và quyền hạn của Ủy ban nhân dân xã .............................. 24

1.4.1. Nhiệm vụ và quyền hạn của Ủy ban nhân dân xã ........................... ....24

1.4.2. Nhiệm vụ quyền hạn của Ủy ban nhân dân xã trong lĩnh vực nông

nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, thủy lợi và tiểu thủ công nghiệp................. 27

1.4.3. Nhiệm vụ và quyền hạn của Ủy ban nhân dân xã trong lĩnh vực xây

dựng, giao thông vận tải................................................................................. 29

1.4.4. Nhiệm vụ và quyền hạn của Ủy ban nhân dân xã trong lĩnh vực giáo

dục, y tế, xã hội, văn hóa và thể dục thể thao................................................. 31

1.4.5. Nhiệm vụ và quyền hạn của Ủy ban nhân dân xã trong lĩnh vực quốc

phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội và thi hành pháp luật........................ 35

1.4.6. Nhiệm vụ và quyền hạn của Ủy ban nhân dân xã trong lĩnh vực dân tộc

và tôn giáo ...................................................................................................... 38

1.4.7. Nhiệm vụ và quyền hạn của Uỷ ban nhân dân xã trong lĩnh vực thi

hành pháp luật................................................................................................ 39

1.5. Mối quan hệ công tác của ủy ban nhân dân xã................................... 42

1.5.1. Quan hệ với Ủy ban nhân dân huyện và cơ quan chuyên môn ............42

1.5.2. Quan hệ với Đảng ủy xã ....................................................................... 42

1.5.3. Quan hệ với Hội đồng nhân dân xã...................................................... 43

1.5.4. Quan hệ với Mặt trận tổ quốc và các đoàn thể nhân dân xã ............... 43

1.5.5. Quan hệ với Trưởng ấp (thôn, khóm) và Tổ trưởng dân phố............... 45

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY

BAN NHÂN DÂN XÃ .................................................................................. 46

2.1. Thực trạng cơ cấu tổ chức và độ ngũ cán bộ, công chức. .................. 46

2.1.1. Những mặt tích cực............................................................................... 46

2.1.2. Những tồn tại, hạn chế ......................................................................... 53

2.1.3. Nguyên nhân hạn chế ........................................................................... 54

2.2. Thực trạng hoạt động theo lĩnh vực của Ủy ban nhân dân xã .......... 54

2.2.1. Trong hoạt động tài chính và ngân sách .............................................. 54

2.2.2. Trong hoạt động quản lý đất đai. ........................................................ 57

2.2.3. Trong hoạt động chứng thực ................................................................ 60

2.2.4. Trong hoạt động đăng ký hộ tịch......................................................... 63

2.2.5. Hoạt động điều hành của Ủy ban nhân dân xã ................................... 65

CHƢƠNG 3. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ

CHỨC VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN

NHÂN DÂN XÃ............................................................................................ 70

3.1. Quan điểm và sự cần thiết hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Ủy

ban nhân dân xã khu vực các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. ............... 70

3.1.1. Quan điểm chỉ đạo của Đảng............................................................... 70

3.1.2. Sự cần thiết phải hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân

xã .................................................................................................................... 73

3.2. Phƣơng hƣớng và một số giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động

của Ủy ban nhân dân xã khu vực đồng bằng sông cửu long trong giai

đoạn hiện ...................................................................................................... 75

3.2.1. Hoàn thiện các quy định của pháp luật về Ủy ban nhân dân xã.......... 76

3.2.2. Thực hiện cải cách tổ chức bộ máy của Ủy ban nhân dân xã.............. 78

3.2.3. Đổi mới công tác tuyển chọn, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ

cán bộ, công chức xã ...................................................................................... 79

3.2.4. Hiện đại hoá nền hành chính nhà nước ở cấp xã................................. 81

3.2.5. Nâng cao chất lượng hoạt động của Ủy ban nhân dân xã ................... 82

3.2.6. Củng cố mối quan hệ của Ủy ban nhân dân xã với nhân dân, huy động

sự tham gia có hiệu quả của nhân dân vào việc giám ............................ 84

KẾT LUẬN ........................................................................ ….. ……….867

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Ủy ban nhân dân (UBND) xã là cơ quan hành chính Nhà nước ở địa

phương, là cấp gần dân nhất và là nơi diễn ra mọi hoạt động kinh tế, chính trị,

văn hoá, xã hội của nhân dân ở địa phương. Uỷ ban nhân dân xã có vị trí, vai

trò hết sức quan trọng trong hệ thống chính trị ở nước ta, là cầu nối chuyển tải

và tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà

nước đến với quần chúng nhân dân. UBND xã thực hiện nhiệm vụ quản lý

nhà nước trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an

ninh, trật tự và an toàn xã hội ở địa phương theo thẩm quyền, bảo đảm các

chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đi vào thực tế

cuộc sống.

