Quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––––––––

TRẦN QUÝ TÙNG

QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI

CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TRÊN

ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––––––––

TRẦN QUÝ TÙNG

QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI

CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẨN TRÊN

ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS: Nguyễn Thị Phương Hảo

THÁI NGUYÊN – 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng: Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

hoàn toàn trung thực và chưa từng được sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ công trình

nào khác.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Trần Quý Tùng

ii

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin chân thành cảm ơn: Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế và

Quản trị kinh doanh, Đại học Thái Nguyên, Phòng Đào tạo, các giảng viên của chuyên

ngành Quản lý kinh tế đã tận tình giảng dạy và hướng dẫn trong quá trình học tập và

nghiên cứu. Xin cảm ơn các cơ quan ban ngành liên quan đã tận tình giúp đỡ, cung

cấp tài liệu, tạo điều kiện, đóng góp nhiều ý kiến cho nội dung nghiên cứu của đề tài.

Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Phương

Hảo, người đã tận tình bồi dưỡng kiến thức, năng lực tư duy, phương pháp nghiên

cứu và trực tiếp hướng dẫn giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có

nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện, song luận văn không thể tránh khỏi những

thiếu sót, tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp, trao đổi của thầy cô,

các bạn đồng nghiệp và độc giả để luận văn được hoàn thiện và đề tài có giá trị thực

tiễn cao hơn.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Trần Quý Tùng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.........................................................................vi

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ....................................................................................vii

DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ.......................................................................... viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................3

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................3

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN

DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...........................................................5

1.1 Một số vấn đề lý luận về quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại ...............5

1.1.1 Ngân hàng thương mại và rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại...............5

1.1.2 Khái niệm và vai trò của quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương

mại ..........................................................................................................................11

1.1.3 Quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại...........................................13

1.1.4 Nhân tố ảnh hưởng tới quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại ...........24

1.2 Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại cổ phần ở Việt

Nam ..........................................................................................................................27

1.2.1 Kinh nghiệm tại một số ngân hàng thương mại cổ phần ở Hà Nội .................27

1.2.2 Kinh nghiệm tại một số ngân hàng thương mại cổ phần ở Bắc Ninh..............30

1.2.3 Bài học kinh nghiệm cho các ngân hàng thương mại cổ phần ở thành phố Thái

Nguyên ......................................................................................................................32

CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................34

2.1 Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................34

2.2 Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................34

iv

2.2.1 Phương pháp thu thập thông tin .......................................................................34

2.2.2 Phương pháp tổng hợp thông tin......................................................................36

2.2.3 Phương pháp phân tích thông tin .....................................................................37

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................38

2.3.1 Các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụng................................................................38

2.3.2 Các chỉ tiêu nhận biết và đo lường rủi ro tín dụng...........................................39

2.3.3 Chỉ tiêu theo dõi, đánh giá và điều chỉnh rủi ro...............................................40

2.3.4 Chỉ tiêu soát và tài trợ rủi ro tín dụng ..............................................................41

CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI

NGUYÊN..................................................................................................................43

3.1 Khái quát về hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Thái

Nguyên ......................................................................................................................43

3.1.1 Hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên 43

3.1.2 Kết quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại cổ phần trên

địa bàn thành phố Thái Nguyên..............................................................................44

3.2 Thực trạng hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa

bàn thành phố Thái Nguyên ......................................................................................45

3.2.1 Cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn ...........................................................................45

3.2.2 Cơ cấu tín dụng theo loại tiền .........................................................................48

3.2.3 Cơ cấu tín dụng theo thành phần kinh tế ........................................................50

3.3 Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa

bàn thành phố Thái Nguyên ......................................................................................54

3.3.1 Thực trạng xây dựng chiến lược, chính sách, quy trình quản lý rủi ro tín

dụng ..........................................................................................................................54

3.3.2 Nhận biết và đo lường rủi ro tín dụng..............................................................63

3.3.3 Theo dõi, đánh giá và điều chỉnh rủi ro ...........................................................71

3.3.4 Kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng ..................................................................76

3.4 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro tín dụng đối với các ngân hàng

thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên........................................79

v

3.4.1 Yếu tố khách quan............................................................................................79

3.4.2 Yếu tố chủ quan ...............................................................................................82

3.5 Đánh giá chung về công tác quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại

cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ...........................................................85

