Quản Lý Nhà Nước Về Khai Thác Khoáng Sản Trên Địa Bàn Tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

ĐÀO TRỌNG ĐỆ

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÒA BÌNH

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ NGÀNH: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. ĐỒNG THỊ VÂN HỒNG

Hà Nội, 2020

i

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết

quả nghiên cứu được trình bày trong Luận văn là trung thực, khách quan.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho học viên thực hiện luận văn

đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong Luận văn này đều được chỉ rõ

nguồn gốc.

Hà Nội, ngày tháng năm 2020

Học viên

Đào Trọng Đệ

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, thực hiện luận văn, tôi đã nhận được sự

giúp đỡ, tận tình của các thầy cô giáo giáo trường Đại học Lâm nghiệp và của

các đồng chí cán bộ của Văn Phòng UBND tỉnh Hòa Bình, Sở Tài nguyên và

Môi Trường Hòa Bình, Sở Công Thương Hòa Bình, Sở Xây dựng Hòa Bình,

Cục Thống kê tỉnh Hòa Bình, phòng Tài nguyên và Môi trường của UBND

các huyện.

Tôi xin chân thành cảm ơn tới các đồng chí lãnh đạo, bạn bè đồng

nghiệp các Sở, Ban, Ngành nói chung và tập thể Lãnh đạo, cán bộ công chức,

viên chức Sở Công Thương Hòa Bình nói riêng đã dành sự quan tâm, giúp đỡ

và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện Luận văn.

Đặc biệt tôi trân trọng cảm ơn sự hướng dẫn khoa học của giảng viên

TS. Đồng Thị Vân Hồng – Đại học Thủ Đô Hà Nội đã tận tình hướng dẫn,

giúp đỡ tôi thực hiện và hoàn thành Luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, ngày tháng năm 2020

Học viên

Đào Trọng Đệ

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT............................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ HỘP THƯ..................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC

VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN................................................................ 6

1.1. Cơ sở lý luận quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản....................... 6

1.1.1 Các khái niệm .................................................................................... 6

1.1.2. Vai trò của khai thác khoáng sản và sự cần thiết của quản lý nhà

nước về khai thác khoáng sản .................................................................... 9

1.1.3. Nguyên tắc quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản ................. 12

1.1.4. Trách nhiệm quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản ............... 14

1.1.5. Nội dung quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản..................... 16

1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về khai thác

khoáng sản ................................................................................................ 23

1.2 Cơ sở thực tiễn quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản................... 27

1.2.1. Kinh nghiệm công tác quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản

của một số địa phương.............................................................................. 27

1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Hoà Bình......................................... 29

1.2.3. Các nghiên cứu có liên quan .......................................................... 30

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 32

2.1. Đặc điểm cơ bản của tỉnh Hòa Bình ..................................................... 32

iv

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên........................................................................... 32

2.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ........................................................... 39

2.1.3. Đánh giá chung về đặc điểm của tỉnh Hòa Bình ảnh hưởng đến

công tác quản lý Nhà nước về khai thác khoáng sản ............................... 44

2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 45

2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu và chọn mẫu nghiên cứu ..... 45

2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin..................................................... 46

2.2.3.Phương pháp xử lý và phân tích số liệu .......................................... 47

2.2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................... 48

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................ 50

3.1. Tổng quan về hoạt động khai thác khoáng sản của tỉnh Hoà Bình ...... 50

3.1.1. Thực trạng về tài nguyên khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hòa Bình 50

3.1.2. Thực trạng khai thác và chế biến khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hòa

Bình........................................................................................................... 51

3.2. Thực trạng quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn

tỉnh Hòa Bình thời gian qua ......................................................................... 58

3.2.1. Hệ thống tổ chức quản lý của Ủy ban nhân dân tỉnh Hòa Bình về

hoạt động khai thác khoáng sản............................................................... 58

3.2.2. Ban hành, chỉ đạo triển khai thực hiện pháp luật, chính sách các

quy định của Nhà nước về khai thác khoáng sản..................................... 60

3.2.3. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch khai thác khoáng sản.................... 64

3.2.4. Cấp, gia hạn, thu hồi Giấy phép khai thác khoáng sản ................. 72

3.2.5. Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về tài nguyên khoáng

sản............................................................................................................. 74

3.2.6. Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát về khai thác khoáng sản... 75

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản tại

tỉnh Hòa Bình............................................................................................... 77

3.3.1. Cơ chế chính sách pháp luật của Nhà nước................................... 77

v

3.3.2. Bộ máy quản lý nhà nước trong hoạt động khai thác khoáng sản. 80

3.3.3. Sự phối hợp của các cơ quan quản lý nhà nước ............................ 82

3.3.4.Chính sách khen thưởng và chế tài xử phạt .................................... 83

3.3.5. Yếu tố thuộc về doanh nghiệp khai thác ...................................... 84

3.4. Đánh giá công tác quản lý Nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa

bàn tỉnh Hòa Bình ........................................................................................ 87

