Quản lý rủi ro tín dụng đối với các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG

QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HUYỀN TRANG

QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Dương Thị Tình

THÁI NGUYÊN - 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả

nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng

dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được

cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày … tháng.... năm 2019

Học viên

Nguyễn Thị Huyền Trang

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã

nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động

viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.

Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và

biết ơn sâu sắc TS. Dương Thị Tình đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công

sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề

tài.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào

tạo, Khoa Quản lý Luật kinh tế - Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại

học Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài

và hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Saigonbank

Lào Cai và SHB Lào Cai đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình

thực hiện đề tài.

Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo

mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi

hoàn thành luận văn.

Thái Nguyên, ngày ... tháng ... năm 2019

Học viên

Nguyễn Thị Huyền Trang

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... vii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Ý nghĩa khoa học của luận văn hoặc đóng góp mới của luận văn..........................4

5. Bố cục của luận văn ................................................................................................5

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ RỦI RO TÍN

DỤNG ĐỐI VỚI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...............................6

1.1. Tổng quan về tín dụng ngân hàng........................................................................6

1.1.1. Khái niệm tín dụng............................................................................................6

1.1.2. Vai trò của hoạt động tín dụng..........................................................................6

1.1.3. Đặc trưng của tín dụng ngân hàng trong nền kinh tế thị trường .......................7

1.2. Rủi ro tín dụng .....................................................................................................8

1.2.1. Khái niệm..........................................................................................................8

1.2.2. Phân loại rủi ro tín dụng....................................................................................9

1.2.3. Tác động của rủi ro tín dụng đối với hoạt động của ngân hàng thương mại và

nền kinh tế .........................................................................................................11

1.3. Quản lý rủi ro tín dụng đối với các ngân hàng thương mại dựa trên cơ sở vận

dụng chính sách của NHNN.............................................................................13

1.3.1. Khái niệm về NHNN.......................................................................................13

1.3.2. Khái niệm quản lý rủi ro tín dụng ...................................................................14

1.3.3. Mục tiêu và tầm quan trọng của việc quản lý rủi ro tín dụng đối với các

ngân hàng thương mại dựa trên cơ sở vận dụng chính sách của NHNN .........15

iv

1.3.4. Nội dung quản lý rủi ro tín dụng đối với các ngân hàng thương mại trên cơ

sở vận dụng chính sách của NHNN .................................................................17

1.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro tín dụng..........................................25

1.4. Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng đối với một số ngân hàng thương mại

dựa trên cơ sở vận dụng chính sách của NHNN và bài học rút ra đối với các

NHTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai .....................................................................28

1.4.1. Kinh nghiệm của Vietinbank - Chi nhánh thị xã Phú Thọ..............................28

1.4.2. Kinh nghiệm của Agribank chi nhánh Quảng Ninh.......................................30

1.4.3. Bài học rút ra cho các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Lào Cai.......31

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ............................33

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................33

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................33

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp .........................................................33

2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp...........................................................33

2.2.3. Phương pháp xử lý thông tin...........................................................................34

2.2.4. Phương pháp phân tích thông tin ....................................................................35

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................35

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI

CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI 38

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................................38

3.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Lào Cai............................................38

3.1.2. Giới thiệu về các ngân hàng thương mại tỉnh Lào Cai ...................................40

3.2. Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng đối với các ngân hàng thương mại trên địa

bàn tỉnh Lào Cai dựa trên chính sách của NHNN............................................53

3.2.1. Thực trạng hoạt động tín dụng ........................................................................53

3.2.2. Các chính sách của NHNN để vận dụng quản lý rủi ro tín dụng ................63

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý rủi ro tín dụng đối với các NHTM trên địa

bàn tỉnh Lào Cai ...............................................................................................83

3.3.1. Yếu tố khách quan...........................................................................................83

3.3.2. Yếu tố chủ quan ..............................................................................................85

v

3.4. Đánh giá tình hình quản lý rủi ro tín dụng đối với các NHTM trên địa bàn

tỉnh Lào Cai ......................................................................................................87

3.4.1. Kết quả đã đạt được ........................................................................................87

3.4.2. Những hạn chế ................................................................................................89

CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG

ĐỐI VỚI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH

LÀO CAI.........................................................................................................95

4.1. Định hướng đối với các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Lào Cai........95

4.1.1. Định hướng hoạt động kinh doanh..................................................................95

4.1.2. Định hướng hoạt động tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng dựa trên chính

sách của NHNN................................................................................................97

4.2. Giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng đối với các NHTM trên địa bàn

tỉnh Lào Cai dựa trên chính sách của NHNN...................................................98

4.2.1. Nâng cao nhận thức về quản lý rủi ro tín dụng...............................................98

4.2.2. Thực hiện đúng quy trình, quy chế tín dụng nhằm nâng cao công tác quản

lý rủi ro tín dụng...............................................................................................99