3.5.1 Kết quả đạt được ..............................................................................................85

3.5.2 Hạn chế.............................................................................................................87

3.5.3 Nguyên nhân ....................................................................................................89

CHƯƠNG 4 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ RỦI RO TẠI CÁC NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI

NGUYÊN..................................................................................................................92

4.1 Quan điểm, mục tiêu phương hướng quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng

thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên........................................92

4.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại

cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ...........................................................93

4.2.1 Nâng cao nhận thức về quản lý rủi ro tín dụng................................................93

4.2.2 Thực hiện đúng quy trình, quy chế tín dụng nhằm nâng cao công tác quản lý rủi

ro tín dụng .................................................................................................................94

4.2.3 Nâng cấp hệ thống thông tin minh bạch chính xác ..........................................96

4.2.4 Xây dựng và thực hiện các chính sách tín dụng phù hợp ................................97

4.2.5 Xây dựng các giới hạn an toàn trong hoạt động tín dụng ................................99

4.2.6 Nâng cao chất lượng kiểm tra, giám sát khoản vay .......................................100

4.2.7. Nâng cao trình độ nguồn nhân lực ................................................................103

4.3. Kiến nghị..........................................................................................................105

4.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ.........................................................................105

4.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước .......................................................106

KẾT LUẬN............................................................................................................107

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................108

PHỤ LỤC...............................................................................................................110

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBTD Cán bộ tín dụng

DN Doanh nghiệp

DPRR Dự phòng rủi ro

ĐVKD Đơn vị kinh doanh

GĐ Giám đốc

HĐQT Hội đồng quản trị

HĐTV Hội đồng thành viên

KD Kinh doanh

NHNN Ngân hàng nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

P.TGĐ Phó tổng giám đốc

QHKH Quan hệ khách hàng

QLRR Quản lý rủi ro

RRTD Rủi ro tín dụng

TCTD Tổ chức tín dụng

TD Tín dụng

TMCP Thương mại cổ phẩn

TS Tài sản

TSBĐ Tài sản bảo đảm

vii

DANH MỤC BẢNG, BIỂU

Bảng 3.1. Kết quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại.................................44

Bảng 3.2. Cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn .....................................................................46

Bảng 3.3. Tỷ lệ cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn.............................................................47

Bảng 3.4. Cơ cấu tín dụng theo loại tiền...................................................................49

Bảng 3.5. Cơ cấu tín dụng theo thành phần kinh tế ..................................................50

Bảng 3.6. Kết quả đánh giá công tác nhận diện RRTD ............................................66

Bảng 3.7. Kết quả đánh giá công tác đo lường rủi ro tín dụng .................................69

Bảng 3.8. Phân loại nhóm nợ, tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu tại các ngân hàng

TMCP ......................................................................................................71

Bảng 3.9. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu tại Vietcombank, VPBank, VIB ..................73

Bảng 3.10. Kết quả đánh giá công tác theo dõi, đánh giá và điều chỉnh rủi ro ........75

Bảng 3.11. Tình hình trích lập dự phòng rủi ro tại các Ngân hàng TMCP...............78

Bảng 3.12. Kết quả đánh giá công tác theo dõi, đánh giá và điều chỉnh rủi ro ........79

viii

DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ

Hình 3.1. Mô hình tổ chức quản lý rủi ro tín dụng tại Vietcombank........................56

Hình 3.2. Mô hình tổ chức quản lý rủi ro tín dụng tại VIB ......................................59

Hình 3.3 Mô hình tổ chức quản lý rủi ro tín dụng tại VP Bank................................62

Hình 3.4. Quy trình chấm điểm, xếp hạng khách hàng.............................................68

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Thành phố Thái Nguyên là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa

học - kỹ thuật, y tế, du lịch, dịch vụ của tỉnh Thái Nguyên và vùng trung du miền núi

phía Bắc. Tính đến năm 31/12/2019, theo thống kê của Ngân hàng nhà nước chi nhánh

tỉnh Thái Nguyên, trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên đã có 23 chi nhánh ngân

hàng thương mại (NHTM), 01 quỹ tín dụng nhân dân. Việc xuất hiện ngày càng

nhiều ngân hàng trên địa bàn góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế của địa

bàn thành phố.

