Tác động của tỷ giá đến sản lượng xuất khẩu thủy sản Việt Nam vào thị trường Mỹ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HỌC

TRẦN THỤY TÙNG

TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ ĐẾN SẢN

LƯỢNG XUẤT KHẨU THỦY SẢN

VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG MỸ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRẦN THỤY TÙNG

Người hướng dẫn khoa học:

Tiến sĩ Phạm Đình Long

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ ĐẾN SẢN

LƯỢNG XUẤT KHẨU THỦY SẢN

VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG MỸ

Chuyên ngành: Kinh tế học

Mã số chuyên ngành: 60 31 01 01

Luận văn Học viên: Trần Thụy Tùng

Trang i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn ra thì các số

liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong các công

trình khác.

Không có nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này mà

không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường

đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Nếu không đúng như đã nêu ở trên, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về đề tài

của mình

Tp. Hồ Chí Minh, năm 2018

Trần Thụy Tùng

Trang ii

LỜI CẢM ƠN

Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Thầy TS. Phạm Đình Long đã luôn hỗ

trợ và chỉ dạy cho em những điểm từ cơ bản cho đến chuyên sâu nhất để em có thể

hoàn thành luận văn đúng hạn cả về thời gian lẫn hình thức.

Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể Qúy Thầy Cô bộ môn Kinh

tế học của Trường Đại học Mở đã truyền tải cho em những kiến thức quý báu làm

hành trang cho em đến ngày hôm nay.

Đồng thời xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến bạn bè và gia đình đã luôn đồng hành,

hỗ trợ em trong suốt thời gian vừa qua.

Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn.

TP Hồ Chí Minh, năm 2018

Trần Thụy Tùng

Trang iii

TÓM TẮT

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích sự tác động của tỷ giá lên sản lượng xuất khẩu

thủy sản Việt Nam sang Mỹ giai đoạn 2005-2016, từ đó đưa ra các đề xuất kiến nghị

chính sách liên quan đến nhân tố tỷ giá nhằm thúc đẩy tăng trưởng sản lượng xuất

khẩu thủy sản từ Việt Nam sang Mỹ trong thời gian tới.

Dữ liệu nghiên cứu là dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các nguồn chính thức

như IMF, ngân hàng thế giới World Bank, cơ sở dữ liệu thương mại của Liên Hợp

Quốc UN Comtrade, tổng cục thống kê Việt Nam, Trade map và các nguồn dữ liệu

uy tín khác. Dữ liệu thời gian từ Q1 2005 đến Q4 2016 tổng cộng 48 quan sát. Nghiên

cứu sử dụng phương pháp định lượng để hồi quy dựa vào mô hình Vector hiệu chỉnh

sai số VECM và thực hiện các kiểm định có liên quan.

Kết quả phân tích định lượng cho thấy kết quả tỷ giá giai đoạn 2005-2016 có

ảnh hưởng cùng chiều lên sản lượng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Mỹ, giá sản

phẩm thủy sản xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ có ảnh hưởng trái chiều. Và giá sản

phẩm thủy sản xuất khẩu của các thị trường Chile, Canada, China sang Mỹ cũng có

ảnh hưởng đến sản lượng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Mỹ.

Nghiên cứu đưa ra các kiến nghị về chính sách từ những kết quả thu được đối

với hoạt động xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường Mỹ nói riêng và thị trường

thế giới nói chung.

Trang iv

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan................................................................................................................i

Lời cảm ơn ..................................................................................................................ii

Tóm tắt ...................................................................................................................... iii

Mục lục.......................................................................................................................iv

Danh mục hình và đồ thị ...........................................................................................vii

Danh mục bảng ....................................................................................................... viii

Danh mục từ viết tắt....................................................................................................x

CHƯƠNG 1. MỞ ĐẦU ..............................................................................................1

1.1. Lý do nghiên cứu..................................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................3

1.3. Câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................................4

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................................4

Đối tượng nghiên cứu........................................................................................4

Phạm vi nghiên cứu...........................................................................................4

1.5. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................5

1.6. Ý nghĩa của đề tài.................................................................................................5

1.7. Kết cấu luận văn...................................................................................................5

