TỔ CHỨC LAO ĐỘNG TRONG LĨNH VỰC QUẢN LÝ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP

PhÇn I: Néi dung lý luËn vÒ tæ chøc lao

®éng trong lÜnh vùc qu¶n lý s¶n xuÊt

kinh doanh cña doanh nghiÖp c«ng

nghiÖp.

I- Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lao ®éng qu¶n lý trong

doanh nghiÖp.

1- Mét sè kh¸i niÖm.

* Tæ chøc lao ®éng:

Lao ®éng lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña con ngêi díi bÊt kú h×nh th¸i

kinh tÕ – x· héi nµo còng ®Òu diÔn ra díi sù kÕt hîp cña ba yÕu tè: C«ng cô

lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng. Tõ l©u nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt

cña con ngêi ®Ó lµm ra s¶n phÈm “Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt” kh«ng cßn lµ qu¸ tr×nh

riªng lÎ mµ ®· mang tÝnh tËp thÓ, tÝnh x· héi, muèn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ã

cã hiÖu qu¶ cao ngêi ta ph¶i biÕt kÕt hîp tèi u ba yÕu tè cã b¶n ®ã lµ qu¸ tr×nh

s¶n xuÊt. Tøc lµ biÕt tæ chøc tèt cho qu¸ tr×nh lao ®éng víi môc ®Ých ®¹t hiÖu

qu¶ cao trong lao ®éng s¶n xuÊt.

Tæ chøc lao ®éng lµ mét ph¹m trï g¾n liÒn víi lao ®éng mét hÖ thèng

biÖn ph¸p nh»m sö dông tèt lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸.

Tæ chøc lao ®éng tèt lµ tæ chøc tèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña con ngêi t¸c

®éng lªn ®èi tîng lao ®éng trong sù kÕt hîp gi÷a ba yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸

tr×nh s¶n xuÊt nh»m môc ®Ých cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ã.

Tæ chøc lao ®éng lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi tæ chøc s¶n xuÊt, tæ

chøc lao ®éng trong xÝ nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo môc ®Ých cña s¶n xuÊt trªn c¬

1

së khèi lîng s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt mµ ph©n chia c«ng viÖc cho tõng

ngêi x¸c ®Þnh nh÷ng c©n ®èi n¨ng lùc, søc khoÎ cña hä víi nhau.

* Qu¶n lý: Qu¶n lý lµ sù t¸c ®éng liªn tôc, cã tæ chøc, cã híng ®Ých cña

chñ thÓ qu¶n lý lªn tËp thÓ ngêi lao ®éng trong hÖ thèn, sö dông tèt nhÊt mäi

tiÒm n¨ng cña X· héi nh»m ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra theo ®óng luËt ®Þnh

vµ môc tiªu hiÖn hµnh.

Cã thÓ hiÓu theo mét c¸ch kh¸c: Qu¶n lý lµ ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn

qu¶n lý t¸c ®éng vµo c¸c bé phËn bÞ qu¶n lý th«ng qua mét hª thèng nh÷ng

nguyªn t¾c, ph¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh nh»m híng bé phËn bÞ qu¶n lý ®¹t ®îc môc

tiªu chung ®Ò ra.

2- Ph©n lo¹i lao ®éng qu¶n lý: Trong doanh nghiÖp, qu¶n lý lao ®éng

®îc ph©n chia theo hai c¸ch:

a. Theo chøc n¨ng, vai trß cña qu¶n lý qu¸ tr×nh s¶n xuÊt:

- Nh©n viªn qu¶n lý kü thuËt: lµ nh÷ng ngêi ®îc ®µo t¹o ë nh÷ng trêng

kü thuËt hoÆc ®· ®îc ®µo t¹o ë nh÷ng trêng kü thuËt hoÆc ®· ®îc rÌn luyÖn

trong thùc tÕ s¶n xuÊt, cã tr×nh ®é kü thuËt t¬ng ®¬ng ®îc cÊp cã thÈm quyÒn

c«ng nhËn b»ng v¨n b¶n. ®ång thêi ph¶i lµ nh÷ng ngêi trùc tiÕp lµm c«ng t¸c

kü thuËt, tæ chøc, chØ ®¹o, híng dÉn c«ng t¸c kü thuËt trong doanh nghiÖp.

Nh÷ng nh©n viªn nµy bao gåm:

+ Gi¸m ®èc hoÆc phã gi¸m ®èc phô tr¸ch kü thuËt, qu¶n ®èc hoÆc phã

qu¶n ®èc phô tr¸ch kü thuËt, trëng phßng, ban kü thuËt.

+ C¸c kü s, kü thuËt viªn lµm viÖc ë c¸c phßng, ban kü thuËt (Lµm theo

®óng chuyªn m«n).

