Tác động của tín dụng vi mô đối với thu nhập của các hộ nghèo ở khu vực Đông Nam Bộ

i

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

----------------------------------------------

NGUYỄN HỒNG THU

TÁC ĐỘNG CỦA TÍN DỤNG VI MÔ

ĐỐI VỚI THU NHẬP CỦA CÁC HỘ NGHÈO

Ở KHU VỰC ĐÔNG NAM BỘ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

MÃ SỐ: 9 34 02 01

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

i

MỤC LỤC

Danh mục các từ viết tắt.....................................................................................................v

Danh mục bảng biểu............................................................................................................ vi

Danh mục các hình............................................................................................................. vii

Tóm tắt luận án.................................................................................................................. viii

Lời cảm ơn............................................................................................................................. x

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ............................................ 1

1.1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu............................................................................... 1

1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu của đề tài................................................................ 5

1.3. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu................................................................................... 7

1.3.1. Mục tiêu chung.......................................................................................................... 7

1.3.2. Mục tiêu cụ thể .......................................................................................................... 7

1.3.3. Câu hỏi nghiên cứu.................................................................................................... 7

1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................................................ 8

1.4.1. Đối tƣợng nghiên cứu................................................................................................ 8

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................... 8

1.4.2.1. Phạm vi về không gian ......................................................................................... 8

1.4.2.2. Phạm vi về thời gian............................................................................................. 8

1.5. Cách tiếp cận, phƣơng pháp nghiên cứu, nguồn dữ liệu nghiên cứu ....................... 9

1.5.1. Cách tiếp cận............................................................................................................. 9

1.5.2. Phƣơng pháp phân tích nghiên cứu........................................................................... 9

1.5.3. Nguồn dữ liệu nghiên cứu........................................................................................ 10

1.6. Những điểm mới và đóng góp của luận án ............................................................... 10

1.7. Kết cấu của luận án.....................................................................................................11

CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TÍN DỤNG VI MÔ VỚI THU

NHẬP CỦA HỘ NGHÈO..................................................................................................14

2.1. Tín dụng vi mô ............................................................................................................ 14

2.1.1. Khái niệm................................................................................................................ 14

2.1.2. Vai trò của tín dụng vi mô đối với giảm nghèo......................................................... 15

ii

2.1.3. Khái quát hoạt động tín dụng vi mô ở các nƣớc trên thế giới................................... 17

2.2. Nghèo............................................................................................................................ 22

2.2.1. Khái niệm................................................................................................................ 22

2.2.2. Chuẩn nghèo của một số quốc gia trên thế giới........................................................ 23

2.2.3. Chuẩn nghèo của Việt Nam..................................................................................... 24

2.3. Thu nhập ...................................................................................................................... 25

2.3.1. Khái niệm................................................................................................................ 25

2.3.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến thu nhập ........................................................................ 27

2.3.3. Tín dụng vi mô đối với hoạt động tạo thu nhập ....................................................... 31

2.4. Tổng quan về lý thuyết tiếp cận tín dụng và rào cản hạn chế khả năng tiếp cận

tiếp cận tín dụng ..................................................................................................................33

2.4.1. Thông tin bất cân xứng trong giao dịch tín dụng và hạn chế tín dụng ..................... 33

2.4.2. Vốn xã hội, đo lƣờng vốn xã hội và khả năng tiếp cận tín dụng ............................... 36

2.4.3. Đặc điểm của hộ gia đình, yếu tố môi trƣờng và các chính sách với tiếp cận tín dụng40

2.5. Tổng quan các tài liệu nghiên cứu có liên quan........................................................ 41

2.5.1.Tín dụng vi mô với thu nhập..................................................................................... 41

2.5.2. Tiếp cận tín dụng của các hộ gia đình...................................................................... 49

2.6. Cơ sở lý luận hình thành khung lý thuyết nghiên cứu và thiết lập các giả thuyết

nghiên cứu........................................................................................................................... 59

