Tác động của tự do thương mại đến tăng trưởng kinh tế các nước TPP giai đoạn 2004 - 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-----------------------------------------------

VŨ THỊ THANH HUYỀN

TÁC ĐỘNG CỦA TỰ DO THƯƠNG MẠI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ

CÁC NƯỚC TPP GIAI ĐOẠN 2004-2013

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HỌC

TP. Hồ Chí Minh, năm 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Tác động của tự do thương mại đến tăng

trưởng kinh tế các nước thành viên hiệp định TPP” này là công trình nghiên cứu

của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi

cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn chưa từng được công bố

hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

TP. Hồ Chí Minh, 2017

VŨ THỊ THANH HUYỀN

ii

LỜI CẢM ƠN

Luận văn này không thể hoàn thành nếu không có sự giúp đỡ, hỗ trợ, và

động viên từ gia đình, giảng viên hướng dẫn và những người anh chị của tôi.Tôi vô

cùng biết ơn mọi người đã đi cùng tôi trong suốt thời gian qua.

Để hoàn thành luận văn này, trước tiên tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến

trường đại học Mở Tp. Hồ Chí Minh, nơi đã cung cấp cho tôi những kiến thức

chuyên môn về Kinh tế học.Những kiến thức quý báu này không chỉ giúp tôi vận

dụng hiệu quả trong quá trình làm luận văn mà còn cả trong quá trình làm việc của

tôi.

Và tôi xin gửi lời tri ân chân thành đến Giảng viên hướng dẫn của tôi TS.

Nguyễn Văn Ngãi. Một người thầy luôn theo sát giúp tôi hình thành ý tưởng, tháo

gỡ những khúc mắc, sửa lỗi từng câu chữ khi tôi thực hiện luận văn. Sự nhiệt tình

của Thầy là động lực rất lớn giúp tôi hoàn thành luận văn này.

Sau cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến tập thể các Giảng viên cùng với các anh

chị và các bạn cùng lớp Cao học Kinh tế học khóa 6, đã hỗ trợ và động viên tôi

hoàn thành chương trình bậc Cao học.

iii

TÓM TẮT

Luận văn được tiến hành nhằm kiểm định tác động của các chính sách tự do

thương mại đến tăng trưởng kinh tế của các nước thành viên TPP. Dữ liệu được thu

thập từ 11 quốc gia: Việt Nam, Chile, New Zealand, Singapore, Mỹ, Úc, Peru,

Malaysia, Mexico, Canada, Nhật Bản, trong khoảng thời gian từ năm 2004 đến

2013.Việc lựa chọn các quốc gia đã tham gia đàm phàn hiệp định TPP để đánh giá

và kiểm soát tác động, tính đồng nhất trong khu vực đồng thời tạo sự thuận lợi khi

so sánh giữa các quốc gia. Mẫu nghiên cứu gồm 110 quan sát với các chỉ số chính

trong bộ chỉ số đo lường tự do thương mại: chỉ số tự do thương mại tổng thể, chỉ số

tự do thuế quan và tự do rào cản thương mại phi thuế quan và các biến kiểm soát :

tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động,trinh độ học vấn. Sử dụng phần mềm Stata 13

phân tích hai mô hình gồm các biến tác động đến tốc độ tăng trưởng kinh tế. Trong

đó, mô hình một gồm các biến độc lập sau: chỉ số tự do thương mại; trình độ học

vấn được đo lường bằng tỷ lệ hoàn thành bậc trung học và đại học;lao động được đo

bằng tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động. Mô hình hai sử dụng hai chỉ số nhỏ trong

bộ chỉ số tự do thương mại là: tự do thuế quan và tự do rào cản thương mại phi thuế,

cùng với các biến phụ độc lập trên, nhằm đi sâu phân tích rõ hơn về tác động của

các thành phần cấu thành nên chỉ số tự do thương mại có tác động như thế nào đến

tăng trưởng kinh tế. Kết quả thực nghiệm của nghiên cứu được tóm lược như sau:

Về mặt tổng thể có thể thấy biến chỉ số tự do thương mại được sử dụng trong

mô hình một có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế tại các nước được sử dụng

trong nghiên cứu. Trong khi đó tại mô hình hai, hai chỉ số cấu thành nên chỉ số tự

do thương mại lại có tác động khác nhau đến tăng trưởng kinh tế, cụ thể là:tự

dothuế quan có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế, trong khi tự do rào cản

thương mại phi thuế lại không tìm thấy mối tương quan nào đến tăng trưởng kinh tế.

