Tác động của tăng trưởng tín dụng đến kết quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Nguyễn Thị Vân Nhung

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ VÂN NHUNG

TÁC ĐỘNG CỦA TĂNG TRƢỞNG TÍN DỤNG ĐẾN KẾT QUẢ HOẠT

ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng

Mã số: 60.34.02.01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN TRẦN PHÚC

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016

i

TÓM TẮT

Luận văn nghiên cứu tác động của tăng trƣởng tín dụng đến kết quả hoạt động

của các NHTM Việt Nam giai đoạn từ năm 2008 – 2015. Mục tiêu của nghiên cứu là

xét trƣờng hợp tại Việt Nam, tăng trƣởng tín dụng có tác động đến kết quả hoạt động

kinh doanh của ngân hàng hay không. Trên thế giới có nhiều nghiên cứu thực nghiệm

về tác động giữa tăng trƣởng tín dụng và kết quả hoạt động của ngân hàng thƣơng mại

đã đƣợc thực hiện ở nhiều quốc gia với quy mô khu vực, nhóm nƣớc hoặc từng quốc

gia cụ thể. Tại Việt Nam quan hệ giữa tăng trƣởng tín dụng và hiệu quả hoạt động của

ngân hàng thƣơng mại hầu chƣa đƣợc tìm hiểu kỹ. Các nghiên cứu chủ yếu tập trung

vào thực trạng tăng trƣởng tín dụng, các yếu tố tác động đến tăng trƣởng tín dụng, các

yếu tố tác động đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thƣơng mại hay mối quan hệ

định tính giữa hai nhân tố này. Để làm rõ tác động của tăng trƣởng tín dụng đến kết

quả hoạt động của ngân hàng tại Việt Nam, với bảng dữ liệu dạng bảng cân đối đƣợc

thu thập từ 23 ngân hàng TMCP, tác giả sử dụng các phƣơng pháp ƣớc lƣợng nhƣ mô

hình tác động ngẫu nhiên (REM), mô hình tác động cố định (FEM) và mômen tổng

quát (GMM) để tìm ra chiều hƣớng và mức độ tăng trƣởng của tăng trƣởng tín dụng

đến lợi nhuận của ngân hàng. Kết quả định lƣợng cho thấy rằng tốc độ tăng trƣởng dƣ

nợ cho vay có ảnh hƣởng nhất định đến biến trễ tỷ lệ ROE của ngân hàng. Qua đó, tác

giả kết luận rằng tăng trƣởng tín dụng có tác động cùng chiều lên kết quả hoạt động

của ngân hàng. Ngoài ra, tác giả còn chứng minh tác động của tăng trƣởng tín dụng đến

kết quả hoạt động của ngân hàng phụ thuộc vào tình hình phát triển kinh tế xã hội, khác

nhau giữa giai đoạn kinh tế tăng trƣởng nóng và giai đoạn tăng trƣởng bình thƣờng.

Kết luận nghiên cứu này đƣợc giải thích bằng quy luật cung cầu cho vay. Từ đó, tác giả

cũng đƣa ra một số kiến nghị làm cơ sở để các ngân hàng định hƣớng, hoạch định kế

hoạch, chính sách tăng trƣởng tín dụng phù hợp với khả năng của ngân hàng cũng nhƣ

tình hình kinh tế xã hội để đạt đƣợc mức lợi nhuận tối ƣu.

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên Nguyễn Thị Vân Nhung, học viên cao học lớp CH16A, trƣờng Đại học

Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh, niên khóa 2014 – 2016. Tôi xin cam đoan luận văn tốt

nghiệp này là công trình nghiên cứu của tôi, có sự hỗ trợ từ giáo viên hƣớng dẫn là TS.

Nguyễn Trần Phúc. Luận văn này chƣa từng đƣợc trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất

cứ một trƣờng đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả,

kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc công bố

trƣớc đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn đƣợc dẫn

nguồn đầy đủ trong luận văn. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn

chịu trách nhiệm trƣớc Hội đồng cũng nhƣ kết quả luận văn của mình.

