Tác động của quản trị công ty lên hiệu quả doanh nghiệp - Một nghiên cứu trên thị trường chứng khoán Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Trịnh Văn Long

TÁC ĐỘNG CỦA QUẢN TRỊ CÔNG TY

LÊN HIỆU QUẢ DOANH NGHIỆP

(MỘT NGHIÊN CỨU TRÊN THỊ TRƯỜNG CHÚNG KHOÁN VIỆT NAM)

Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh

Mã chuyên nghành: 60 34 01 02

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Người hướng dẫn khoa học:

TS. Trịnh Thùy Anh

TP. Hồ Chí Minh 04-2017.

Lời cam đoan

Tôi cam đoan rằng luận văn “Tác động của Quản trị công ty lên hiệu quả doanh

nghiệp: Một nghiên cứu trên thị trường chứng khoán Việt Nam” là bài nghiên cứu

của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam

đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố

hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn

này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các cơ sở

đào tạo khác.

TP. Hồ Chí Minh, tháng 04 năm 2017

Tác giả

Trịnh Văn Long

Lời cám ơn

Luận văn này được hoàn thành là bao tâm huyết, nỗ lực không chỉ của bản

thân tôi, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ từ các Thầy Cô, Khoa sau đại học, gia

đình, bạn bè và các anh chị học viên.

Lời đầu tiên, tôi xin kính gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến cô TS. Trịnh Thùy

Anh, người đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo và luôn động viên để tôi có thể

hoàn thành luận văn này.

Tiếp theo tôi xin cám ơn các Thầy Cô đã truyền đạt tất cả các kiến thức vô

cùng quý báo trong suốt thời gian tôi học tại trường, xin cảm ơn Khoa Sau Đại Học

Trường Đại Học Mở TP Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho tôi được tham gia khóa

học MBA tại trường và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cám ơn các anh chị học viên Khoa Sau Đại Học Trường

Đại Học Mở TP Hồ Chí Minh, đặc biệt là học viên lớp MBA12B, MBA14C đã hết

lòng khuyến khích, chỉ dạy giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình làm luận văn này.

Lời cảm ơn tiếp theo tôi xin dành cho các đáp viên đã nhiệt tình dành thời gian

giúp tôi hoàn thành buổi thảo luận nhóm cũng như bảng câu hỏi khảo sát.

Cuối cùng tôi xin dành lời cảm ơn cho gia đình tôi, nguồn động viên và động

lực to lớn, đã tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn tất cả!

Tác giả

Trịnh Văn Long

Tóm tắt

Nghiên cứu này tìm hiểu vai trò của quản trị công ty trong việc nâng cao hiệu

quả doanh nghiệp. Đo lường mức độ tác động của quản trị công ty lên hiệu quả hoạt

động của doanh nghiệp và từ đó đưa ra những đề xuất giúp các Doanh nghiệp cải

thiện hiệu quả thông qua cải thiện quản trị công ty.

Luận văn này nghiên cứu các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán Việt nam,

bao gồm Sở giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) và Sở giao dịch chứng khoán

TP.HN (HNX) có thực hiện công bố thông tin theo chuẩn mực quốc tế, vào giai đoạn

năm 2012 đến 2015.

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản trị công ty có tác động dương lên hiệu quả

hoạt động doanh nghiệp, sau khi kiểm soát các tác động có thể có của qui mô, tăng

trưởng, đòn bẩy tài chính, đặc điểm ngành nghề và yếu tố thời gian.

Nghiên cứu chỉ ra được tầm quan trọng của Quản trị công ty trong giai đoạn

hiện nay và vai trò quan trọng của Quản trị công ty trong việc nâng cao hiệu quả

doanh nghiệp. Kết quả nghiên cứu góp phần vào việc đề ra một số giải pháp nhằm

nâng cao Quản trị công ty, đồng thời giúp cộng đồng doanh nghiệp nhận thức một

cách đúng đắn vai trò của Quản trị công ty, cung cấp bằng chứng rằng nâng cao chất

lượng quản trị công ty sẽ giúp doanh nghiệp cải thiện hiệu quả hoạt động.