- Nh©n viªn qu¶n lý kinh tÕ: Lµ nh÷ng ngõoi lµm c«ng t¸c tæ chøc, l·nh

®¹o, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp, bao gåm:

+ Gi¸m ®èc hoÆc phã gi¸m ®èc phô tr¸ch kinh doanh, kÕ to¸n trëng, tr￾ëng phßng kinh doanh...

+ C¸c chuyªn viªn, c¸n sù lµm viÖc ë c¸c phßng ban nghiÖp vô nh: Tµi

chÝnh kÕ to¸n, thèng kª, kÕ ho¹ch, lao ®éng tiÒn l¬ng...

2

- Nh©n viªn qu¶n lý hµnh chÝnh: Lµ nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c tæ chøc,

nh©n sù, thi ®ua khen thëng, qu¶n lý hµnh chÝnh, v¨n th lu tr÷, thêng trùc b¶o

vÖ...

b. Theo vai trß ®èi víi ngêi thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý:

- C¸n bé l·nh ®¹o: lµ nh÷ng ngêi qu¶n lý lao ®éng, trùc tiÕp thùc hiÖn

chøc n¨ng qu¶n lý bao gåm: Gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc, qu¶n ®èc vµ phã qu¶n

®èc, ®èc c«ng, trëng phã c¸c phßng, ban trong bé m¸y qu¶n lý doanh nghÞªp.

- C¸c chuyªn gia: lµ nh÷ng lao ®éng qu¶n lý thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc

chuyªn m«n, kh«ng thùc hÞªn chøc n¨ng l·nh ®¹o trùc tiÕp, bao gåm:

+ C¸c c¸n bé kinh tÕ, kü thuËt.

+ C¸c c¸n bé thiÕt kÕ, c«ng nghÖ.

- C¸c nh©n viªn thõa hµnh, phôc vô: lµ nh÷ng ngêi thùc hiÖn c¸c c«ng

viÖc gi¶n ®¬n, thêng xuyªn lÆp ®i, lÆp l¹i mang tÝnh chÊt th«ng tin kü thuËt vµ

phôc vô.

+ C¸c nhan viªn lµm c«ng t¸c h¹ch to¸n vµ kiÓm tra.

+ C¸c nh©n viªn lµm c«ng t¸c hµnh chÝnh.

3- Néi dung lao ®éng qu¶n lý:

-C¸c lo¹i lao ®éng qu¶n lý: c¸c lo¹i lao ®éng qu¶n lý kh¸c nhau cã

nhiÖm vô lao ®éng kh¸c nhau, do ®ã cã néi dung lao ®éng còng kh¸c nhau.

- Sù kh¸c nhau ®ã lµ do sù kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt cña c¸c chøc n¨ng

qu¶n lý quy ®Þnh. Tuy nhiªn, néi dung lao ®éng cña tÊt c¶ c¸c lo¹i lao ®éng

qu¶n lý ®Òu ®îc hîp thµnh tõ c¸c yÕu tè, c¸c thµnh phÇn sau:

+ YÕu tè kü thuËt: thÓ hiÖn ë viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc mang tÝnh

chÊt thiÕt kÕ, ph©n tÝch chuyªn m«n.

+ YÕu tè tæ chøc, hµnh chÝnh: thÓ hiÖn ë viÖc thùc hÞªn c¸c c«ng viÖc

nh»m tæ chøc thùc hiÖn tæ chøc c¸c ph¬ng ¸n thiÕt kÕ, c¸c quyÕt ®Þnh nh lËp kÕ

ho¹ch, híng dÉn c«ng viÖc.

+ YÕu tè s¸ng t¹o: thÓ hiÖn ë viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc nh suy nghÜ,

t×m tßi, ph¸t minh ra c¸c kiÕn thøc míi, c¸c quyÕt ®Þnh, c¸c ph¬ng ph¸p, biÖn

ph¸p ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc.

3

+ YÕu tè thùc hµnh ®¬n gi¶n: thÓ hiÖn ë viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc

®¬n gi¶n, ®îc thùc hiÖn theo c¸c quy ®Þnh, híng dÉn s½n cã nh nh÷ng c«ng

viÖc cã liªn quan ®Õn ph©n phèi thu nhËp vµ c¸c c«ng viÖc phôc vô.

+ YÕu tè héi häp vµ sù vô: thÓ hÞªn ë sù tham gia c¸c cuéc häp vÒ

chuyªn m«n hoÆc gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc mang tÝnh chÊt thñ tôc.

N¨m yÕu tè, thµnh phÇn trªn ®Òu cã mÆt ë c¸c néi dung cñ qu¶n lý lao

®éng, nhng tû träng cña chóng kh¸c nhau cho nªn lµm cho néi dung lao ®éng

còng kh¸c nhau.