TP. Hồ Chí Minh, ngày 24 tháng 10 năm 2016

Tác giả

iii

LỜI CẢM ƠN

Trƣớc hết, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả thầy cô trƣờng Đại học

Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh đã truyền đạt cho tôi nhiều kiến thức bổ ích giúp tôi có

đƣợc nền tảng lý thuyết tốt để vận dụng tìm hiểu thực tế. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm

ơn sâu sắc đến giảng viên hƣớng dẫn TS. Nguyễn Trần Phúc, ngƣời trực tiếp giúp đỡ,

chỉ dẫn tôi tận tình, hỗ trợ tôi tháo gỡ những khó khăn trong quá trình thực hiện luận

văn. Và cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã ở bên cạnh và động

viên tôi trong suốt thời gian qua để tôi có thể hoàn thành luận văn của mình.

TP. Hồ Chí Minh, ngày 24 tháng 10 năm 2016

Tác giả

iv

MỤC LỤC

TÓM TẮT ........................................................................................................................i

LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................ii

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................iii

MỤC LỤC......................................................................................................................iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................viii

DANH MỤC BẢNG......................................................................................................ix

DANH MỤC BIỂU ĐỒ................................................................................................. xi

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN ĐỀ TÀI............................................................................. 1

1.1. Tính cấp thiết của đề tài....................................................................................... 1

1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu........................................................................... 3

1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 4

1.4. Dữ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................... 4

1.5. Đóng góp của đề tài ............................................................................................. 5

1.6. Kết cấu của luận văn............................................................................................ 5

CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƢỚC ...................... 7

2.1. Các khái niệm ...................................................................................................... 7

2.1.1. Tăng trƣởng tín dụng.................................................................................... 7

2.1.2. Kết quả hoạt động ngân hàng ....................................................................... 8

v

2.1.2.1. Khái niệm kết quả hoạt động ngân hàng............................................... 8

2.1.2.2. Một số chỉ tiêu đo lƣờng kết quả hoạt động của ngân hàng ................. 8

2.1.2.3. Cơ sở lý thuyết .................................................................................... 12

2.2. Tổng quan các nghiên cứu trƣớc ....................................................................... 15

Kết luận chƣơng 2..................................................................................................... 23

CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................... 25

3.1. Trình tự nghiên cứu ........................................................................................... 25

3.2. Thiết kế mô hình nghiên cứu ............................................................................. 29

3.2.1. Đối tƣợng và mẫu nghiên cứu .................................................................... 29

3.2.2. Lựa chọn các nhân tố và biến số đại diện................................................... 29

3.2.3. Thu thập và xử lý số liệu ............................................................................ 38

3.2.4. Lựa chọn phƣơng pháp ƣớc lƣợng ............................................................. 39

Kết luận chƣơng 3..................................................................................................... 42

CHƢƠNG 4. THỰC TRẠNG TĂNG TRƢỞNG TÍN DỤNG VÀ KẾT QUẢ HOẠT

ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM GIAI

ĐOẠN TỪ NĂM 2008 - 2015...................................................................................... 40

4.1. Thực trạng hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt

Nam giai đoạn từ năm 2008 - 2015............................................................................... 40

4.1.1. Quy mô tổng tài sản.................................................................................... 40

4.1.2. Quy mô vốn chủ sở hữu ............................................................................. 44

vi

4.1.3. Kết quả hoạt động....................................................................................... 46

4.2. Thực trạng tăng trƣởng tín dụng........................................................................ 49

Kết luận chƣơng 4..................................................................................................... 52

CHƢƠNG 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƢỢNG........................................... 53

5.1. Giả thuyết nghiên cứu H1.................................................................................. 53

5.1.1. Thống kê mô tả các biến............................................................................. 53

5.1.2. Phân tích tƣơng quan giữa các biến ........................................................... 54

5.1.3. Kiểm định hiện tƣợng đa cộng tuyến ......................................................... 55

5.1.4. Kết quả hồi quy .......................................................................................... 57

5.1.5. Phân tích tác động của các nhân tố ảnh hƣởng .......................................... 60

5.2. Giả thuyết nghiên cứu H2 .................................................................................... 62

5.3. Thảo luận kết quả nghiên cứu.............................................................................. 66

Kết luận chƣơng 5....................................................................................................... 69

CHƢƠNG 6. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................ 71

6.1. Kết luận.............................................................................................................. 71

6.2. Kiến nghị............................................................................................................ 72

6.3. Hạn chế của đề tài.............................................................................................. 76

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................i

vii

PHỤ LỤC........................................................................................................................ x

Phụ lục A. Tổng hợp các chỉ số cốt lõi cho các tổ chức nhận tiền ............................. x

Phụ lục B. Danh sách các ngân hàng thƣơng mại cổ phần trong mẫu nghiên cứu.... xi