Các biến độc lập khác tại hai mô hình đều có kết quả như nhau: biến giáo dục có tác

động tích cực đến tăng trưởng kinh tế, biến lao động không có mối tương quan nào

đến tăng trưởng kinh tế.

iv

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................I

LỜI CẢM ƠN...........................................................................................................II

TÓM TẮT...............................................................................................................III

MỤC LỤC...............................................................................................................IV

DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ.......................................................................... VI

DANH MỤC BẢNG..............................................................................................VII

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.................................................................... VIII

CHƯƠNG 1................................................................................................................1

GIỚI THIỆU TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU.........................................................1

1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.............................................................................1

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.................................................................................3

1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ...................................................................................3

1.4. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU...........................................................3

1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................................4

1.6. Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU ...........................................................................4

1.7. KẾT CẤU LUẬN VĂN......................................................................................5

CHƯƠNG 2................................................................................................................7

LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN..........................................7

2.1. KHÁI QUÁT VỀ TỰ DO THƯƠNG MẠI..............................................................7

2.1.1. Khái niệm về tự do thương mại...............................................................7

2.1.2. Chỉ số tự do thương mại..........................................................................8

2.1.3. Phương pháp đo lường tự do thương mại..............................................9

2.2. LÝ THUYẾT VỀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ ......................................................11

2.2.1. Khái niệm về tăng trưởng kinh tế .........................................................11

2.2.2. Mô hình tăng trưởng kinh tế.................................................................12

2.3. TÁC ĐỘNG CỦA TỰ DO THƯƠNG MẠI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG...........................14

2.4. TÁC ĐỘNG CỦA CÁC CHỈ SỐ THÀNH PHẦN CỦA TỰ DO THƯƠNG MẠI ĐẾN

TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ..........................................................................................18

2.5. CÁC YẾU TỐ KHÁC TÁC ĐỘNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG .....................................23

2.6. CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TRƯỚC ....................................................28

CHƯƠNG 3..............................................................................................................33

MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ DỮ LIỆU...............................................33

3.1. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ....................................................................................33

3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................35

v

3.3. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU ...............................................................................36

3.4. MÔ TẢ CÁC BIẾN .............................................................................................39

CHƯƠNG 4..............................................................................................................43

KẾT QỦA NGHIÊN CỨU .....................................................................................43

4.1 HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TPP ...........................................................................43

4.2. PHÂN TÍCH THỐNG KÊ MÔ TẢ CÁC BIẾN TRONG MÔ HÌNH................................46

4.3. PHÂN TÍCH MA TRẬN TƯƠNG QUAN.................................................................51

4.4 KIỂM TRA HIỆN TƯỢNG ĐA CỘNG TUYẾN .........................................................51

4.5 LỰA CHỌN MÔ HÌNH HỒI QUY...........................................................................52

4.6. KẾT QUẢ HỒI QUY ...........................................................................................52

CHƯƠNG 5..............................................................................................................61

KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH................................................................61

5.1 KẾT LUẬN........................................................................................................61

5.2. GỢI Ý CHÍNH SÁCH: .........................................................................................62

5.3 HẠN CHẾ ĐỀ TÀI VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO .....................................62

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................64

PHỤ LỤC.................................................................................................................70

vi

DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ

Danh mục hình và đồ thị Trang

Hình 3.1: Mô hình nghiên cứu tác động của tự do thương mại đến tăng

trưởng kinh tế

38

Hình 4.1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của 11 nước thuộc TPP

từ 2004 đến 2013

48

Hình 4.2: Biến động của chỉ số tự do thương mại bình quân 11 nước

TPP từ 2004 đến 2013

49

Hình 4.3: Biến động của chỉ số tự do thuế quan bình quân 11 nước TPP

từ 2004 đến 2013

50

Hình 4.4: Biến động của chỉ số tự do rào cản thương mại phi thuế quan

bình quân 11 nước TPP từ 2004 đến 2013

51

vii

DANH MỤC BẢNG

Danh mục Bảng Trang

Bảng 2.1: Bảng tổng hợp các nghiên cứu trước về tác động của tự do

thương mại đến tăng trưởng kinh tế

30

Bảng 3.1: Tổng hợp các biến trong mô hình nghiên cứu 42

Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến 47

Bảng 4.2: Kết quả hồi quy 54

Bảng 4.3: Bảng tóm tắt kết quả tác động của tự do thương mại đến tăng

trưởng

61