4- §Æc ®iÓm cña lao ®éng qu¶n lý:

- Ho¹t ®éng cña lao ®éng qu¶n lý lµ lo¹i lµo ®éng trÝ ãc ®Æc biÖt. XuÊt

ph¸t tõ ®Æc ®iÓm nµy mµ ho¹t ®éng qu¶n lý cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng, kh¸c h¼n

víi c¸c lo¹i lao ®éng thÓ lùc vµ lao ®éng gi¶n ®¬n kh¸c, thÓ hiÖn:

+ Ho¹t ®éng cña lao ®éng qu¶n lý mang tÝnh chÊt s¸ng t¹o h¬n nhiÒu so

víi c¸c lo¹i lao ®éng thÓ lùc.

+ Ho¹t ®éng cña lao ®éng qu¶n lý mang tÝnh chÊt x· héi vµ t©m lý cao.

YÕu tè nµy cßn lµ yªu cÇu vµ nh©n tè ¶nh hëng quan träng ®Õn qu¶n lý lao

®éng.

+ Ho¹t ®éng qu¶n lý kh«ng chØ diÔn ra trong mét ngµy lµm viÖc, khong

chØ diÔn ra trong mét thêi gian lµm viÖc vµ n¬i lµm viÖc nhÊt ®Þnh cho nªn ®Þnh

møc c«ng viÖc cho lao ®éng qu¶n lý rÊt khã thùc hiÖn ®îc mét c¸ch chÝnh x¸c.

+ KÕt qu¶ cña lao ®éng qu¶n lý thêng kh«ng biÕt ngay sau khi thùc hiÖn

c«ng viÖc, kh«ng ®o lêng cô thÓ, chÝnh x¸c vµ trùc tiÕp ®îc, mµ chØ x¸c ®Þnh ®-

îc sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh th«ng qua kÕt qu¶ lao ®éng cña c¶ tËp thÓ.

+ Th«ng tin kinh tÕ võa lµ ®èi tîng lao ®éng, võa lµ kÕt qu¶ lao ®éng,

võa lµ ph¬ng tiÖn lao ®éng ®èi víi lao ®éng qu¶n lý.

II- Néi dung c¬ b¶n vÒ tæ chøc lao ®éng qu¶n lý trong c¸c doanh

nghiÖp c«ng nghiÖp.

1- Tæ chøc lao ®éng qu¶n lý trong doanh nghiÖp.

4

a. Hoµn thiÖn ph©n c«ng vµ hiÖp t¸c lao ®éng qu¶n lý.

- Ph©n c«ng lao ®éng qu¶n lý lµ sù ph©n chia qu¸ tr×nh qu¶n lý thµnh

c¸c qu¸ tr×nh, c¸c bé phËn cã tÝnh chÊt chuyªn m«n ho¸ thµnh nh÷ng c«ng

viÖc riªng biÖt vµ giao cho nh÷ng ngêi thùc hiÖn cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ

tr×nh ®é thÝch hîp.

- HiÖp t¸c lao ®éng qu¶n lý lµ sù phèi hîp gi÷a c¸c c¸ nh©n trong néi bé

tæ, nhãm, gi÷a c¸c tæ, nhãm trong mét bé phËn vµ gi÷a c¸c bé phËn qu¶n lý

víi nhau nh»m thùc hiÖn tèt c¸c chøc n¨ng qu¶n lý.

X©y dùng c¸c h×nh thøc ph©n c«ng vµ hiÖp t¸c lao ®éng hîp lý, phï hîp

víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n

nghÞªp vô cña ngêi lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao

®éng vµ hiÖu suÊt c«ng t¸c.

Ph¬ng híng hoµn thiÖn ph©n c«ng vµ hiÖp t¸c lao ®éng qu¶n lý

trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ:

1. Hoµn thiÖn c¬ cÊu qu¶n lý theo híng võa b¶o ®¶m sù phï hîp gi÷a

bé phËn qu¶n lý vµ bé phËn bÞ qu¶n lý, võa gän nhÑ tr¸nh l·ng phÝ lao ®éng vµ

chi phÝ qu¶n lý ®¹t hiÖu qu¶ cao.

C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý thêng ®îc hoµn thiÖn theo c¸c kiÓu sau:

* KiÓu c¬ cÊu trùc tuyÕn: M« h×nh nµy thÝch hîp víi doanh nghiÖp

nhá. Ngêi l·nh ®¹o thùc hiÖn toµn bé c¸c chøc n¨ng qu¶n lý, do vËy ë c¬ cÊu

tæ chøc ®îc x©y dùng theo kiÓu nµy, qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®îc nhanh h¬n,

®¬n gi¶n h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn nghiªm ngÆt chÕ ®é mét thñ trëng.