2.7. Khoảng trống trong nghiên cứu................................................................................. 62

2.8. Kết luận chƣơng 2 ....................................................................................................... 63

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................................................. 65

3.1. Mô hình nghiên cứu.....................................................................................................65

3.1.1. Mô hình tín dụng vi mô tác động đến thu nhập của các hộ nghèo............................ 65

3.1.2. Mô hình các yếu tố ảnh hƣởng đến tiếp cận tín dụng vi mô .................................... 68

3.1.3. Xây dựng cơ sở chọn biến trong các mô hình nghiên cứu........................................ 70

3.1.3.1. Mô hình tín dụng vi mô tác động đến thu nhập (MH1)................................................70

3.1.3.2. Mô hình tiếp cận tín dụng vi mô (MH2).....................................................................76

3.2. Đo lƣờng các khái niệm trong các mô hình nghiên cứu........................................... 82

3.3. Thiết kế nghiên cứu.....................................................................................................87

3.3.1. Tổng quát chung về nghiên cứu............................................................................... 87

iii

3.3.1.1. Phương pháp nghiên cứu định tính ...........................................................................87

3.3.1.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng ........................................................................87

3.4. Xác định kích thƣớc mẫu................................................................................................ 88

3.5. Quy trình chọn mẫu và thu thập dữ liệu nghiên cứu....................................................... 89

3.5.1. Chọn mẫu................................................................................................................ 89

3.5.2 . Điều tra sơ bộ ......................................................................................................... 92

3.6. Kết luận chƣơng 3 ....................................................................................................... 92

CHƢƠNG 4: HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG VI MÔ TẠI KHU VỰC VÀ CÁC KẾT

QUẢ KIỂM ĐỊNH.............................................................................................................. 93

4.1. Khái quát chung về đặc điểm kinh tế-xã hội của khu vực Đông Nam Bộ.............. 93

4.2. Khái quát và mô tả dữ liệu khảo sát ở khu vực ...................................................... 100

4.2.1. Đặc điểm hộ nghèo................................................................................................. 100

4.2.2. Tình trạng nhà ở, đất sản xuất............................................................................... 102

4.2.3. Các chính sách....................................................................................................... 103

4.3. Khái quát hoạt động tín dụng vi mô ở Việt Nam và trong khu vực ..................... 106

4.3.1. Tín dụng vi mô tại Việt Nam.................................................................................. 106

4.3.2. Tín dụng vi mô tại khu vực Đông Nam Bộ ...................................................... 113

4.4. Một số tồn tại của công tác giảm nghèo ở khu vực................................................. 116

4.5. Thống kê mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu.............................................. 120

4.5.1. Mô hình 1: Tín dụng vi mô với thu nhập của hộ nghèo .................................120

4.5.2. Mô hình 2: Mô hình tiếp cận tín dụng vi mô ................................................... 125

4.6. Kiểm định kết quả nghiên cứu. ................................................................................ 128

4.6.1 Kết quả mô hình tác động TDVM đến thu nhập ............................................. 128

4.6.1. Kiểm định mô hình nghiên cứu..................................................................................128

4.6.1.2.Thảo luận kết quả hệ số hồi quy MH1: Tác động của tín dụng vi mô đến thu nhập hộ

nghèo................................................................................................................................131

4.6.1.3. Giả định sự khác biệt về thu nhập giữa 2 nhóm hộ.................................................. 138

4.6.2. Kết quả kiểm định mô hình tiếp cận tín dụng vi mô .............................................. 138

4.6.2.1. Kết quả kiểm định..................................................................................................138

4.6.2.2. Thảo luận kết quả nghiên cứu MH2: Mô hình tiếp cận tín dụng vi mô .......................140

4.7. Kết luận chƣơng 4 ..................................................................................................... 146

iv

CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GIẢI PHÁP...................................................................147

5.1. Kết luận ...................................................................................................................... 147

5.2. Các giải pháp.............................................................................................................. 149