Trong hoạt động của các NHTM, tín dụng là hoạt động, đem lại nguồn thu chủ

yếu của tất cả các ngân hàng hiện nay. Tuy nhiên, khi kinh doanh lĩnh vực này, hầu

hết các ngân hàng đều phải đối mặt với nguy cơ chịu tổn thất bởi rủi ro tín dụng

(RRTD), đặc biệt là ở các nước có nền kinh tế đang phát triển như nước ta bởi hệ

thống thông tin vẫn còn thiếu minh bạch và chưa đầy đủ, trình độ quản lý rủi ro còn

hạn chế và tính chuyên nghiệp của cán bộ chưa cao. RRTD có thể gây tổn thất về tài

chính, giảm giá trị thị trường về vốn, trong trường hợpp nghiêm trọng hơn có thể làm

hoạt động kinh doanh của ngân hàng bị thua lỗ, thậm chí là phá sản ngân hàng. Chính

vì thế, quản lý RRTD không chỉ là nhiệm vụ của các NHTM mà còn là nhiệm vụ của

Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Từ năm 2005 đến nay, NHNN đã ban hành nhiều quy định mới về quản lý

RRTD, an toàn hoạt động ngân hàng và quản lý tín dụng, đặc biệt là quy định về phân

loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng rủi ro tiến dần tới các chuẩn mực quốc tế. Dưới

sự quản lý của NHNN, công tác quản lý RRTD đã tạo ra nhiều thay đổi tích cực. Nhưng

do nhiều nhân tố khác nhau mà tỷ lệ nợ xấu có xu hướng gia tăng trong các năm 2017

- 2019, nhiều khoản nợ có khả năng mất vốn tiếp tục xuất hiện. Đặc biệt là những yếu

kém trong quản lý RRTD đã gây ra tình trạng “mất” cán bộ tín dụng ở một số ngân

hàng, uy tín một số ngân hàng bị ảnh hưởng. Điều này làm cho năng lực cạnh tranh nói

chung, cạnh tranh trong hoạt động tín dụng nói riêng của ngân hàng bị giảm sút. Ngoài

ra, tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn thành phố có sự chênh lệch khá lớn. Theo

Báo cáo tổng kết hoạt động ngân hàng năm 2019 của NHNN chi nhánh tỉnh Thái

2

Nguyên, tỷ lệ nợ xấu của các chi nhánh tổ chức tín dụng trên địa bàn thành phố chiếm

0,86% tổng dư nợ, thấp hơn tỷ lệ nợ xấu toàn ngành là 1,89%. Ngân hàng có tỷ lệ nợ

xấu thấp nhất là Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) với tỷ lệ là

0,67%. Một số ngân hàng có chỉ tiêu nợ xấu cao là Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh

vượng (VP Bank) với tỷ lệ nợ xấu là 3,3%. Tỷ lệ nợ xấu cao tại các ngân hàng chính

là nguy cơ tiềm ẩn những tổn thất mà ngân hàng có thể phải gánh chịu. Vì vậy, làm thế

nào để quản lý RRTD thật tốt đã trở thành vấn đề cần phải được quan tâm giải quyết

tại nhiều ngân hàng TMCP tên địa bàn thành phố Thái Nguyên hiện nay.

Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu vấn đề: “Quản

lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Thái

Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1 Mục tiêu chung

Hệ thống hóa lý thuyết về quản lý RRTD tại các NHTM, phân tích và

đánh giá sát thực tiễn thực trạng quản lý RRTD tại một số NHTM, đề xuất giải pháp

và kiến nghị nhằm tăng cường quản lý RRTD tại các ngân hàng TMCP trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên.

2.2 Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa, làm rõ thêm lý luận về quản lý RRTD đối với ngân hàng

thương mại.

- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động RRTD tại các ngân hàng

TMCP trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên chỉ ra những kết quả đạt được, những

tồn tại hạn chế và nguyên nhân; đồng thời xác định được các nhân tố ảnh hưởng.

- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý RRTD tại các Ngân hàng TMCP

trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề lý luận và thực tiễn về hoạt

động quản lý RRTD tại ngân hàng thương mại trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.