Tác động của tỷ giá hối đoái đến cán cân thương mại của Việt Nam: Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng / Lê Ngọc Ánh ; Đặng Văn Cường người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------***--------

LÊ NGỌC ÁNH

TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN CÁN CÂN

THƯƠNG MẠI CỦA VIỆT NAM

LUẬN ÁN VĂN THẠC SĨ

Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------***--------

LÊ NGỌC ÁNH

TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ĐẾN CÁN CÂN

THƯƠNG MẠI CỦA VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng

Mã ngành: 8 34 02 01

LUẬN ÁN VĂN THẠC SĨ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐẶNG VĂN CƯỜNG

Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của tôi, dưới sự hỗ trợ

của Thầy hướng dẫn là TS. Đặng Văn Cường. Các nội dung nghiên cứu trong đề

tài này là trung thực, có cập nhật và kế thừa từ các tài liệu. Những số liệu trong

các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả

thu thập từ các nguồn khác nhau được ghi trong phần tài liệu tham khảo. Ngoài

ra, trong luận văn cũng sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu từ các

tác giả khác, cơ quan tổ chức khác và đều được chú thích nguồn gốc để dễ nghiên

cứu, kiểm chứng.

Tp.HCM ngày 12 tháng 12 năm 2020

Tác giả

Lê Ngọc Ánh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã nhận được

sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh

đạo, của các thầy giáo, cô giáo, anh chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình.

Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo, Khoa Sau đại học Trường

Đại học Ngân Hàng TPHCM và đặc biệt là các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy

các chuyên đề của toàn khóa học đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến cho tác giả

trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn thạc sĩ.

Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Đặng Văn Cường – Người

đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tác giả tiến hành các hoạt động

nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn này.

Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn kinh tế lại vô cùng đa dạng, luận

văn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được các ý kiến đóng

góp chân thành từ các thầy giáo, cô giáo, đồng nghiệp, bạn bè.

Tp.HCM ngày 12 tháng 12 năm 2020

Tác giả

Lê Ngọc Ánh

iii

TÓM TẮT

1. Tiêu đề:

Tác động của tỷ giá hối đoái đến cán cân thương mại của Việt Nam.

2. Tóm tắt:

Tỷ giá hối đoái và những thay đổi của nó có tác động đáng kể đến các biến kinh

tế vĩ mô khác như lạm phát, sản xuất, xuất nhập khẩu, cán cân thương mại... Thực

tế cho thấy, chiến lược giảm giá đồng tiền có ảnh hưởng lớn đến cán cân thương

mại nhưng tác động có thể khác nhau, có thể do trình độ phát triển kinh tế khác

nhau. Lý thuyết Marshall-Lerner cho rằng việc giảm giá thực tế là nguyên nhân

dẫn đến việc gia tăng cán cân thương mại trong dài hạn nếu tổng giá trị co giãn

của cầu xuất nhập khẩu. Nghiên cứu này đánh giá tác động của tỷ giá hối đoái đến

cán cân thương mại của Việt Nam trong giai đoạn 1999 – 2018 nhằm bổ sung đa

dạng cho dòng nghiên cứu trước. Phương pháp mô hình véc tơ sai số (VECM)

được sử dụng để phân tích định lượng các kết quả nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu

cho thấy tỷ giá thực đa phương tác động tích cực đến cán cân thương mại (TB)

trong ngắn hạn và trong dài hạn có xu hướng đảo chiều tác động tiêu cực; giá trị

GDP thực của Việt Nam tác động tiêu cực đến cán cân thương mại; giá trị GDP

thực của các đối tác thương mại trong rổ tiền tệ (GDPwt) có mối quan hệ thuận

chiều với cán cân thương mại của Việt Nam. Nghiên cứu cũng đã đưa ra các kiến

nghị đề xuất các giải pháp đối với hoạt động quản lý và điều tiết tỷ giá nhằm cải

thiện cán cân thương mại của Việt Nam.

3. Từ khóa:

Cán cân thương mại, tỷ giá hối đoái, tỷ giá thực đa phương, GDP thực tế

iv

ABSTRACT

1. Title

The impact of exchange rates on Vietnam's trade balance.

2. Abtract

The exchange rate and its changes have a significant effect on other

macroeconomic variables such as inflation, production, exports, imports, trade

balance ... The devaluation of the currency has effects. The impact on the trade

balance is large, but the impact can be different, possibly due to the level of

economic development. The Marshall-Lerner theory holds that a real price

decrease leads to an increase in the long-run balance of trade if the total elasticity

of import-export demand. This study assesses the impact of exchange rates on

Vietnam's trade balance in the period 1999 - 2019 in order to diversify the previous

research flow. The error vector modeling method (VECM) is used for quantitative

analysis of the research results. Research results show that the multilateral real

exchange rate that positively affects the trade balance (TB) in the short term and

in the long term tends to reverse the negative impact; Vietnam's real GDP has a

negative impact on the trade balance; Real GDP values of trading partners in the

currency basket (GDPwt) have a positive relationship with the trade balance of

Vietnam. The study also proposed and proposed solutions for exchange rate

management and regulation activities to improve Vietnam's trade balance.