5.2.1. Nhóm giải pháp nâng cao thu nhập cho các hộ nghèo thông qua hoạt động

của tín dụng vi mô ........................................................................................................ 150

5.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao tiếp cận tín dụng cho các hộ nghèo ...................... 157

5.2.3. Đề xuất các giải pháp khác................................................................................ 160

5.3. Hạn chế của nghiên cứu và định hƣớng nghiên cứu tiếp theo .............................. 161

Các công trình nghiên cứu có liên quan ......................................................................... 163

Tài liệu tham khảo Tiếng Việt......................................................................................... 165

Tài liệu tham khảo Tiếng Anh......................................................................................... 171

Phụ lục 1: Bảng câu hỏi khảo sát ................................................................................... 182

Phụ lục 2: Danh sách phỏng vấn và tham khảo ý kiến của các chuyên gia ................ 186

Phụ lục 3: Bảng câu hỏi phỏng vấn và tham khảo ý kiến của các chuyên gia ............ 187

(Phần câu hỏi phỏng vấn các cán bộ tham gia công tác giảm nghèo tại địa phương)...... 187

Phụ lục 4. Bảng câu hỏi phỏng vấn và tham khảo ý kiến của các chuyên gia ............ 188

(Phần câu hỏi phỏng vấn các cán bộ các đơn vị cung cấp sản phẩm TDVM)................... 188

Phụ lục 5: Danh sách các cán bộ tập huấn và thực hiện khảo sát ............................... 189

Phụ lục 6. Tổng hợp các chính sách triển khai tại khu vực...........................................201

Phụ phục 7: Thống kê và kết quả của các mô hình nghiên cứu...................................194

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Từ tiếng Việt Từ tiếng Anh

ADB Ngân hàng Phát triển châu Á The Asian Development

Bank

BQĐN Bình quân đầu người

CEP Quỹ trợ vốn cho người lao động nghèo tự

tạo việc làm

Capital Aid for

Employment of the poor

Microfinance Institution

Ctg Các tác giả

ĐNB Đông Nam Bộ

ĐTN Đoàn Thanh niên

HPN Hội Phụ nữ

HHQTDND Hiệp Hội Quỹ Tín dụng Nhân dân

HCCB Hội cựu chiến binh

KHKT Khoa học kỹ thuật

LĐTBXH Lao động Thương binh Xã hội

NHTG Ngân hàng Thế giới

NHNN Ngân hàng Nhà nước

NHCSXH Ngân hàng Chính sách Xã hội

NHHTX Ngân hàng Hợp tác xã

NHNNPTNT Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển

Nông thôn

NGO Tổ chức phi chính phủ Non - Government

Organization

NT Nông thôn

QTDND Quỹ tín dụng nhân dân

TCVM Tài chính vi mô

TCTK Tổng cục Thống kê

TT Thành thị

TK&VV Tổ tiết kiện và vay vốn

TDVM Tín dụng vi mô

UNDP Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc United Nations

Development Programme

OEDC Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế Organization for

Economic Co-operation

and Development

VXH Vốn xã hội

vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Chuẩn nghèo của VN giai đoạn năm 2011-2015 36