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN...........8

2.1. Khái niệm.............................................................................................................8

Xuất khẩu ..........................................................................................................8

2.1.1.1. Khái niệm về xuất khẩu..................................................................................8

2.1.1.2. Các yếu tố tác động đến xuất khẩu ................................................................8

Tỷ giá hối đoái ..................................................................................................9

2.1.2.1. Khái niệm về tỷ giá ........................................................................................9

2.1.2.2. Các loại tỷ giá.................................................................................................9

2.1.2.3. Các chế độ tỷ giá ..........................................................................................11

Trang v

2.1.2.4. Cơ chế tỷ giá của Việt Nam .........................................................................13

2.2. Cơ sở lý thuyết ...................................................................................................14

Lý thuyết cung, cầu, thương mại một ngành hàng của Raul Rubin Krugman và

Obstfed ......................................................................................................................14

2.2.1.1. Cầu nhập khẩu một ngành hàng của một quốc gia ......................................14

2.2.1.2. Cung xuất khẩu một ngành hàng của một quốc gia .....................................15

Lý thuyết Hechscher-Ohlin.............................................................................16

Nghịch lý Leontief ..........................................................................................18

Lý thuyết về lợi thế cạnh tranh quốc gia: Mô hình kim cương của Porter .....19

Lý thuyết thương mại mới của Krugman........................................................23

Điều kiện Marshall_Lerner .............................................................................24

Mô hình hấp dẫn trong thương mại quốc tế....................................................26

2.3. Cơ chế tác động của tỉ giá đến xuất khẩu...........................................................28

Các giả định.....................................................................................................28

Nội dung quy luật............................................................................................29

2.4. Các nghiên cứu trước: ........................................................................................31

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ..............................40

3.1. Mô hình nghiên cứu ...........................................................................................40

Cơ sở lựa chọn các nhân tố ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy hải sản ...............40

Các nhân tố ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy hải sản........................................40

Đề xuất mô hình nghiên cứu ...........................................................................41

3.2. Dữ liệu nghiên cứu.............................................................................................44

Nguồn dữ liệu..................................................................................................44

Cách lấy dữ liệu...............................................................................................44

Mô tả mẫu nghiên cứu.....................................................................................44

3.3. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................45

Phương pháp phân tích thống kê mô tả...........................................................45

Phương pháp phân tích hồi quy.......................................................................45

3.3.2.1. Mô hình tự hồi quy Vector (VAR)...............................................................45

Trang vi

3.3.2.2. Mô hình vector hiệu chỉnh sai số VECM.....................................................48

Kiểm tra tính dừng của chuỗi thời gian ..........................................................51

CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..........................................54

4.1. Thống kê mô tả...................................................................................................54

Diễn biến sản lượng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Mỹ trong giai đoạn

2005-2016..................................................................................................................54

Sự thay đổi tỷ giá thực giữa Việt Nam đồng và USD trong giai đoạn 2005-2016

...................................................................................................................................56

Thực trạng chính sách tỷ giá tại Việt Nam .....................................................57

Sự tương quan giữa mức giá của sản phẩm thủy sản của Việt Nam và các đối

thủ chính vào thị trường Mỹ trong giai đoạn 2005-2016..........................................59

4.2. Kết quả hồi quy VECM......................................................................................59

Xử lý tính mùa vụ trong chuỗi số liệu ............................................................59

Kiểm tra tính dừng ..........................................................................................62

Xác định độ trễ tối ưu......................................................................................63

Kiểm định đồng liên kết..................................................................................63

Kết quả mô hình VECM .................................................................................64

Kiểm định nhân quả Granger..........................................................................70

Kiểm tra đa cộng tuyến ...................................................................................72

Phân rã phương sai..........................................................................................72

Phản ứng xung.................................................................................................75

CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN – KHUYẾN NGHỊ.........................................................77

5.1. Kết luận ..............................................................................................................77

5.2. Khuyến nghị và chính sách ................................................................................78

Về chính sách tỷ giá ........................................................................................78

Về chính sách yếu tố giá thành sản phẩm.......................................................79

Về chính sách nâng cao năng lực cạnh tranh với các đối thủ .........................80

