Quyền của Thẩm phán trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo tinh thần cải cách tư pháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRẦN QUỐC KHÁNH

QUYỀN CỦA THẨM PHÁN TRONG GIAI ĐOẠN XÉT

XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO TINH THẦN

CẢI CÁCH TƯ PHÁP

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRẦN QUỐC KHÁNH

QUYỀN CỦA THẨM PHÁN TRONG GIAI ĐOẠN XÉT

XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO TINH THẦN

CẢI CÁCH TƯ PHÁP

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Duy Hưng

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2013

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của bản

thân dưới sự giúp đỡ của giáo viên hướng dẫn. Những thông tin, dữ liệu và tài

liệu trình bày trong luận văn được trích dẫn rõ ràng, đầy đủ về nguồn gốc.

Những thông tin, tài liệu này được tác giả thu thập đảm bảo tính khách quan

và trung thực.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 8 năm 2013

Tác giả luận văn

Trần Quốc Khánh

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLHS : Bộ luật hình sự

BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự

HĐXX : Hội đồng xét xử

HĐTP : Hội đồng Thẩm phán

HTND : Hội thẩm nhân dân

KSV : Kiểm sát viên

LTCTAND : Luật tổ chức Tòa án nhân dân

PLTP&HTTAND : Pháp lệnh Thẩm phán và Hội thẩm Tòa án nhân dân

QĐĐVARXX : Quyết định đưa vụ án ra xét xử

TANDTC : Tòa án nhân dân Tối cao

TAQS : Tòa án quân sự

VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân Tối cao

BCA : Bộ Công An

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUYỀN CỦA THẨM

PHÁN TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ...............6

1.1. Giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.......................................................6

1.1.1. Khái niệm ..................................................................................................6

1.1.2. Đặc điểm, mục đích của giai đoạn xét xử sơ thẩm ...................................8

1.2. Quyền của Thẩm phán trong xét xử vụ án hình sự ..................................10

1.2.1. Khái niệm chức danh Thẩm phán ...........................................................10

1.2.2. Quyền của Thẩm phán- quyền lực công quyền tư pháp..........................11

1.2.3. Quyền của Thẩm phán- quyền quyết định số phận con người................13

1.3. Quyền của Thẩm phán một số nước trên thế giới.....................................15

1.3.1. Quyền của Thẩm phán ở Cộng hoà Liên bang Đức ...............................15

1.3.2. Quyền của Thẩm phán ở Liên bang Nga ................................................16

1.3.3. Quyền của Thẩm phán ở Cộng hòa nhân dân Trung Hoa......................18

CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ

QUYỀN CỦA THẨM PHÁN TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ

ÁN HÌNH SỰ...........................................................................................................20

2.1. Quyền của Thẩm phán trước khi mở phiên toà........................................20

2.1.1. Quyền nghiên cứu hồ sơ vụ án................................................................20

2.1.2. Quyền trả hồ sơ điều tra bổ sung............................................................23

2.1.3. Quyền áp dụng biện pháp ngăn chặn......................................................30

2.1.4. Quyền ra Quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ vụ án .................................32

2.1.5. Quyền triệu tập những người tham gia tố tụng.......................................34

2.2. Quyền của Thẩm phán tại phiên toà sơ thẩm ...........................................35

2.2.1. Quyền điều khiển phiên toà.....................................................................35

2.2.2. Quyền xét hỏi...........................................................................................36

2.2.3. Quyền xử phạt hành chính tại phiên toà .................................................38

2.2.4. Quyền trong khi nghị án..........................................................................40

CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ VIỆC

THỰC HIỆN QUYỀN CỦA THẨM PHÁN TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ

VỤ ÁN HÌNH SỰ ....................................................................................................42

3.1. Thực trạng thực hiện quyền của Thẩm phán trong xét xử sơ thẩm vụ án

hình sự ..................................................................................................................42

3.1.1. Thực trạng thực hiện quyền của Thẩm phán trước khi mở phiên tòa.....42

3.1.2. Thực trạng thực hiện quyền của Thẩm phán tại phiên tòa .....................46

3.2. Bối cảnh thực hiện Cải cách tư pháp .........................................................53

3.2.1. Sự cần thiết Cải cách tư pháp ở Việt Nam..............................................53

3.2.2. Định hướng Cải cách tư pháp.................................................................54

3.3. Giải pháp hoàn thiện....................................................................................57

3.3.1. Kiến nghị đối với hệ thống pháp luật......................................................57

3.3.2. Một số giải pháp khác .............................................................................62

KẾT LUẬN..............................................................................................................66

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Pháp luật Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới đều ghi nhận

chức năng xét xử chỉ thuộc về Tòa án. Chức năng này được Tòa án thực hiện

thông qua việc xét xử những vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình, lao

động, kinh tế, hành chính và giải quyết những việc khác theo quy định của

pháp luật. Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) hiện hành thì

hệ thống Toà án được thực hiện theo chế độ hai cấp xét xử, đó là cấp xét xử

sơ thẩm và cấp xét xử phúc thẩm. Trong đó, xét xử sơ thẩm là giai đoạn trung

tâm của cả quá trình tố tụng thể hiện rõ nhất các nguyên tắc dân chủ, bình

đẳng, độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; là kết quả của toàn bộ hoạt động tố

tụng điều tra, truy tố và bào chữa.

Tòa án thực hiện chức năng xét xử thông qua hoạt động của Thẩm phán

mà đặc biệt là Thẩm phán được phân công làm chủ toạ phiên toà và Hội thẩm

nhân dân (HTND). Tuy nhiên, người có vị trí trung tâm, vai trò quan trọng và

cốt lõi nhất trong hoạt động xét xử là Thẩm phán được phân công làm chủ toạ

phiên toà. BLTTHS năm 2003 quy định về quyền của Thẩm phán nói chung

và trong giai đoạn xét xử sơ thẩm nói riêng một cách tổng thể bao hàm chung

cả nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Thẩm phán trong quá trình tố tụng

cũng như giai đoạn xét xử sơ thẩm. Nhưng những quy định này chưa thể hiện

được vai trò trọng tâm của hoạt động xét xử, việc thực hiện quyền của Thẩm

phán chưa được đầy đủ đúng vị trí trung tâm trong các cơ quan tư pháp.

Thực tiễn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự trong thời gian qua cho thấy

quyền của Thẩm phán không được áp dụng thống nhất, tính độc lập khi xét xử

của Thẩm phán chưa được đảm bảo khi toàn bộ nguồn chứng cứ được xem

xét, chứng minh và giải quyết; trong quá trình xét xử Thẩm phán hầu như chỉ

sử dụng những chứng cứ được thu thập từ giai đoạn điều tra. Có một số phiên

toà hình sự sơ thẩm cá biệt, Thẩm phán và Hội đồng xét xử (HĐXX) sử dụng

những chứng cứ được thu thập tại phiên toà từ phía bị cáo, người bào chữa

hoặc người làm chứng để xem xét và tuyên án theo hướng có lợi cho bị cáo.