Bảng 2.2. Bảng tổng hợp các kết quả nghiên cứu có liên quan 65

Bảng 3.1. Tổng hợp cơ sở chọn biến cho mô hình tác động của TDVM với thu nhập 87

Bảng 3.2. Tổng hợp cơ sở chọn biến cho mô hình tiếp cận TDVM 92

Bảng 3.3. Đo lường các biến trong mô hình TDVM với thu nhập 93

Bảng 3.4. Đo lường các biến trong mô hình tiếp cận TDVM 96

Bảng 3.5. Bảng chọn mẫu khảo sát 101

Bảng 4.1. Tỷ lệ hộ nghèo trong khu vực 106

Bảng 4.2. Tổng hợp các mức chuẩn nghèo của từng địa phương 108

Bảng 4.3. Xếp hạng hộ nghèo của các địa phương 110

Bảng 4.4. Thu nhập bình quân đầu người của hộ 112

Bảng 4.5. Tổng hợp thống kê mô tả các biến quan sát 114

Bảng 4.6. Thống kê báo cáo giảm nghèo trong khu vực khảo sát 117

Bảng 4.7. Thống kê một số chính sách tín dụng tại khu vực khảo sát 127

Bảng 4.8 Thống kê khu vực sinh sống của hộ 138

Bảng 4.9. Hệ số hồi quy của mô hình TDVM với thu nhập 140

Bảng 4.10. Kết quả kiểm định phần số dư thay đổi 141

Bảng 4.11. Bảng tổng hợp đánh giá tác động của TDVM với thu nhập 146

Bảng 4.12. Kiểm định sự khác biệt về thu nhập của hai nhóm hộ 149

Bảng 4.13. Kết quả hồi quy Binary Logistic 150

Bảng 4.14 Tổng hợp kết quả ảnh hưởng của các biến đến tiếp cận TDVM 152

Bảng 4.15. Tổng hợp các biến trong mô hình tiếp cận TDVM 155

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Quy trình thực hiện nghiên cứu 24

Hình 2.1. TDVM đối với thu nhập 43

Hình 2.2 Khung lý thuyết nghiên cứu 71

Hình 3.1. Mô hình tác động của TDVM đối với thu nhập 81

Hình 3.2. Mô hình tiếp cận TDVM 88

Hình 4.1. Hoạt động TDVM tại VN 118

viii

TÓM TẮT LUẬN ÁN

Tín dụng vi mô (TDVM) TDVM ngày càng khẳng định là công cụ quan

trọng trong công tác giảm nghèo. Với sự khởi xướng của giáo sư kinh tế

Muhammad Yunus, đến nay mô hình hoạt động của TDVM đang ngày càng được

nhân rộng trên toàn thế giới. Đối với các quốc gia đang phát triển, hoạt động của

các tổ chức TCVM trong đó hoạt động TDVM ngày càng đóng vai trò chủ lực thực

hiện các chính sách giảm nghèo, giúp người nghèo giải quyết các vấn đề khó khăn

trong cuộc sống. Tuy vẫn còn nhiều tranh luận trái chiều về tính hiệu quả của nó,

song trong ngắn hạn TDVM đã giúp cho các hộ nghèo vượt qua được cú sốc, các

khó khăn và làm giảm các tổn thương trong cuộc sống hàng ngày.

Bằng nghiên cứu này, TDVM được khẳng định có sự tác động đến thu nhập

của các hộ nghèo tại khu vực Đông Nam Bộ. Thông qua các phân tích kiểm định

thống kê với mô hình hồi quy tuyến tính đa biến và hồi quy Binary Logistic,

nghiên cứu tiến hành thu thập thông tin của 600 mẫu quan sát là các hộ nghèo

trong khu vực, kết quả nghiên cứu cho thấy yếu tố TDVM với biến đại diện là quy

mô vốn vay tác động tích cực đến thu nhập của hộ nghèo. Bên cạnh đó, đặc điểm

của hộ nghèo thông qua yếu tố quy mô lao động tác động đến nguồn thu nhập của

hộ. Ngoài yếu tố DVM và đặc điểm của hộ nghèo góp phần làm tăng thu nhập, đặc

biệt trong nghiên cứu này luận án đã tìm thấy các chính sách hoạt động phi tài

chính góp phần không nhỏ làm cho thu nhập của hộ nghèo tăng lên đáng kể. Đây

được xem là yếu tố mới của luận án mang tính thực tiễn trong khu vực nghiên cứu.