Mục lục

Lời cam đoan .................................................................................................................2

Lời cám ơn .....................................................................................................................3

Tóm tắt...........................................................................................................................4

Mục lục ..........................................................................................................................5

Danh mục hình vẽ ..........................................................................................................7

Danh mục bảng biểu ......................................................................................................8

Danh mục từ viết tắt.......................................................................................................9

Chương 1: GIỚI THIỆU..............................................................................................10

1.1 Lý do hình thành đề tài ........................................................................................10

1.2 Mục tiêu và Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................13

1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..............................................................................14

1.4. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................................14

1.5. Ý nghĩa khoa học của đề tài......................................................................................14

1.6. Kết cấu đề tài nghiên cứu..........................................................................................15

Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .............................16

2.1 Cơ sở lý thuyết...........................................................................................................16

2.2 Tổng hợp các nghiên cứu trước đây...........................................................................21

2.3 Thực trạng về Quản trị công ty ở Việt nam ...............................................................24

2.4 Giả thuyết Nghiên cứu ...............................................................................................25

2.4 Mô hình nghiên cứu ...................................................................................................27

Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................30

3.1 Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................30

3.2 Dữ liệu nghiên cứu.....................................................................................................31

3.3 Công cụ phân tích ......................................................................................................32

3.4 Phương pháp phân tích ..............................................................................................32

3.5 Các biến nghiên cứu...................................................................................................33

Chương 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ............................................................................37

4.1 Thống kê mô tả ..........................................................................................................37

4.2 Phân tích tương quan. ................................................................................................53

4.3 Phân tích hồi quy và Kiểm định giả thuyết................................................................54

Chương 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................76

5.1 Kết luận......................................................................................................................76

5.2 Một số kiến nghị và đề xuất.......................................................................................77

5.3 Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo.....................................................................82

Tài liệu tham khảo .......................................................................................................84

Phụ lục .........................................................................................................................88

Danh mục hình vẽ

Hình 1.1 Điểm quản trị công ty khu vực Đông nam Á từ năm 2012 đến 2015 ................................11

Hình 2.1: Mô hình nghiên cứu đề xuất...............................................................................................................28

Hình 1.2. Sơ đồ khối quy trình nghiên cứu ......................................................................................................31

Hình 4.1: Biểu đồ điểm quản trị công ty năm 2012 .....................................................................................40

Hình 4.2: Biểu đồ điểm quản trị công ty năm 2013 .....................................................................................40

Hình 4.3: Biểu đồ điểm quản trị công ty năm 2014 .....................................................................................41

Hình 4.4: Biểu đồ điểm quản trị công ty năm 2015 .....................................................................................41

Hình 4.5.a: Biểu đồ điểm quản trị công ty từ năm 2012 đến 2015 .......................................................43

Hình 4.5.b: Biểu đồ điểm quản trị công ty từ năm 2012 đến 2015 .......................................................44

Hình 4.6: Biểu đồ điểm quản trị công ty của các doanh nghiệp..............................................................45

Bảng 4.1.a: Điểm quản trị công ty từ năm 2012 đến 2015 .......................................................................45

Hình 4.7: Biểu đồ điểm Quản trị công ty từ năm 2012 đến 2015 theo nhóm...................................46

Hình 4.8: Biểu đồ điểm Quản trị công ty từ năm 2012 đến 2015 theo năm......................................47

Hình 4.9: Biểu đồ điểm quản trị công ty và số lượng công ty theo năm..............................................48

Hình 4.10: Tỷ lệ lợi nhuận trên tài sản và Quản trị công ty. .....................................................................74

Hình 4.11: Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu và Quản trị công ty....................................................74

Hình 4.12: Tỷ soi giá thị trườ ng và giá trị thay thei củ a tom ng tài sản và quản trị công ty...............75

Hình P.1: Tỷ lệ lợi nhuận trên Tài sản và Quy mô doanh nghiệp. .......................................................106

Hình P.2: Tỷ lệ lợi nhuận trên Vốn chủ sở hữu và Quy mô doanh nghiệp.......................................107

Hình P.3: Tỷ soi giữ a giá thị trườ ng và giá trị thay thei củ a tom ng tài sản và Quy mô doanh

nghiệp. ..........................................................................................................................................................................107

Hình P.4: Tỷ lệ lợi nhuận trên Tài sản và Tốc độ tăng trưởng..............................................................108

Hình P.5: Tỷ lệ lợi nhuận trên Vốn chủ sở hữu và Tốc độ tăng trưởng. ...........................................108

Hình P.6: Tỷ soi giữ a giá thị trườ ng và giá trị thay thei củ a tom ng tài sản và Tốc độ tăng trưởng.