4.2.3. Nâng cấp hệ thống thông tin minh bạch chính xác .......................................102

4.2.4. Xây dựng và thực hiện các chính sách tín dụng phù hợp .............................103

4.2.5. Xây dựng các giới hạn an toàn trong hoạt động tín dụng .............................105

4.2.6. Nâng cao chất lượng kiểm tra, giám sát khoản vay ......................................105

4.2.7. Nâng cao trình độ nguồn nhân lực ................................................................109

4.3. Kiến nghị..........................................................................................................111

4.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ.........................................................................111

4.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước .......................................................112

4.3.3. Kiến nghị với Ngân hàng Saigonbank và SHB Việt Nam............................112

KẾT LUẬN............................................................................................................114

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................115

PHỤ LỤC................................................................................................................117

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt

CIC Trung tâm thông tin tín dụng ngân hàng

DNNN Doanh nghiệp nhà nước

HĐQT Hội đồng quản trị

L/C Thư tín dụng

NHNN Ngân hàng nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

NQH Nợ quá hạn

QLRRTD Quản lý rủi ro tín dụng

RRTD Rủi ro tín dụng

TMCP Thương mại cổ phần

TNHH Trách nhiệm hữu hạn

TSBĐ

TTTM

SXKD

Tài sản bảo đảm

Trung tâm thương mại

Sản xuất kinh doanh

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2. 1. Bảng ý nghĩa của điểm số các biến.........................................................34

Bảng 2. 2. Ý nghĩa của điểm số bình quân ...............................................................34

Bảng 3. 1. Nguồn nhân lực của Saigonbank Lào Cai ...............................................43

Bảng 3. 2. Nhân sự của Saigonbank Lào Cai năm 2017...........................................44

Bảng 3. 3. Hoạt động tín dụng tại Saigonbank Lào Cai...........................................46

Bảng 3. 4. Kết quả hoạt động kinh doanh của Saigonbank Lào Cai.........................47

Bảng 3. 5. Một số chỉ tiêu kết quả hoạt động kinh doanh của SHB Lào Cai ...........51

Bảng 3. 6. Cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn đối với các NHTM tỉnh Lào Cai ...............53

Bảng 3. 7. Cơ cấu tín dụng theo loại tiền đối với các NHTM tỉnh Lào Cai .............56

Bảng 3. 8. Cơ cấu tín dụng theo TP kinh tế đối với các NHTM tỉnh Lào Cai..........58

Bảng 3. 9. Cơ cấu tín dụng theo quy mô khách hàng đối với các NHTM tỉnh

Lào Cai ........................................................................................................60

Bảng 3. 10. Lợi nhuận đối với các NHTM tỉnh Lào Cai ..........................................62

Bảng 3. 11. Nhận diện và phân tích tình hình nợ quá hạn và nợ xấu đối với các

NHTM tỉnh Lào Cai.....................................................................................68

Bảng 3. 12. Kết quả đánh giá về nội dung nhận diện RRTD........................................70

Bảng 3. 13. Kết quả đánh giá về nội dung đo lường RRTD.........................................73

Bảng 3. 14. Tình hình trích lập dự phòng rủi ro tín dụng đối với các NHTM tỉnh

Lào Cai.........................................................................................................76

Bảng 3. 15. Kết quả đánh giá về nội dung kiểm soát và tài trợ RRTD ......................77

Bảng 3. 16. Đánh giá dư nợ phân theo nhóm nợ đối với các NHTM tỉnh Lào Cai..80

Bảng 3. 17. Kết quả đánh giá về nội dung theo dõi, đánh giá và điều chỉnh RRTD..82

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1. 1. Các loại rủi ro tín dụng ...........................................................................10

Sơ đồ 1. 2. Quy trình quản lý rủi ro tín dụng ...........................................................17

Hình 3. 1. Sơ đồ tổ chức của SHB Lào Cai ..............................................................49

Hình 3. 2. Biểu đồ về tỷ lệ tín dụng theo kỳ hạn của Saigonbank Lào Cai .............55

Hình 3. 3. Biểu đồ về tỷ lệ tín dụng theo kỳ hạn của SHB Lào Cai .........................55

Hình 3. 4. Chất lượng tín dụng đối với Saigonbank Lào Cai ...................................79

Hình 3. 5. Chất lượng tín dụng đối với SHB Lào Cai...............................................80

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Hệ thống các ngân hàng trong nền kinh tế thị trường luôn là những trụ cột của

nền tài chính nhà nước trước những cơ hội và thách thức mới. Cạnh tranh với các

ngân hàng nước ngoài có ưu thế hơn hẳn về phương diện vốn và công nghệ đòi hỏi

các ngân hàng trong nước phải có những chiến lược mang ý nghĩa sống còn. Hệ

thống ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam cũng như các nước đang phát triển

phải đối mặt đó chính là tính ổn định của hệ thống ngân hàng, trước nguy cơ bùng

phát nợ xấu, nợ dưới chuẩn. Rủi ro tín dụng luôn là căn bệnh bẩm sinh vốn có của

nền kinh tế thị trường, gắn liền với khả năng lợi nhuận bao giờ cũng xuất hiện những