5.3. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo.............................................................81

Trang vii

Trang viii

DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ

Trang

Giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam từ 2005-2017 .............................1

Giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vào các thị trường Hoa Kỳ,

Australia, Japan, China. ..............................................................................................2

Giá trị nhập khẩu thủy sản qua các năm của Mỹ ........................................2

Các giai đoạn phát triển kinh tế của quốc gia/vùng lãnh thổ ....................20

Mô hình "kim cương"................................................................................21

Mô hình hấp dẫn theo quy luật cung cầu ..................................................27

Nhập khẩu thủy sản Mỹ từ các thị trường chính.......................................42

Diễn biến sản lượng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Mỹ trong giai đoạn

2005-2016..................................................................................................................55

Phần trăm sự thay đổi sản lượng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Mỹ

trong giai đoạn 2005-2016 ........................................................................................56

Phần trăm sự thay đổi tỷ giá Việt Nam trong giai đoạn 2005-2016 .........58

Sự tương quan giữa mức giá của sản phẩm thủy sản của Việt Nam và các

đối thủ chính vào thị trường Mỹ trong giai đoạn 2005-2016....................................59

Xử lý tính mùa vụ REALEX.....................................................................60

Xử lý tính mùa vụ PCHILE ......................................................................61

Xử lý tính mùa vụ PCHINA......................................................................61

Xử lý tính mùa vụ QTY ............................................................................61

Xử lý tính mùa vụ PCANADA .................................................................62

Xử lý tính mùa vụ PVIETNAM..............................................................62

Phản ứng xung của LNQTYD11 và LNREALEXD11...........................75

Phản ứng xung của LNREALEXD11 và LNQTYD11...........................75

Trang ix

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Trang

Bảng 4.1. Kết quả kiểm tra tính dừng .......................................................................62

Bảng 4.2. Xác định độ trễ tối ưu ...............................................................................63

Bảng 4.3. Kiểm định đồng liên kết Johansen – Juselius...........................................64

Bảng 4.4. Kết quả mô hình VECM...........................................................................64

Bảng 4.5. Kiểm định WALD LNREALEXD11 .......................................................69

Bảng 4.6. Kiểm định WALD LNPCANADAD11....................................................69

Bảng 4.7. Kiểm định WALD LNPCHILED11 .........................................................69

Bảng 4.8. Kiểm định WALD LNPCHINAD11 ........................................................70

Bảng 4.9. Bảng 4.10: Kiểm định WALD LNPVIETNAMD11................................70

Bảng 4.10. Kiểm định nhân quả giữa LNQTYD11 VÀ LNREALEXD11 ..............70

Bảng 4.11. Kiểm định nhân quả giữa LNQTYD11 và LNPCHINAD11 .................71

Bảng 4.12. Kiểm định nhân quả giữa LNQTYD11 và LNPCANADAD11.............71

Bảng 4.13. Kiểm định nhân quả giữa LNQTYD11 và LNPCHILED11 ..................71

Bảng 4.14. Kiểm định nhân quả giữa LNQTYD11 và LNPVIETNAMD11 ...........72

Bảng 4.15. Kiểm tra đa cộng tuyến...........................................................................72

Bảng 4.16. Phân rã phương sai của LNQTYD11 .....................................................73

Bảng 4.17. Phân rã phương sai của LNREALEXD11..............................................73

Bảng phụ lục 1: Kiểm định hiện tượng đa cộng quyến của các biến giải thích........87

Bảng phụ lục 2: Kiểm định hiện tượng phương sai thay đổi ....................................88

Bảng phụ lục 3: Phương trình đồng liên kết .............................................................89

Bảng phụ lục 4: Kết quả chạy mô hình VECM ........................................................90

Bảng phụ lục 5: Kiểm định nhân quả Granger..........................................................91

Bảng phụ lục 6: Hàm phản ứng sung ........................................................................93

Bảng phụ lục 7: Hàm phản ứng của LNQTYD11.....................................................94

Bảng phụ lục 8: Hàm phản ứng của LNREALEXD11.............................................94

Bảng phụ lục 9: Hàm phản ứng của LNPCHINAD11..............................................95