..........................................................................................................................................................................................109

Hình P.7: Tỷ lệ lợi nhuận trên Tài sản và Đòn bẩy tài chính. ................................................................109

Hình P.8: Tỷ lệ lợi nhuận trên Vốn chủ sở hữu và Đòn bẩy tài chính................................................110

Hình P.9: Tỷ soi giá thị trườ ng với giá trị thay thei củ a tom ng tài sản và Đòn bẩy tài chính.........110

Danh mục bảng biểu

Bảng 3.1: Danh mục các nội dung quản trị ......................................................................................................34

Bảng 3.2: Danh mục các biến kiểm soát............................................................................................................36

Bảng 4.1: Thống kê mô tả Biến độc lập Quản trị công ty ...........................................................................37

Bảng 4.1.a: Điểm quản trị công ty từ năm 2012 đến 2015 .......................................................................45

Bảng 4.1.b: Mô tả các biến độc lập.......................................................................................................................49

Bảng 4.1.c: Mô tả các biến phụ thuộc và biến kiểm soát. ...........................................................................50

Bảng 4.1.d Mô tả các biến phụ thuộc và kiểm soát theo ngành nghề. ..................................................51

Bảng 4.2: Phân tích tương quan các biến phụ thuộc và độc lập .............................................................53

Bảng 4.3.a: Kết quả hồi quy mô hình 1 ..............................................................................................................54

Bảng 4.3.b: Kết quả hồi quy mô hình 2..............................................................................................................55

Bảng 4.3.c: Kết quả hồi quy mô hình 3 ..............................................................................................................56

Bảng 4.3.d: Kết quả hồi quy mô hình 1 bổ xung ngành công nghiệp IND...........................................58

Bảng 4.3.e: Kết quả hồi quy mô hình 2 bổ xung ngành công nghiệp IND. ..........................................60

Bảng 4.3.f: Kết quả hồi quy mô hình 3 bổ xung ngành công nghiệp IND. ...........................................62

Bảng 4.3.g: Kết quả hồi quy mô hình 1 bổ xung thời gian YEAR. ...........................................................65

Bảng 4.3.h: Kết quả hồi quy mô hình 2 bổ xung thời gian YEAR. ...........................................................67

Bảng 4.3.i: Kết quả hồi quy mô hình 3 bổ xung thời gian YEAR. ............................................................69

Bảng P.1: Nội dung câu hỏi Quản trị công ty...................................................................................................88

Bảng P.2: Doanh nghiệp công bố thông tin theo chuẩn mực quốc tế từ năm 2012 đến 2015.

..........................................................................................................................................................................................100

Bảng P.3 Kết quả hồi quy mô hình 1 sau khi bỏ biến LEV. .....................................................................102

Bảng P.4 Kết quả hồi quy mô hình 2 sau khi bỏ biến LEV. .....................................................................103

Bảng P.5 Kết quả hồi quy mô hình 3 sau khi bỏ biến LEV. .....................................................................103

Bảng P.6 Kết quả hồi quy mô hình 1 sau khi bỏ biến SIZE.....................................................................104

Bảng P.7 Kết quả hồi quy mô hình 2 sau khi bỏ biến SIZE.....................................................................105

Bảng P.8 Kết quả hồi quy mô hình 3 sau khi bỏ biến SIZE.....................................................................105

Danh mục từ viết tắt

ACMF Diễn đàn Thị trường vốn ASEAN

ADB Ngân hàng phát triển châu Á

AEC Cộng đồng kinh tế ASEAN

ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

CG Quản trị công ty

GROWTH Tốc độ phát triển

HĐQT Hội đồng quản trị

HNX Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hà nội

HOSE Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh

ICGN Hiệp hội quản trị doanh nghiệp quốc tế

IFC Công ty tài chính quốc tế

IND Ngành công nghiệp

LEV Đòn bẩy tài chính

OECD Tổ chức hợp tác phát triển kinh tế

QTCT Quản trị công ty

ROA Tỷ lệ lợi nhuận trên tài sản

ROE Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu

SIZE Quy mô doanh nghiệp

TGĐ Tổng giám đốc

TOBINQ Tỷ số giữa giá thị trường và giá trị thay thế của tổng tài sản

TTCK Thị trường chứng khoán

10

Chương 1: GIỚI THIỆU

1.1 Lý do hình thành đề tài

Việt nam là nước có nền kinh tế đang phát triển với một môi trường pháp lý

chưa hoàn thiện, đa phần các doanh nghiệp tại Việt Nam có quy mô vừa và nhỏ với

mức độ tập trung sở hữu cao, nhà nước sở hữu tỷ lệ cổ phần cao trong doanh nghiệp.

