Tác động của rủi ro tín dụng đến khả năng sinh lời tại các ngân hàng thương mại niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam: Khóa luận tốt nghiệp Đại học / Phạm Gia Hân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

-------------------------------------

PHẠM GIA HÂN

TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO TÍN DỤNG

ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI

TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

NIÊM YẾT TRÊN SÀN CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

MÃ SỐ: 7340201

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

i

TÓM TẮT KHÓA LUẬN

Trong bài nghiên cứu này, tác giả tiến hành phân tích tác động của rủi ro tín dụng

đến khả năng sinh lời tại 14 ngân hàng thƣơng mại niêm yết trên sàn chứng khoán

Việt Nam trong khoảng thời gian 2005 - 2016. Tác giả thu thập số liệu thứ cấp qua

báo cáo tài chính của các ngân hàng. Nghiên cứu sử dụng tỷ lệ nợ xấu trên tổng dƣ

nợ cho vay (NPLR), dự phòng rủi ro tín dụng (LLPR), đòn bẩy tài chính (LEV), tỷ

lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR) là các chỉ số của rủi ro tín dụng; ngoài ra còn có các

biến quy mô ngân hàng (BS), tỷ lệ lạm phát (INF), tốc độ tăng trƣởng (GDP). Thêm

vào đó, nghiên cứu có thêm yếu tố biến giả (DUMMY) tác động của khủng hoảng

tài chính, để xét rằng trong giai đoạn khủng hoảng tài chính 2008 - 2009 có ảnh

hƣởng đến khả năng sinh lời của các NHTM hay không. Còn chỉ số đại diện cho

khả năng sinh lời là ROE. Qua kết quả thống kê từ mô hình hồi quy REM, NPLR

tác động ngƣợc chiều và có ý nghĩa thống kê tới ROE. Ngƣợc lại, các biến LEV,

BS, INF, GDP có tác động cùng chiều đến ROE. Trong khi đó, LLPR và DUMMY

không có tác động đến khả năng sinh lời. Nghiên cứu kết luận rằng rủi ro tín dụng

vẫn là một mối quan tâm lớn đối với các NHTM ở Việt Nam vì rủi ro tín dụng là

một yếu tố dự báo quan trọng của hoạt động tài chính ngân hàng.

ii

ABSTRACT

In this study, the author analyzes the impact of credit risk on profitability at 14

commercial banks listed on Vietnam’s securities market from 2005 to 2016.

Secondary data were collected from annual reports of banks. In the model, non -

performing loan ratio (NPLR), loan loss provision ratio (LLPR), leverage (LEV)

and capital adequacy (CAR) as indicators of credit risk; moreover, bank size (BS),

inflation (INF), and economic growth (GDP) are known as domestic and macro￾financial variables. In addition, the study has used a dummy variable, the impact of

the financial crisis 2008 - 2009 on the profitability of commercial banks. The

indicator of profitability is ROE. Based on statistic results from the REM regression

model, NPLR has a negative effect and statistically significant on ROE. In contrast,

the result reveals that the effect of LEV, BS, INF, GDP are significant positive on

ROE. Meanwhile, LLPR and DUMMY have no effect on profitability. The study

concludes that credit risk remains a major concern for commercial banks in

Vietnam because credit risk is an important predictor of banking operations.

iii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là Phạm Gia Hân, sinh viên lớp HQ2 – GE02, niên khóa 2014 - 2018,

trƣờng Đại Học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh.

Khóa luận này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là

trung

thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc công bố trƣớc đây hoặc các nội dung

do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn đƣợc dẫn nguồn đầy đủ trong khóa

luận.

TP. Hồ Chí Minh, ngày …. tháng 5, năm 2018

Kí tên

Phạm Gia Hân

iv

LỜI CẢM ƠN

Trƣớc tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô Trƣờng Đại học Ngân Hàng TP.

HCM nói chung và các thầy cô trong khoa Ngân Hàng nói riêng đã tạo môi trƣờng

cho tôi học tập và rèn luyện trong quá trình 4 năm ở đại học, giúp cho tôi đƣợc tiếp

cận kiến thức nền tảng cũng nhƣ tạo điều kiện cho tôi đƣợc thực hiện khóa luận này

nhằm nâng cao hiểu biết và áp dụng kiến thức đã học vào nghiên cứu thực nghiệm.

Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến thầy Ông Văn Năm, chủ nhiệm lớp HQ2

– GE02, đã phổ biến và hỗ trợ cho sinh viên rất nhiều về học tập cũng nhƣ các hoạt

động tại trƣờng.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu săc đến giảng viên hƣớng dẫn tôi, Thạc sĩ Nguyễn Anh

Tú. Thầy đã tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn, thẳng thắn đƣa ra các ý kiến, giúp tôi nhận

ra từng lỗi sai để bài nghiên cứu đƣợc hoàn thiện hơn.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình và bạn bè, những ngƣời đã

luôn đồng hành, giúp đỡ và ủng hộ tôi trong suốt thời gian thực hiện khóa luận này.

Trân trọng!

