Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài đến các nền kinh tế đang phát triển: Sự khác biệt từ đặc điểm kinh tế: Đề tài nghiên cứu khoa học / Vũ Thị Hải Minh, Phạm Thị Tuyết Trinh

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

ĐỀ TÀI

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG

TÁC ĐỘNG CỦA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI

ĐẾN CÁC NỀN KINH TẾ ĐANG PHÁT TRIỂN:

SỰ KHÁC BIỆT TỪ ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ

Mã số:

Chủ nhiệm đề tài: Ths. VŨ THỊ HẢI MINH

NĂM 2021

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

ĐỀ TÀI

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG

TÁC ĐỘNG CỦA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI

ĐẾN CÁC NỀN KINH TẾ ĐANG PHÁT TRIỂN:

SỰ KHÁC BIỆT TỪ ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ

Mã số:

Chủ nhiệm đề tài: Ths. VŨ THỊ HẢI MINH

Thư ký: TS. PHẠM THỊ TUYẾT TRINH

NĂM 2021

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH

CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU ................................................................. 1

1.1. Lý do nghiên cứu ....................................................................................................... 1

1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ................................................................................ 3

1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 3

1.4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 4

1.5. Đóng góp của nghiên cứu .......................................................................................... 5

1.6. Hạn chế của nghiên cứu ............................................................................................ 5

1.7. Bố cục nghiên cứu ..................................................................................................... 6

CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VỀ ẢNH HƯỞNG CỦA FDI ĐẾN

TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ....................... 7

2.1. Các khái niệm cơ bản ................................................................................................ 7

2.1.1. Tăng trưởng kinh tế ......................................................................................... 7

2.1.2. Đầu tư trực tiếp nước ngoài............................................................................. 9

2.1.3. Nước đang phát triển ..................................................................................... 10

2.2. Ảnh hưởng của FDI đến tăng trưởng kinh tế .......................................................... 11

2.3. Nhân tố hấp thụ ảnh hưởng của FDI đến tăng trưởng kinh tế ................................ 14

2.3.1. Mức FDI vào ròng ........................................................................................ 14

2.3.2. Phát triển tài chính ........................................................................................ 17

2.3.3. Độ mở nền kinh tế ........................................................................................ 21

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................... 26

3.1. Mô hình nghiên cứu .................................................................................................. 26

3.2. Dữ liệu nghiên cứu .................................................................................................... 27

3.3. Phương pháp ước lượng ........................................................................................... 27

3.4. Kiểm định tính vững ................................................................................................. 29

CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA FDI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH

TẾ TRONG CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁC NHAU VỀ ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ ............ 30

4.1. Phân tích thống kê mô tả tăng trưởng kinh tế và FDI ............................................. 30

4.2. Phân tích thống kê mô tả và tương quan các biến số trong mô hình nghiên cứu ... 32

4.3. Ảnh hưởng của FDI đến tăng trưởng kinh tế theo mức FDI ................................... 34

4.4. Ảnh hưởng của FDI đến tăng trưởng kinh tế theo mức phát triển tài chính ........... 36

4.5. Ảnh hưởng của FDI đến tăng trưởng kinh tế theo độ mở nền kinh tế .................... 40

4.6. Ảnh hưởng của các biến số khác ............................................................................. 43

4.7. Kết quả kiểm định tính vững ................................................................................... 44

CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ............................................. 46

5.1. Kết luận của nghiên cứu .......................................................................................... 46

5.2. Hàm ý chính sách .................................................................................................... 47

Tài liệu tham khảo

Phụ lục

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Cụm từ tiếng Việt

CSTK Chính sách tài khóa

CSTT Chính sách tiền tệ

Từ viết tắt Cụm từ tiếng Anh Cụm từ tiếng Việt

FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài

TAR Threshold Autoregression Mô hình tự hồi quy ngưỡng

GDP Gross domestic product Tổng sản phẩm quốc nội

WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới

IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế

UN United Nations Liên hiệp quốc

WB World Bank Ngân hàng thế giới

GNI Gross national income Tổng thu nhập quốc dân

MNC Multinational corporation Công ty đa quốc gia

GNP Gross National Product Tổng sản phẩm quốc gia

ARDL Autoregressive Distributed Lag Mô hình tự hồi quy phân phối trễ

UNDP United Nations Development

Programme

Chương trình phát triển Liên

hiệp quốc

GDPN Nominal GDP GDP danh nghĩa

DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH

Bảng 3.1. Cách tính toán các biến số .............................................................................. 26