rủi ro tiềm tàng đối với nó. Việc cần thiết phải có những biện pháp linh hoạt để hạn

chế rủi ro là vô cùng quan trọng và cấp thiết. Rủi ro xảy ra làm cho ngân hàng tổn

thất về mặt tài chính, bị thua lỗ, nghiêm trọng hơn có thể bị phá sản. Không những

thế nó còn làm giảm úy tín của ngân hàng, đây là tổn thất còn lớn hơn rất nhiều so

với những tổn thất về mặt tài chính. Do đó, vai trò quản lý rủi ro tín dụng của ngân

hàng nhà nước (NHNN) đối với các NHTM có vai trò vô cùng quan trọng, định

hướng cho mọi hoạt động kinh doanh của các NHTM qua các chính sách, định

hướng, quy định, kế hoạch. NHNN tạo hành lanh pháp lý và đòn bẩy tài chính cho

các NHTM phát triển, có ý nghĩa quan trọng trong việc đẩy lùi và kìm chế lạm phát,

từng bước ổn định giá trị đồng tiền và tỷ giá, góp phần cải thiện kinh tế vĩ mô, môi

trường đầu tư và sản xuất kinh doanh. Đồng thời góp phần tích cực cho việc duy trì

tăng trưởng kinh tế với nhịp độ cao trong nhiều năm liên tục. Hạt động kinh doanh

của các NHTM trên địa bàn cả nước đã và đang mở rộng quy mô và nâng cao chất

lượng. Tuy nhiên tỷ trọng các nguồn thu từ hoạt động cho vay vẫn chiếm tỷ lệ cao

trong tổng nguồn thu của ngân hàng, rủi ro từ hoạt động cho vay là rất lớn, để giảm

thiểu rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng cần phải nhìn nhận và đánh giá rõ

về vai trò quản lý của NHNN đối với các NHTM.

Thực tế từ năm 2005, NHNN đã ban hành nhiều quy định mới về quản lý rủi ro

tín dụng, an toàn hoạt động ngân hàng và quản lý tín dụng, đặc biệt là quy định về

phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng rủi ro tiến dần tới các chuẩn mực quốc tế.

Bản chất của rủi ro tín dụng là do khách hàng sử dụng vốn không hiệu quả do môi

2

trường kinh doanh. Nhưng với sự quản lý rủi ro tín dụng của NHNN đối với các

NHTM đã có vai trò giảm thiểu rủi ro trong kinh doanh.

Các NHTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai nằm trong xu thế phát triển chung của hệ

thống NHTM ở Việt Nam, có nguồn thu khá cao trong cơ cấu doanh thu, thu nhập từ

hoạt động tín dụng vẫn đang chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu thu nhập của các

NHTM. Dưới sự quản lý của NHNN nói chung về công tác quản lý rủi ro tín dụng đã

tạo ra nhiều thay đổi tích cực tuy nhiên vấn đề rủi ro tín dụng bị ảnh hưởng tác động

từ nhiều yếu tố khác nhau, có thể do môi trường, do năng lực của khách hàng yếu

kém, do chưa vận dụng được hiệu quả toàn bộ các chính sách của NHNN trong quá

trình thẩm định hồ sơ của khách hàng, chưa nắm bắt được tình trạng sản xuất kinh

doanh, tình hình tài chính của khách hàng... Do đó, thực tế hoạt động của các NHTM

vẫn bộc lộ nhiều yếu kém, chưa đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế, hiệu quả kinh

doanh chưa cao, rủi ro và tiềm ẩn rủi ro lớn, năng lực quản trị kinh doanh còn nhiều

hạn chế. Trong xu thế hiện nay, thị trường tài chính ngày càng sôi động và biến đổi khó

lường, sự cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại (NHTM) càng trở nên quyết liệt

hơn. Tốc độ tăng trưởng tín dụng nhanh nhưng khả năng quản lý rủi ro chưa thật

hiệu quả cao. Việc quản lý chất lượng nợ, hạn chế rủi ro xảy ra trong hoạt động tín

dụng là mục tiêu cao nhất các NHTM đặt ra trong giai đoạn này.

Vì vậy, yêu cầu tăng cường và hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý rủi ro tín

dụng của NHNN đối với các NHTM cũng cần được quan tâm nghiên cứu, để nâng

cao hiệu quả hoạt động chung của các NHTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai.

Với những lý do trên, và từ thực tế đối với các ngân hàng thương mại trên địa

bàn tỉnh Lào Cai, tôi lựa chọn đề tài “Quản lý rủi ro tín dụng đối với các ngân

hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Lào Cai” để nghiên cứu.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Đánh giá thực trạng quản lý rủi ro tín dụng trên cơ sở vận dụng chính sách

của ngân hàng nhà nước (NHNN), trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp nhằm hoàn

thiện và tăng cường quản lý rủi ro tín dụng, qua đó góp phần nâng cao chất

lượng tín dụng trong các NHTM trên địa bàn tỉnh Lào Cai.