Phạm Gia Hân

v

MỤC LỤC

TÓM TẮT KHÓA LUẬN ........................................................................................I

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................III

LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................IV

MỤC LỤC.................................................................................................................V

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................IX

DANH MỤC BẢNG.................................................................................................X

DANH MỤC PHỤ LỤC......................................................................................... XI

DANH MỤC CÔNG THỨC.................................................................................XII

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU............................................1

1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ............................................................................................1

1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.......................................................................................2

1.3 ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.................................................................2

1.4 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................................3

1.5 ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI.................................................................................4

1.6 BỐ CỤC CỦA KHÓA LUẬN....................................................................................4

CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO TÍN DỤNG

ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NHTM TẠI VIỆT NAM..............................6

2.1 KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NHTM........................................................................6

2.1.1 Khái niệm khả năng sinh lời của NHTM .......................................................6

2.1.2 Các chỉ số đo lường khả năng sinh lời ..........................................................7

2.1.2.1 Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản – ROA ...................................................7

2.1.2.2 Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu – ROE .............................................8

2.2 RỦI RO TÍN DỤNG ................................................................................................9

2.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng...............................................................................9

2.2.2 Các chỉ số đo lường rủi ro tín dụng.............................................................10

vi

2.2.2.1 Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dƣ nợ cho vay (NPLR)........................................10

2.2.2.2 Dự phòng rủi ro tín dụng (LLPR)............................................................10

2.2.2.3 Hệ số đòn bẩy tài chính (LEV)................................................................11

2.2.2.4 Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR)...........................................................12

2.3 CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NHTM......................12

2.3.1 Yếu tố vi mô của các NHTM ........................................................................13

2.3.2 Yếu tố vĩ mô..................................................................................................13

2.3.2.1 Tỷ lệ lạm phát (INF)................................................................................13

2.3.2.2 Tốc độ tăng trƣởng (GDP).......................................................................14

2.3.2.3 Khủng hoảng kinh tế 2008 – 2009 (DUMMY).......................................15

2.4 TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO TÍN DỤNG .....................................................................15

2.4.1 Tác động của rủi ro tín dụng đến khả năng sinh lời của NHTM...................15

2.4.2 Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của rủi ro tín dụng đến khả năng

sinh lời của NHTM....................................................................................................17

2.4.2.1 Tác động ngƣợc chiều của rủi ro tín dụng đến khả năng sinh lời............17

2.4.2.2 Tác động cùng chiều của rủi ro tín dụng đến khả năng sinh lời..............20

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2........................................................................................22

CHƢƠNG 3 XÂY DỰNG MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU........................................24

3.1 GIỚI THIỆU MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ....................................................................24

3.1.1 Lựa chọn mô hình nghiên cứu......................................................................24

3.1.2 Thiết kế mô hình nghiên cứu........................................................................25

3.2 GIẢI THÍCH CÁC BIẾN TRONG MÔ HÌNH VÀ KÌ VỌNG DẤU VỀ CÁC BIẾN.............27

3.2.1 Biến phụ thuộc .............................................................................................27

3.2.2 Các biến độc lập đại diện cho rủi ro tín dụng .............................................27

3.2.2.1 Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dƣ nợ cho vay (NPLR)........................................27

3.2.2.2 Dự phòng rủi ro tín dụng (LLPR)............................................................28

3.2.2.3 Đòn bẩy tài chính (LEV) .........................................................................28

3.2.2.4 Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR)...........................................................29

vii

3.2.2.5 Quy mô ngân hàng (BS)..........................................................................29

3.2.2.6 Tỷ lệ lạm phát (INF)................................................................................30

3.2.2.7 Tốc độ tăng trƣởng (GDP).......................................................................30

3.2.2.8 Khủng hoảng kinh tế 2008 – 2009 (DUMMY).......................................31

3.3 THU THẬP SỐ LIỆU NGHIÊN CỨU........................................................................33

3.3.1 Thu thập số liệu của các NHTMVN.............................................................33

3.3.2 Thu thập số liệu của các biến số vĩ mô và biến giả .....................................35

3.4 PHƢƠNG PHÁP THỰC HIỆN MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU.............................................35

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3........................................................................................37

CHƢƠNG 4 THỰC HIỆN VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ MÔ HÌNH NGHIÊN

CỨU .........................................................................................................................39

4.1 THỐNG KÊ MÔ TẢ ..............................................................................................39

4.2 LỰA CHỌN MÔ HÌNH..........................................................................................41

4.3 KIỂM ĐỊNH SAU KHI LỰA CHỌN MÔ HÌNH..........................................................44

4.3.1 Hiện tượng đa cộng tuyến............................................................................45

4.3.2 Kiểm định hiện tượng tự tương quan...........................................................45

4.3.3 Phương sai thay đổi .....................................................................................46

4.4 PHÂN TÍCH DẤU CỦA CÁC BIẾN .........................................................................47

4.4.1 Các biến độc lập đại diện cho rủi ro tín dụng .............................................47

4.4.2 Biến kiểm soát ..............................................................................................49

KẾT LUẬN CHƢƠNG 4........................................................................................53

CHƢƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...................................................54

5.1 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................................................54

5.2 KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI CÁC NHTM VÀ CƠ QUAN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC...........55

5.2.1 Đối với các NHTM.......................................................................................55

5.2.1.1 Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dƣ nợ (NPLR) .....................................................55

5.2.1.2 Đòn bẩy tài chính.....................................................................................56

5.2.1.3 Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu .......................................................................56