Tác động của nợ công đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam :Luận văn thạc sĩ - Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng

BỘ CÔNG THƯƠNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LƯƠNG THANH TUYỀN

TÁC ĐỘNG CỦA NỢ CÔNG ĐẾN

TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VIỆT NAM

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

Mã chuyên ngành: 60340201

LUẬN VĂN THẠC SĨ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

Công trình được hoàn thành tại Trường Đại học Công nghiệp Tp. Hồ Chí Minh.

Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Thị Hằng Nga ..................................................

Người phản biện 1: TS. Bùi Hữu Phước . .....................................................................

Người phản biện 2: TS. Đoàn Văn Đính ......................................................................

Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại Hội đồng chấm bảo vệ luận văn thạc sỹ Trường

Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh ngày . . . . . tháng . . . . năm 2019

Thành phần Hội đồng đánh giá luận văn thạc sĩ gồm:

1. PGS. TS Hồ Thủy Tiên - Chủ tịch Hội đồng

2. TS. Bùi Hữu Phước - Phản biện 1

3. TS. Đoàn Văn Đính - Phản biện 2

4. 4. TS. Nguyễn Trung Trực - Ủy viên

5. 5. TS. Phạm Ngọc Vân - Thư ký

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG TRƯỞNG KHOA TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Họ tên học viên: LƯƠNG THANH TUYỀN MSHV: 16083171

Ngày, tháng, năm sinh: 19/08/1988 Nơi sinh: An Giang

Chuyên ngành: Tài Chính Ngân hàng Mã chuyên ngành: 60340201

I. TÊN ĐỀ TÀI:

TÁC ĐỘNG CỦA NỢ CÔNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VIỆT NAM

NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG:

Tìm hiểu và nghiên cứu về tác động của nợ công đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam

giai đoạn từ năm 1990 - 2017. Từ đó, đề xuất hệ thống quan điểm, định hướng và và

đưa ra các gợi ý chính sách nhằm kích thích tăng trưởng kinh tế.

II. NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: Theo trong Quyết định giao đề tài số 2018/QĐ￾ĐHCN ngày 27/09/2018.

III. NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: ngày 15/10/2019

IV. NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: Tiến sĩ Phan Thị Hằng Nga

Tp. Hồ Chí Minh, ngày … tháng … năm 2019

NGƯỜI HƯỚNG DẪN CHỦ NHIỆM BỘ MÔN ĐÀO TẠO

TS. Phan Thị Hằng Nga

TRƯỞNG KHOA TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

BỘ CÔNG THƯƠNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

i

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành đề tài luận văn và kết thúc khóa học, với tình cảm chân thành, tôi xin

bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí

Minh đã tạo điều kiện cho tôi có môi trường học tập tốt trong suốt thời gian tôi học

tập, nghiên cứu tại trường.

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới cô Phan Thị Hằng Nga đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình

nghiên cứu và trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành đề tài luận văn tốt nghiệp này.

Đồng thời, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn tới thầy cô trong Khoa Sau Đại Học, Khoa

Tài chính Ngân hàng, bạn bè đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình

học tập và hoàn thành Khóa luận tốt nghiệp lần này.

Tôi xin chân thành cảm ơn.

ii

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ

Bài nghiên cứu vận dụng và kết hợp nhiều phương pháp, trong đó phương pháp

quyết định là phương pháp nghiên cứu định lượng. Công cụ được chọn sử dụng là

phần mềm phân tích Eviews, kết hợp với Excel để xử lý dữ liệu. Trình tự xử lý số

liệu gồm thống kê mô tả dữ liệu, khảo sát sự tương quan giữa các biến, do các biến

là dữ liệu chuỗi thời gian nên cần thực hiện kiểm định nghiệm đơn vị bằng cách sử

dụng phương pháp ADF và PP. Trước tiên sẽ tiến hành lựa chọn độ trễ tối ưu theo

tiêu chuẩn AIC và SIC. Sau khi xác định độ trễ tối ưu, có thể tiến hành kiểm định

đồng liên kết. Theo đó, khi (1) lớn hơn 0 và nhỏ hơn số biến, tác giả đã tiến hành

chạy mô hình VECM để xem xét mối quan hệ dài hạn giữa các biến phụ thuộc và

biến độc lập. Lúc này, để kiểm tra mối quan hệ ngắn hạn, tác giả đã tiến hành kiểm

định quan hệ nhân quả giữa các biến bằng phương pháp Granger.