Tuy nhiªn, c¬ cÊu nµy cã nhîc ®iÓm lµ ngêi l·nh ®¹o ph¶i thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c

chøc n¨ng qu¶n lý trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã ngêi gióp viÖc do vËy ®ßi hái ngêi

l·nh ®¹o trùc tuyÕn ph¶i cã kiÕn thøc rÊt réng.

* KiÓu c¬ cÊu trùc tuyÕn Tham m – u. M« h×nh nµy thÝch hîp víi

doanh nghiÖp cã quy m« s¶n xuÊt võa vµ lín nhng kh«ng cã qu¸ nhiÒu nhiÖm

vô, qu¸ ®a d¹ng vµ qu¸ lín. Bé phËn tham mu cã nhiÖm vô gióp cho ngêi l·nh

®¹o trùc tuyÕn trong c«ng viÖc chuÈn bÞ ra quyÕt ®Þnh. ¦u ®iÓm cña c¬ cÊu

5

nµy gióp cho ngêi l·nh ®¹o gi¶m ®îc g¸nh nÆng; sö dông ®îc kiÕn thøc vµ

kinh nghiÖm cña c¸c c¸n bé tham mu. Tuy nhiªn c¬ cÊu nµy cã nhîc ®iÓm lµ

bé phËn tham mu cã xu híng ph×nh to ra, lµm cho c¬ cÊu cång kÒnh, khã

thèng nhÊt ý kiÕn do vËy chËm ®a ra ®îc quyÕt ®Þnh qu¶n lý.

* KiÓu c¬ cÊu trùc tuyÕn Chøc n¨ng. – KiÓu c¬ cÊu nµy ®îc ¸p dông

réng r·i nhÊt hiÖn nay, ë m« h×nh nµy vÉn gi÷ quyÒn chØ huy theo trùc tuyÕn,

c¸c bé phËn chøc n¨ng gióp ngêi l·nh ®¹o chuÈn bÞ c¸c quyÕt ®Þnh, ®ång thêi

hä cßn cã nhiÖm vô gióp ®ì, kiÓm tra, t vÊn vÒ mÆt chuyªn m«n cho c¸c ®¬n vÞ

thùc hiÖn. ¦u ®Øªm cña c¬ cÊu nµy vÉn gi÷ ®îc chÕ ®é mét thñ trëng, ®ång

thêi sö dông ®îc kiÕn thøc, kinh nghiÖm cña c¸c chuyªn gia (chøc n¨ng). KiÓu

c¬ cÊu nµy tá ra hîp lý, hiÖu qña vµ nhiÒu u viÖt nhÊt so víi c¸c c¬ cÊu tríc nã.

Tuy nhiªn, khi tæ chøc c¬ cÊu nµy cÇn ®Ò phßng viÖc lËp ra qu¸ nhiÒu c¸c

phßng ban chøc n¨ng, lµm cho bé m¸y cång kÒnh, kÐm hiÖu qu¶.

* KiÓu c¬ cÊu ma trËn. KiÓu nµy cã hai hÖ thèng chØ huy cÆp ®«i (theo

chøc n¨ng vµ theo mÆt hµng). Trong ®ã bao chïm lªn c¸c nh¸nh chøc n¨ng lµ

c¸c nhµ qu¶n trÞ trung gian, chÞu tr¸ch nhÞªm vÒ nh÷ng mÆt hµng, vÒ mét dù ¸n

hoÆc ch¬ng tr×nh cô thÓ cña doanh nghiÖp.

2. Hoµn thiÖn tuyÓn chä vµ bè trÝ lao ®éng qu¶n lý.

* X¸c ®Þnh chÝnh x¸c tiªu chuÈn cña lao ®éng qu¶n lý, nhÊt lµ c¸n bé

l·nh ®¹o. Tiªu chuÈn lao ®éng qu¶n lý bao gåm:

- Cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, kiªn ®Þnh môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ

chñ nghÜa x· héi mµ §¶ng, B¸c Hå vµ nh©n d©n ®· lùa chän.

- Cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, lèi sèng chung thùc lµnh m¹nh.

- Cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ kinh nghiÖm qu¶n lý phï hîp

víi yªu cÇu c«ng viÖc.

- VÒ n¨ng lùc tæ chøc: Cã ph¬ng ph¸p qu¶n lý, ®iÒu hµnh khoa häc,

n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, nh¹y bÐn víi c¬ chÕ thÞ trêng.

- Cã søc khoÎ tèt.

* X¸c ®Þnh nguån bæ sung lao ®éng qu¶n lý hiÖn nay, tõ c¸c nguån

sau:

6