Hơn thế nữa, nghiên cứu đã tìm thấy có sự tương quan giữa thu nhập với

khả năng tiếp cận TDVM của các hộ nghèo, nâng cao tiếp cận TDVM góp phần cải

thiện thu nhập cho hộ là một trong những mục tiêu nghiên cứu của luận án đã đặt

ra cần phải làm sáng tỏ và mô hình hồi quy Binary Logistic đã chứng minh giả

ix

định này. Kết quả nghiên cứu của mô hình hồi quy Binary Logistic cho biết, nhân

tố vốn xã hội, tần suất tham gia vốn xã hội, thu nhập và vị trí địa lý nhà ở của hộ

gia đình tác động đến khả năng tiếp cận TDVM của các hộ nghèo. Các giả định về

khả năng tiếp cận được phân tích kỹ trong phần kiểm định của kết quả nghiên cứu.

Từ đây, các giải pháp nâng cao thu nhập thông qua việc nâng cao tiếp cận

TDVM được gợi mở và đề xuất. Tuy nhiên, việc thay đổi thu nhập của một cá

nhân, một hộ gia đình hay một tổ chức còn phụ thuộc nhiều yếu tố khác có liên

quan, những yếu tố này được trình bày chi tiết trong phần hạn chế của luận án. Do

vậy, trong nghiên cứu này tác giả không tham vọng sẽ bao quát hết các vấn đề nội

tại nảy sinh liên quan đến sự thay đổi nguồn thu nhập của một cá nhân hay một hộ

gia đình, mà các yếu tố này sẽ là một trong những thách thức mới, một động lực

mới khơi dậy khả năng tìm tòi cho các nghiên cứu tiếp theo.

x

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến hai Thầy hướng dẫn khoa học

của tôi TS. Phan Ngọc Minh và PGS.TS Đinh Phi Hổ, những người đã hướng dẫn

tận tình cho tôi nghiên cứu và hoàn thành luận án, động viên và khích lệ tôi trong

suốt quá trình học tập và thực hiện nghiên cứu.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến Quý Thầy/Cô của trường Đại

học Ngân hàng TPHCM đã tận tình truyền đạt những tri thức mới cho tôi. Bày tỏ

lòng cảm ơn đến Quý Lãnh đạo cơ quan nơi tôi công tác và các tổ chức có liên

quan đã tạo điều kiện thuận lợi nhất giúp tôi được tham gia và hoàn thành khóa học

này.

Gửi lời cảm ơn đến Quý đồng nghiệp, anh chị em bạn bè và gia đình đã luôn

động viên tôi có thêm nhiều nghị lực bước hết chặng đường gian nan này. Cảm ơn

đến đến Quý Cơ quan, ban ngành, địa phương của các tỉnh Tây Ninh, Bình Dương,

Bình Phước và Đồng Nai đã cung cấp số liệu và giúp tôi công tác khảo sát nghiên

cứu.

Ngoài ra, nghiên cứu còn nhận được rất nhiều ý kiến đóng góp chân thành

của Quý Thầy/Cô, bạn bè, đồng nghiệp và các chuyên gia nghiên cứu. Tôi vô cùng

cảm ơn và luôn tiếp thu lắng nghe những ý kiến đóng góp quý báu này. Xin chúc

tất cả Quý Thầy/Cô, các chuyên gia nghiên cứu, quý anh chị em bạn bè, đồng

nghiệp lời chúc sức khỏe, thắng lợi và thành công.

Xin chân thành cảm ơn!

xi

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan nghiên cứu này do tôi thực hiện. Các kết quả nghiên cứu

này có tính độc lập riêng, nội dung nghiên cứu chưa từng được nộp tại bất cứ cơ sở

nào, các nguồn tài liệu được trích dẫn rõ ràng đúng quy định. Tôi xin chịu trách

nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan và danh dự của tôi.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 10 tháng 9 năm 2018

Người cam đoan

NGUYỄN HỒNG THU

1

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU

Chương 1 giới thiệu tổng quan của nghiên cứu, tính cấp thiết và xác định mục

tiêu, câu hỏi nghiên cứu, xác định đối tượng và phạm vi nghiên cứu, thiết lập quy

trình nghiên cứu. Trong chương này phương pháp nghiên cứu được mô tả sơ lược các

phương pháp được dùng trong nghiên cứu và những đóng góp của luận án nghiên

cứu. Bên cạnh đó, kết cấu của luận án cũng được được mô tả ở phần cuối của

chương.