3. Keywords

Trade balance, exchange rate, real multilateral real rate, real GDP

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ii

TÓM TẮT ............................................................................................................ iii

DANH MỤC VIẾT TẮT ................................................................................... viii

DANH MỤC BẢNG.............................................................................................ix

DANH MỤC HÌNH ...............................................................................................x

CHƯƠNG 1 MỞ ĐẦU.........................................................................................1

1.1. Đặt vấn đề .................................................................................................1

1.2. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................2

1.3. Mục tiêu nghiên cứu..................................................................................3

1.4. Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................3

1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................3

1.5.1. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................3

1.5.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................4

1.6. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................4

1.7. Những đóng góp của đề tài .......................................................................4

1.8. Kết cấu của đề tài......................................................................................5

CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH

NGHIÊN CỨU......................................................................................................6

2.1. Tỷ giá hối đoái ..........................................................................................6

2.1.1. Tỷ giá danh nghĩa...............................................................................6

2.1.2. Tỷ giá thực ..........................................................................................7

2.1.3. Truyền dẫn tỷ giá hối đoái..................................................................8

vi

2.2. Cán cân thương mại ................................................................................11

2.2.1. Khái niệm..........................................................................................11

2.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến cán cân thương mại..............................12

2.3. Các lý thuyết về mối quan hệ giữa tỷ giá và cán cân thương mại ..........16

2.3.1. Lý thuyết hiệu ứng co giãn xuất nhập khẩu và điều kiện Marshall –

Lerner 16

2.3.2. Lý thuyết lực hấp dẫn trong thương mại quốc tế .............................18

2.3.3. Lý thuyết tác động của tỷ giá đến xuất nhập khẩu ...........................19

2.3.4. Lý thuyết về độ co giãn, hiệu ứng tuyến J ........................................20

2.4. Nghiên cứu thực nghiệm mối quan hệ giữa tỷ giá và cán cân thương mại

trên thế giới .......................................................................................................24

2.4.1. Công trình nghiên cứu quốc tế .........................................................24

2.4.2. Công trình nghiên cứu trong nước ...................................................28

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.....................................................................................31

CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................32

3.1. Mô hình nghiên cứu và các giả thiết.......................................................32

3.1.1. Mô hình nghiên cứu..........................................................................32

3.1.2. Đo lường các biến số và giả thiết nghiên cứu..................................34

3.2. Dữ liệu nghiên cứu và phương pháp xử lý số liệu..................................37

3.2.1. Dữ liệu nghiên cứu ...........................................................................37

3.2.2. Phân tích và xử lý số liệu..................................................................38

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.....................................................................................40

CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..........................................................41

4.1. Tình hình xuất nhập khẩu và cán cân thương mại Việt Nam giai đoạn 1999

- 2018 ................................................................................................................41

4.1.1. Tình hình xuất nhập khẩu của Việt Nam giai đoạn 1999 - 2018 .....41

vii

4.1.2. Diễn biến cán cân thương mại của Việt Nam giai đoạn 1999-201843

4.2. Tỷ giá hối đoái và chính sách tỷ giá tác động đến cán cân thương mại của

Việt Nam giai đoạn 1999 - 2018.......................................................................46

4.3. Kết quả phân tích mối quan hệ tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại của

Việt Nam giai đoạn 1999-2018.........................................................................50

4.3.1. Kiểm định nghiệm đơn vị (ADF) ......................................................50

4.3.2. Kiểm định đồng liên kết Cointegrated Test của Johansen (1991) ...51

4.3.3. Kiểm định độ trễ phù hợp đối với mô hình VECM...........................51

4.3.4. Kiểm định quan hệ nhân quả (Granger causibility).........................52

4.3.5. Kiểm định phân rã phương sai.........................................................52

4.3.6. Phân tích mô hình VECM mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và cán

cân thương mại Việt Nam..............................................................................53

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4.....................................................................................60

CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH .................................61

5.1. Định hướng chính sách tỷ giá Việt Nam thời gian tới............................61

5.2. Giải pháp hoàn thiện chính sách tỷ giá hối đoái nhằm cải thiện cán cân

thương mại của Việt Nam.................................................................................62

5.2.1. Giải pháp đối với chính sách tỷ giá..................................................62

5.2.2. Giải pháp đối với thu nhập quốc dân thực tế nội địa và nước ngoài

63

KẾT LUẬN CHƯƠNG 5.....................................................................................67

TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................68

PHỤ LỤC KẾT QUẢ XỬ LÝ SỐ LIỆU.............................................................74