Ngoài ra, mô hình quản trị của các công ty còn nhiều bất cập, giống với mô hình quản

trị của các công ty ở các nền kinh tế mới nổi như: thông tin công bố còn chưa đầy đủ,

chính sách bảo vệ cổ đông thiểu số còn yếu.

Trong những năm gần đây, chuẩn bị cho quá trình hội nhập sâu rộng trong khu

vực và trên thế giới, Quốc hội và Chính phủ từng bước cải thiện các văn bản luật

quan trọng qui định về quản trị công ty như Luật Doanh nghiệp được sửa đổi năm

2015, Luật chứng khoán 2006. Trong các văn bản dưới luật, các văn bản về quản trị

công ty cũng liên tục được thay đổi cập nhật, như: Quy chế Quản trị công ty của Bộ

Tài chính ban hành năm 2007 và sửa đổi năm 2012, kèm theo đó là các thông tư

hướng dẫn về Quản trị Công ty cho các công ty Cổ phần trên sàn chứng khoán đã ra

đời. Nâng cao Quản trị và xây dựng các cơ chế quản trị phù hợp với khuôn khổ luật

pháp và thông lệ quốc tế có mục tiêu giúp các Doanh nghiệp thu hút được vốn đầu tư

một cách hiệu quả, tạo được uy tín, gia tăng lợi nhuận và phát triển một cách bền

vững. Vì vậy Quản trị công ty là một chủ đề được cộng đồng doanh nghiệp đặc biệt

quan tâm. Đây là một vấn đề khá mới mẻ tại Việt Nam, vì vậy việc tuân thủ các

nguyên tắc Quản trị Công ty hiện nay chưa thực sự hiệu quả, còn nhiều các bất cập

liên quan đến cơ cấu tổ chức, bảo đảm quyền và lợi ích của cổ đông, công khai hoá

thông tin và các lợi ích có liên quan, các quy định về kế toán và kiểm toán đã nảy

sinh làm ảnh hưởng đến hoạt động của nhiều công ty; các nhóm cổ đông bị phân hoá

quyền và lợi ích rất sâu sắc; quyền của cổ đông thiểu số bị lạm dụng, ....

Trong bối cảnh hội nhập của Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC), các nước

trong khu vực ASEAN đã có nhiều nỗ lực nhằm rút ngắn khoảng cách về môi trường

11

đầu tư và thương mại, Quản trị Công ty là một trong các lĩnh vực được quan tâm

nhằm nâng cao năng lực thu hút đầu tư của các doanh nghiệp.

Từ năm 2009 đến năm 2011, Công ty tài chính Quốc tế (IFC) phối hợp với Ủy

ban Chứng khoán Nhà nước Việt Nam đã thực hiện Dự án Thẻ điểm quản trị công ty

nhằm đánh giá tình hình Quản trị công ty của các Doanh nghiệp niêm yết trên hai sàn

chứng khoán Việt nam. Sau đó, từ năm 2012 Việt Nam tham gia dự án Thẻ điểm

quản trị công ty khu vực ASEAN của Diễn đàn Thị trường Tài chính ASEAN

(ASEAN Capital Market Forum – ACMF) nhằm đánh giá và nâng dần chuẩn mực

quản trị công ty của các doanh nghiệp Việt Nam để đạt các chuẩn mực quốc tế và khu

vực. Các tiêu chí đánh giá được xây dựng dựa trên cơ sở các nguyên tắc quản trị công

ty của OECD và hành lang pháp lý hiện hành tại Việt Nam. Bộ tiêu chí bao gồm năm

khía cạnh đánh giá:

(A) Quyền của cổ đông và các chức năng sở hữu cơ bản

(B) Đối xử bình đẳng đối với cổ đông

(C) Vai trò của các bên có quyền lợi liên quan

(D) Công bố thông tin và tính minh bạch

(E) Trách nhiệm của HĐQT và Ban kiểm soát.

Theo số liệu của đánh giá này, điểm số quản trị công ty của Việt Nam ở mức

rất thấp so với tiêu chuẩn về thực tiễn quản trị công ty trong khu vực ASEAN.

Hình 1.1 Điểm quản trị công ty khu vực Đông nam Á từ năm 2012 đến 2015