1.1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu

Quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của nền kinh tế Việt Nam đã

đem lại nhiều cơ hội thay đổi chất lượng cuộc sống cho người dân. Trong năm qua,

kinh tế Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng khích lệ, tốc độ tăng trưởng kinh

tế bình quân đạt 6.81%, tỷ lệ hộ nghèo đã giảm đáng kể, mức sống của người dân

ngày càng được cải thiện, đời sống của nhân dân đã được nâng cao, thu nhập của

nhân dân tương đối ổn định, người nghèo đã cơ bản có cuộc sống được cải thiện hơn.

Song, bên cạnh đó cũng còn không ít những khó khăn mà người nghèo đang phải đối

mặt như tình trạng bị mất việc làm, việc làm không ổn định của một số lao động có

trình độ thấp ở các vùng miền, các rủi ro về thiên tai và các vấn đề xã hội phức tạp

đang nảy sinh trước xu thế phát triển.

Đói nghèo là một vấn nạn chung của toàn xã hội mà người nghèo ngày càng

dễ bị tổn thương trước những cú sốc của cuộc sống như ốm đau, thiên tai và các tổn

thương khác mà thời gian hồi phục lâu hơn. Công tác giảm nghèo luôn được Đảng và

Nhà nước ta đặc biệt quan tâm, coi đó là mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát

triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đến nay, mặc dù công tác xóa đói giảm nghèo đã

đạt được nhiều tiến bộ và thành công, nhưng hiện tượng tái nghèo đang là nguy cơ rất

lớn, các cú sốc do thời tiết, sức khỏe và các rủi ro về thu nhập còn phổ biến và có dấu

hiệu gia tăng. Bên cạnh đó, phát sinh những nguồn gốc nguyên nhân mới tạo ra tính

2

dễ bị tổn thương trước xu hướng phát triển toàn cầu. Do vậy, công tác giảm nghèo

hiện nay vẫn đang là vấn đề cấp bách và thách thức trong quá trình phát triển.

Vừa qua, cả nước ta đã kết thúc giai đoạn thực hiện kế hoạch giảm nghèo 5

năm và chuẩn nghèo áp dụng theo tiêu chí thu nhập (giai đoạn 2011 -2015). Theo số

liệu khảo sát của Tổng cục Thống kê, từ đầu năm 2016 cả nước ta có khoảng

2.338.569 hộ nghèo chiếm tỷ lệ 9.88%; có khoảng 1.235.784 hộ cận nghèo chiếm tỷ

lệ 5.22% (TCTK, 2016). Người nghèo đang tập trung ở nhóm dân tộc thiểu số là

những đối tượng chiếm không quá 15% dân số nhưng chiếm gần một nửa số lượng

những người nghèo và hai phần ba người cùng cực (NHTG, 2012). Bước sang giai

đoạn mới với tiêu chí chuẩn nghèo đa chiều, từ đầu năm 2016 các tỉnh thành trong cả

nước cũng đã có các đợt tổng điều tra và đánh giá những kết quả đạt được và đề ra

những phương hướng kế hoạch để thực hiện một giai đoạn mới theo tiêu chí mới phù

hợp với điều kiện trong giai đoạn hiện nay và phù hợp với xu hướng phát triển xã

hội.

Vùng Đông Nam Bộ (ĐNB) là vùng kinh tế phát triển và năng động, có tốc độ

tăng trưởng kinh tế cao, bền vững và đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện

đại hóa đất nước. Là khu vực đầu tàu phát triển kinh tế của cả nước, là địa bàn có vai

trò cầu nối với các khu vực Đồng Bằng Sông Cửu Long và khu vực Tây Nguyên.