Bảng 3.2. Các nước đang phát triển trong nghiên cứu .................................................... 27

Bảng 4.1. Thống kê mô tả các biến số ............................................................................. 33

Bảng 4.2. Kết quả ước lượng và kiểm định mô hình (3.2) .............................................. 34

Bảng 4.3. Kết quả ước lượng và kiểm định mô hình (3.3) .............................................. 37

Bảng 4.4. Kết quả ước lượng và kiểm định mô hình (3.4) .............................................. 40

Bảng 4.5. Kết quả ước lượng và kiểm định mô hình (3.2), (3.3), (3.4) với biến

phụ thuộc là GDP danh nghĩa .......................................................................................... 44

Hình 4.1. Tăng trưởng kinh tế các nước đang phát triển ................................................. 30

Hình 4.2. FDI tại các nước đang phát triển ..................................................................... 31

Hình 4.3. Tương quan diễn biến FDI và GDP ................................................................. 32

Hình 4.4. FDI tại các nước đang phát triển và mức ngưỡng ........................................... 36

Hình 4.5. Phát triển tài chính các nước đang phát triển so với mức ngưỡng .................. 38

Hình 4.6. Tương quan giữa FDI và GDP có phát triển tài chính thấp hơn mức ngưỡng 39

Hình 4.7. Độ mở nền kinh tế của các nước đang phát triển so với mức ngưỡng ............ 42

Hình 4.8. Tương quan FDI và GDP các nước có OPN dưới mức ngưỡng ..................... 42

1

CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU

1.1. Lý do nghiên cứu

Ảnh hưởng tích cực của dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đến

tăng trưởng kinh tế là vấn đề được quan tâm đặc biệt tại các nước đang phát triển.

FDI được chú ý không chỉ với vai trò của một nguồn vốn bổ sung mà còn bởi các

tác động tràn giúp cải thiện kiến thức công nghệ tại nước nhận đầu tư. Nhiều

nghiên cứu còn cho thấy tác động cải thiện kiến thức công nghệ kích thích tăng

trưởng kinh tế còn mạnh hơn so với vai trò bổ sung nguồn vốn cho tăng trưởng.

Các nghiên cứu thực nghiệm về ảnh hưởng của FDI đến tăng trưởng đã

được thực hiện rất đa dạng. Hầu hết các nghiên cứu đều cho rằng FDI có ảnh

hưởng tích cực đến tăng trưởng kinh tế tại nước nhận đầu tư (Reisen & Soto, 2010;

Basu & Guariglia, 2009; Olofsdotter, 1998). Ảnh hưởng của FDI đến tăng trưởng

kinh tế còn được cho thấy mạnh hơn tại các nước thu nhập thấp và thu nhập trên

mức trung bình (Bruno & Campos, 2013). Kết quả này cũng phần nào được ủng

hộ bởi một số nghiên cứu cho thấy ảnh hưởng không tích cực của FDI đến tăng

trưởng kinh tế, thường là tại các nước phát triển (chẳng hạn Mencinger, 2003;

Carkovic & Levine, 2002; Johnson, 2006; Herzer, 2012).

Mặt khác, nghiên cứu về mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng còn tập trung

làm sáng tỏ sự khác nhau của mối quan hệ này tại các nền kinh tế khác nhau. Điều

này phản ánh rằng đặc điểm của nước nhận đầu tư đã làm thay đổi cách thức ảnh

hưởng của FDI đến tăng trưởng kinh tế (Alfaro, Chanda, Kalemli-Ozcan & Sayek,

2004; Li & Liu, 2005; Batten & Vo, 2009). Borenzstein, De Gregorio và Lee

(1998) chỉ ra rằng những nền kinh tế “có năng lực hấp thụ” có thể nhận được

những lợi ích khuếch tán công nghệ từ FDI một cách đầy đủ hơn. “Năng lực hấp

thụ” được đề cập là lực lượng lao động được đào tạo phù hợp. Vai trò của vốn con

người hay nguồn nhân lực đối với ảnh hưởng tích cực của FDI đến tăng trưởng

tiếp tục được khẳng định trong nghiên cứu của Li & Liu (2005), Hermes &

Lensink (2003), Batten & Vo (2009).