Bài nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong khoảng thời gian nghiên cứu giai đoạn 1990 –

2017 khi 1% tăng lên của nợ công sẽ ảnh hưởng đến 1.039% GDPt Việt Nam. Kết

quả này hoàn toàn phù hợp với lý thuyết cũng như thực tiễn của biến động các yếu

tố vĩ mô lên tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam.

Từ đó, bài viết đưa ra một số khuyến nghị và giải pháp về để đảm bảo tăng trưởng

kinh tế trong những năm tiếp theo.

iii

ABSTRACT

The paper applies and combines many methods, of which the decision method is the

quantitative research method. The selected tool is Eviews analysis software,

combined with Excel to process data. The order of data processing includes

statistics describing data, investigating the correlation between variables, since the

variables are time series data, it is necessary to perform unit root tests using ADF

and PP methods. . We will first select the optimal latency according to AIC and SIC

standards. After determining the optimal latency, co-testing can be carried out.

Accordingly, when (1) is greater than zero and smaller than the number of variables,

the author has run the VECM model to consider the long-term relationship between

the dependent and independent variables. At this time, to check the short-term

relationship, the author has conducted the causality test between variables by

Granger method.

The study has shown that during the study period 1990 - 2017, an increase of 1% in

public debt will affect 1,039% of GDPt Vietnam. This shows that, besides other

macro factors, public debt also affects economic growth but not much. This result is

completely consistent with the theory and practice of fluctuating macro factors on

Vietnam's economic growth.

Since then, the article gives some recommendations and solutions to ensure

economic growth in the coming years.

iv

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi. Các kết quả nghiên

cứu và các kết luận trong luận văn là trung thực, không sao chép từ bất kỳ một

nguồn nào và dưới bất kỳ hình thức nào. Việc tham khảo các nguồn tài liệu (nếu có)

đã được thực hiện trích dẫn và ghi nguồn tài liệu tham khảo đúng quy định.

Học viên

Lương Thanh Tuyền

v

MỤC LỤC

MỤC LỤC ...........................................................................................................V

DANH MỤC HÌNH ẢNH.......................................................................................VIII

DANH MỤC BẢNG BIỂU....................................................................................... IX

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................................X

CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU..............................................1

1.1 Đặt vấn đề........................................................................................................1

1.2 Mục đích của việc nghiên cứu đề tài ..............................................................2

1.3 Câu hỏi nghiên cứu .........................................................................................2

1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................3

1.4.1 Đối tượng nghiên cứu .....................................................................................3

1.4.2 Phạm vi nghiên cứu.........................................................................................3

1.5 Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu.....................................................3

1.5.1 Phương pháp định tính....................................................................................3

1.5.2 Phương pháp định lượng.................................................................................3

1.6 Lược khảo tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu...................................4

1.7 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài ............................................................................5

1.8 Bố cục của nghiên cứu....................................................................................6

CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NỢ CÔNG VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH

TẾ ............................................................................................................8

2.1 Tổng quan về nợ công.....................................................................................8

2.1.1 Khái niệm nợ công ..........................................................................................8

2.1.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến nợ công ..............................................................9

2.1.3 Đặc trưng cơ bản của nợ công ......................................................................10

vi

2.1.4 Sự cần thiết của nợ công đối với quốc gia....................................................11

2.1.5 Ưu và nhược điểm của vay nợ trong nền kinh tế hội nhập ..........................12

2.1.6 Phân loại nợ công..........................................................................................12

2.1.7 Các hình thức vay nợ và công cụ vay nợ công.............................................13

2.1.8 Quản lý nợ công ............................................................................................14

2.2 Tăng trưởng kinh tế.......................................................................................16

2.2.1 Khái niệm......................................................................................................16

2.2.2 Phương pháp tính ..........................................................................................16

2.3 Tác động của nợ công đến tăng trưởng kinh tế ............................................16

2.3.1 Tác động tích cực ..........................................................................................16

2.3.2 Tác động tiêu cực ..........................................................................................17

2.3.3 Các nghiên cứu thực nghiệm trước đây........................................................19

2.3.4 Đề xuất mô hình nghiên cứu.........................................................................21