Phụ lục C. Kiểm định tác động của tăng trƣởng tín dụng đến tỷ lệ sinh lời trên vốn

chủ sở hữu giai đoạn 2008 – 2015...........................................................................xiii

Phụ lục D. Kiểm định tác động của tăng trƣởng tín dụng đến tỷ lệ sinh lời trên tổng

tài sản giai đoạn 2008 – 2015 .................................................................................. xvi

Phụ lục E. Kiểm định tác động của tăng trƣởng tín dụng đến tỷ lệ sinh lời trên vốn

chủ sở hữu, tỷ lệ sinh lời trên tổng tài sản giai đoạn 2008 – 2011 .......................... xix

Phụ lục F. Kiểm định tác động của tăng trƣởng tín dụng đến tỷ lệ sinh lời trên vốn

chủ sở hữu, tỷ lệ sinh lời trên tổng tài sản giai đoạn 2012 – 2015 ......................... xxv

viii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nguyên nghĩa

DEA (Data Envelopment Analysis ) Phƣơng pháp phân tích bao dữ liệu

FEM (Fixed Effects Model) Mô hình tác động cố định

GDP (Gross Domestic Product) Tổng thu nhập quốc nội

GMM (Generalized Methods of

Moments) Phƣơng pháp mômen tổng quát

IMF (International Monetary Fund) Quỹ tiền tệ quốc tế

LNST Lợi nhuận sau thuế

NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc

NHTM Ngân hàng thƣơng mại

OLS (Ordinary Least Squares) Phƣơng pháp ƣớc lƣợng bình phƣơng nhỏ

nhất

REM (Random Effects Model) Mô hình tác động ngẫu nhiên

ROA (Return on Asset) Tỷ suất lợi nhuận sinh lời trên tổng tài sản

ROE (Return on Equity) Tỷ suất lợi nhuận sinh lời trên vốn chủ sở

hữu

SFA (Stochatic Frontier Analysis) Phƣơng pháp biến ngẫu nhiên

VECM (Vector Error Correction

Model) Mô hình tự hiệu chỉnh sai số vector

ix

DANH MỤC BẢNG

Bảng Trang

Bảng 2.1 Tổng quan các nghiên cứu về mối quan hệ giữa tăng trƣởng tín

dụng và hiệu quả hoạt động của ngân hàng thƣơng mại

16

Bảng 3.1. Mô tả các biến đƣợc sử dụng trong mô hình hồi quy 30

Bảng 4.1. Tổng tài sản của các NHTMCP Việt Nam giai đoạn 2008 - 2015 40

Bảng 4.2. So sánh lĩnh vực ngân hàng Việt Nam với các nƣớc trong khu

vực

44

Bảng 4.3. Tốc độ tăng trƣởng vốn chủ sở hữu các NHTMCP Việt Nam

giai đoạn từ năm 2009 - 2015

45

Bảng 4.4. Thống kê mô tả lợi nhuận sau thuế của các ngân hàng TMCP

Việt Nam giai đoạn từ năm 2008 – 2015

47

Bảng 4.5. Thống kê mô tả 48

Bảng 4.6. Thống kê mô tả tốc độ tăng trƣởng tín dụng 50

Bảng 5.1. Thống kê mô tả các biến 53

Bảng 5.2. Ma trận tƣơng quan 54

x

Bảng 5.3. Kết quả kiểm tra hiện tƣợng đa cộng tuyến 56

Bảng 5.4. Kết quả kiểm tra hiện tƣợng đa cộng tuyến sau khi loại biến

SIZELEND

56

Bảng 5.5. Kết quả kiểm tra hiện tƣợng tự tƣơng quan 57

Bảng 5.6. Kết quả hồi quy ROA theo mô hình GMM 58

Bảng 5.7. Kết quả hồi quy ROE theo mô hình GMM 59

Bảng 5.8. Kết quả hồi quy giai đoạn 2008 - 2011 64

Bảng 5.9. Kết quả hồi quy giai đoạn 2012 - 2015 65

xi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ Trang

Biểu đồ 4.1. Top 10 quốc gia tăng trƣởng tài sản ngành ngân hàng 41

Biểu đồ 4.2. Vốn chủ sở hữu bình quân của các NHTMCP Việt Nam giai

đoạn từ năm 2008 - 2015

45

Biểu đồ 5.1. Tốc độ tăng trƣởng GDP và tỷ lệ lạm phát Việt Nam năm

2008 - 2015

62