Hoạt động của UBND xã có ảnh hưởng lớn tới hiệu quả của các chủ

trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, có ý nghĩa vô cùng

to lớn với việc củng cố sự phát triển bền vững của xã hội, bảo đảm dân chủ và

nâng cao đời sống nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Cấp xã là cấp

gần dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm được việc thì mọi việc

đều xong xuôi”.1

Tuy nhiên, trên thực tế tổ chức và hoạt động của UBND xã còn chưa

được chuyên sâu, thiếu ổn định về nhân sự; tình trạng lãng phí, hình thức

trong hoạt động quản lý vẫn phổ biến. Bên cạnh đó, trình độ quản lý, chuyên

môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ, công chức xã còn nhiều hạn chế, luôn rơi

vào trạng thái lúng túng, ngỡ ngàng trước sự thay đổi và xu thế phát triển

chung của thời đại, dẫn đến hiệu quả hoạt động của UBND xã chưa cao, chưa

đáp ứng được yêu cầu của xã hội.

Để khẳng định tầm quan trọng của UBND cấp xã trong hệ thống chính

trị ở nước ta. Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX đã đề ra phương hướng “đổi

mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cơ sở ở xã, phường, thị trấn”.

Nghị quyết chỉ đạo: “Cần nâng cao hiệu lực của cơ quan hành chính theo

hướng đề cao trách nhiệm và thẩm quyền của cơ quan hành chính cấp xã ”.2

1 Hồ Chí Minh toàn tập, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội năm 1995, t. 5, tr. 371.

2 Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành TW Đảng khoá IX về đổi mới và nâng cao chất lượng hệ

thống chính trị cơ sở ở xã, phường, thị trấn.

2

Tại Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá X đã ban

hành Nghị quyết số 17- NQ/TW ngày 01/08/2007 về đẩy mạnh cải cách hành

chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của bộ máy Nhà nước, trong đó có

UBND cấp xã. Đó là những cơ sở quan trọng để chúng ta tiếp tục xây dựng

chiến lược cải cách, nâng cao hiệu quả hoạt động của UBND cấp xã ở nước ta

trong giai đoạn hiện nay.

Nhận thức được tầm quan trọng của UBND xã trong hệ thống chính trị

ở nước ta nói chung, khu vực đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và từ thực

tiễn đặt ra những vấn đề phải quan tâm, người viết đã chọn đề tài: “Tổ chức

và hoạt động của Ủy ban nhân dân xã từ thực tiễn một số tỉnh đồng bằng

sông Cửu Long” làm đề tài luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ luật của mình, nhằm

tiếp tục nghiên cứu góp phần xây dựng ngày càng hoàn thiện hệ thống chính

quyền cơ sở khu vực đồng bằng sông Cửu Long, việc nghiên cứu này có tầm

quan trọng và thiết thực cả về lý luận và thực tiễn, không những đáp ứng yêu

cầu cấp bách , mà còn có ý nghĩa lâu dài.

2. Tình hình nghiên cứu

Hiện đã có nhiều bài viết, công trình nghiên cứu khoa học liên quan

đến lĩnh vực này, nhưng các nhà khoa học chỉ nghiên cứu dưới nhiều khía

cạnh khác nhau, chẳn hạn như các bài viết: “Bàn về khái niệm chính quyền

địa phương và tên gọi của Luật Tổ chức HĐND và UBND hiện hành” của

Phó giáo sư – Tiến sĩ Trương Đắc Linh, đăng trên Tạp chí Khoa học Pháp

luật số 02/2001; “Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cơ sở vùng

đồng bằng sông Cửu Long” của Nguyễn Huy Kiệm - Phó Vụ trưởng, Cơ

quan đại diện Bộ Nội vụ tại TP.Hồ Chí Minh - Tạp chí Tổ chức Nhà nước Số

7/2008; “Củng cố kiện toàn đội ngũ cán bộ xã, thôn” của Nguyễn Hữu Đức,

Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, 2012; “Đề án công tác đào tạo, bồi

dưỡng đội ngũ cán bộ hệ thống chính trị cơ sở vùng Tây nam bộ” của Ban Chỉ

đạo Tây nam bộ. Trong nhiều văn kiện của Đảng cũng luôn đề cập đến chính

quyền cơ sở, điển hình gần đây có Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp

hành Trung ương Đảng khoá IX về đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống

chính trị cơ sở ở xã, phường, thị trấn…

Nhìn chung, các công nghiên cứu khoa học, bài viết nêu trên đã đề cập

nhiều khía cạnh khác nhau về chính quyền cơ sở nói chung và Ủy ban nhân

dân cấp xã nói riêng, nhưng chưa có công trình nghiên cứu nào được công bố