2.4 Tình hình nợ công trên thế giới ....................................................................31

2.4.1 Toàn cảnh nợ công thế giới giai đoạn 2006 – 2017 .....................................31

2.4.2 Nợ công Hy Lạp............................................................................................32

2.4.3 Nợ công của Nhật Bản ..................................................................................34

2.4.4 Nợ công của một số quốc gia tương tự Việt Nam........................................35

CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG TÁC ĐỘNG CỦA NỢ CÔNG ĐẾN TĂNG

TRƯỞNG KINH TẾ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1990 - 2017 ..................................40

3.1 Khái quát về tình hình nợ công ở Việt Nam.................................................40

3.1.1 Khái quát tình hình kinh tế xã hội giai đoạn 2010 – 2017 ...........................40

3.1.2 Thực trạng nợ công Việt Nam thời gian qua ................................................42

3.1.3 Thực trạng cơ chế quản lý nợ công của Việt Nam.......................................52

3.1.4 Đánh giá chung cơ chế quản lý nợ công của Việt Nam...............................56

vii

3.2 Tác động của nợ công - GDP........................................................................60

3.3 Tác động của nợ công – cơ cấu đầu tư .........................................................63

3.3.1 Năng suất lao động........................................................................................63

3.3.2 Kim ngạch xuất nhập khẩu ...........................................................................65

3.3.3 Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài giải ngân ...................................................65

3.4 Kết quả nghiên cứu và thực nghiệm.............................................................67

3.4.1 Thống kê mô tả và tương quan giữa các biến...............................................67

3.4.2 Kiểm định nghiệm đơn vị, tính dừng của các biến.......................................67

3.4.3 Kiểm định tính ổn định của mô hình ............................................................68

3.4.4 Kiểm định đồng liên kết theo phương pháp Johansen .................................68

3.4.5 Kết quả mô hình VECM với đồng liên kết và độ trễ là 1 ............................69

3.4.6 Đọc kết quả hàm phản ứng xung IRFs .........................................................69

3.4.7 Đọc bảng phân rã phương sai .......................................................................70

3.4.8 Kiểm đinh nhân quả Granger........................................................................70

CHƯƠNG 4 KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP .........................................................72

4.1 Giải pháp .......................................................................................................72

4.1.1 Một số giải pháp dựa trên kinh nghiệm quốc gia phân tích thực trạng. ......72

4.1.2 Các nhóm giải pháp.......................................................................................75

4.2 Kiến nghị.......................................................................................................76

KẾT LUẬN ..........................................................................................................79

TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................................80

PHỤ LỤC ..........................................................................................................84

LÝ LỊCH TRÍCH NGANG CỦA HỌC VIÊN..........................................................96

viii

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 2.1 Sơ đồ trình tự các bước nghiên cứu ............................................................23

Hình 3.1 Tỷ lệ Nợ công/ GDP (%) ............................................................................43

Hình 3.2 Tỷ lệ Nợ công và Nợ Chính phủ/ GDP.......................................................45

Hình 3.3 Tỷ lệ Nợ công/ GDP của Việt Nam so với một số quốc gia trong khu vực

từ năm 2000 đến năm 2020 (%).................................................................................45

Hình 3.4 Tỷ lệ nợ nước ngoài/ GDP của Việt Nam so với một số nước trong khu

vực (%) .......................................................................................................................46

Hình 3.5 Nợ nước ngoài của quốc gia và của Chính phủ..........................................46

Hình 3.6 Biểu đồ sự thay đổi của vay nợ trong nước và nước ngoài của Việt Nam

giai đoạn 2010 – 2018 (tỷ đồng) ................................................................................48

Hình 3.7 Biểu đồ cơ cấu dư nợ của Việt Nam năm 2018..........................................50

Hình 3.8 Biểu đồ cơ cấu nguồn hình thành nợ công Việt Nam năm 2018 ...............51

Hình 3.9 Biểu đồ mối quan hệ giữa nợ công và GDP (tỷ đồng) ...............................61

Hình 3.10 Hệ số ICOR Việt Nam giai đoạn 1996 - 2017..........................................63

Hình 3.11 Biểu đồ Thu – Chi NSNN của Việt Nam giai đoạn 2002 – 2017 (tỷ đồng)

.....................................................................................................................................64