Hiện nay, khu vực ĐNB có 6 tỉnh thành bao gồm TP.HCM, Bình Dương, Bình

Phước, Đồng Nai, Tây Ninh và Bà Rịa –Vũng Tàu (theo Quyết định số 943/2012-

TTg). Vùng Đông Nam Bộ đóp góp hơn 2/3 nguồn thu ngân sách của cả nước, với số

dân hơn 15 triệu người và mật độ dân số trung bình hơn 600 người/km2

, trong đó có

đến 1/3 là dân số di cư từ các tỉnh thành khác trong cả nước. Chính sách giảm nghèo

ở khu vực đạt nhiều kết quả tích cực, tại địa phương các tỉnh thành đã có nhiều hoạt

động vì người nghèo và phát huy tính hiệu quả với tỷ lệ giảm nghèo của khu vực

giảm đáng kể (chiếm tỷ lệ 1%). Số liệu báo cáo thống kê của BLĐTBXH năm 2016,

tại khu vực các tỉnh thành có vị trí xếp hạng theo số hộ nghèo thấp nhất là tỉnh Bình

3

Dương (vị trí thứ 63), TPHCM xếp vị trí 62, Đồng Nai xếp vị trí 61, Bà Rịa - Vũng

Tàu xếp vị trí 60, Tây Ninh xếp vị trí 59 và Bình Phước xếp vị trí 45 (xếp hạng theo

tổng số hộ nghèo cao đến thấp trên cả nước). Vùng ĐNB với thế mạnh tập trung là

các khu công nghiệp và dịch vụ, cùng với các chính sách xã hội hóa giảm nghèo,

nhiều mô hình triển khai hoạt động giảm nghèo theo đặc thù kinh tế của địa phương

đã phát huy tốt năng lực và tạo giá trị phúc lợi cho các hộ gia đình, một số mô hình

như chăn nuôi bò sinh sản ở Phú Riềng (tỉnh Bình Phước), mô hình chăn nuôi dê

(tỉnh Đồng Nai), mô hình vay vốn tạo việc làm, học nghề (Bình Dương),... đã mang

lại hiệu quả tích cực trong công tác giảm nghèo của các địa phương. Tuy đạt được

nhiều thành tựu nổi bật, song công tác giảm nghèo tại khu vực vẫn còn nhiều khó

khăn và thách thức mới. Cùng với tiến trình của đô thị hóa tại hầu hết các tỉnh thành

trong khu vực đã và đang đối diện với thực trạng tăng dân số cơ học xảy ra tại các đô

thị công nghiệp lớn, dẫn đến quá trình thực hiện các chính sách an sinh xã hội gặp

phải nhiều khó khăn, trở ngại. Đây được xem là vấn đề thách thức lớn đối với sự nỗ

lực nâng cao mức sống, thực hiện các chính sách an sinh xã hội và phát triển kinh tế

ở khu vực này.

Cùng với các hoạt động của tài chính vi mô (TCVM), tín dụng vi mô (TDVM)

góp phần mang lại hiệu quả thiết thực trong công tác giảm nghèo. Là một công cụ

quan trọng trong cuộc chiến chống lại đói nghèo, nhất là ở các quốc gia đang phát

triển (Humle và Mosley, 1996; Shaw, 2004). Hàng loạt các nghiên cứu như của các

tác giả Mohanan (2005), Brown (2010), Ifrin, Islam và Ahmed (2010), Ahmed và ctg

(2011) đều cho biết rằng ở các quốc gia đang phát triển TDVM đã tạo ra hiệu ứng tác

động tích cực đến đời sống kinh tế văn hóa xã hội của nhân dân. TDVM cung cấp

nguồn tài chính cho người nghèo đúng vào lúc họ cần vốn nhất, giúp họ trang trải cho

các hoạt động mưu sinh hàng ngày, tăng cường giáo dục, nâng cao sự tự tin vào năng

lực tự làm chủ và mạnh dạn lựa chọn các phương án phát triển kinh tế, vượt qua các

cú sốc và làm giảm các tổn thương trong cuộc sống (Servon, 1999). Các nghiên cứu