3.4.1. Những kết quả đạt được.................................................................. 87

3.4.2 Những hạn chế................................................................................. 88

3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................... 89

3.5. Định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước

về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hoà Bình ................................... 90

3.5.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về quản lý tài nguyên khoáng

sản............................................................................................................. 90

3.5.2. Định hướng về quản lý khai thác khoáng sản tỉnh Hoà Bình ........ 92

3.5.3. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản

trên địa bàn tỉnh Hoà Bình....................................................................... 94

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 106

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 108

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Nguyên nghĩa

1 UBND Ủy ban nhân dân

2 GTSX Giá trị sản xuất

3 DT Diện tích

4 NĐ Nghị định

5 QĐ Quyết định

6 CP Chính phủ

7 QH Quốc hội

8 TNHH Trách nhiệm hữu hạn

9 DN Doanh nghiệp

10 CP Cổ phần

11 KTQD Kinh tế quốc doanh

12 CN Công nghiệp

13 XD Xây dựng

14 KTKS Khai thác khoáng sản

15 SX Sản xuất

16 VLXD Vật liệu xây dựng

17 SP Sản phẩm

18 NSNN Ngân sách nhà nước

19 VLNCN Vật liệu nổ công nghiệp

20 KT-XH Kinh tế -xã hội

21 QLNN Quản lý nhà nước

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Các thông số thống kê nhiệt độ bình quân trong năm.................... 35

Bảng 2.2. Dân số phân theo giới tính và khu vực thành thị - nông thôn ........ 41

Bảng 2.3. Tốc độ gia tăng dân số qua các năm............................................... 42

Bảng 3.1. Sản lượng khai thác đá từ 2017 - 2019........................................... 53

Bảng 3.2. Danh sách mỏ đá vôi xi măng, sét xi măng được cấp phép khai thác 55

Bảng 3.3. Các loại giấy phép khai thác khoáng sản khác đã được cấp phép

khai thác trên địa bàn tỉnh Hoà Bình............................................................... 56

Bảng 3.4. Sản lượng khai thác khoáng sản từ năm 2017-2019 ...................... 58

Bảng 3.5. Các văn bản pháp luật về hoạt động khoáng sản của tỉnh Hòa Bình

giai đoạn 2017 - 2019...................................................................................... 61

Bảng 3.6. Quy hoạch khai thác ba loại khoáng sản làm VLXD thông thường trên

địa bàn tỉnh Hoà Bình giai đoanh 2014 - 2019, tầm nhìn đến 2024................... 66

Bảng 3.7 Kế hoạch khai thác khoáng sản (2017 - 2019)................................ 68

Bảng 3.8. Thu tiền cấp quyền k hai thác khoáng sản (2017 - 2019)............... 71

Bảng 3.9 Quy định về giá tính thuế tài nguyên của UBND tỉnh Hòa Bình.... 71

Bảng 3.10. Số lượng giấy phép khai thác theo năm cấp phép 2017 - 2019.... 73

Bảng 3.11. Kết quả xử lý doanh nghiệp, cá nhân vi phạm trong khai thác

khoáng sản ............................................................................................ 76

Bảng 3.12 Số lượt đơn vị bị xử phạt theo nguyên nhân vi phạm ................... 77

(2017-2019)..................................................................................................... 77

Bảng 3.13. Đánh giá sự phù hợp về văn bản pháp luật, qui hoạch, cấp giấy

phép của cơ quan quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp............................. 79

Bảng 3.14. Trình độ đào tạo, chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ quản

lý về khoáng sản tại tỉnh Hòa Bình ................................................................. 81

Bảng 3.15. Thu ngân sách trong hoạt động khoáng sản tỉnh Hòa Bình

(2017- 2019).......................................................................................... 83

viii

Bảng 3.16. Trình độ học vấn, thâm niên công tác của đội ngũ quản lý doanh

nghiệp khai thác mỏ ........................................................................................ 85

Bảng 3.17. Đánh giá về công nghệ khai thác, chế biến của các doanh nghiệp... 86

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ HỘP THƯ

Hình 2.1. Bản đồ hành chính tỉnh Hòa Bình ............................................ 32

Hình 3.1. Sơ đồ bộ máy công tác quản lý nhà nước về tài nguyên

khoáng sản tỉnh Hòa Bình........................................................................... 59

Hộp 3.1. Công tác xây dựng quy hoạch về tài nguyên khoáng sản.... 67

làm vật liệu xây dựng................................................................................... 67

Cấp giấy phép hoạt động theo qui hoạch khoáng sản phê duyệt........ 73

Hộp 3.3. Ban hành văn bản về hoạt động khai thác khoáng sản kịp

thời .................................................................................................................. 78

Hộp 3.4. Sự phối hợp của các cơ quan quản lý nhà nước trong công

tác quản lý khai thác khoáng sản .............................................................. 82

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nguồn tài nguyên khoáng sản là những tài nguyên hóa thạch được

hình thành qua hàng triệu năm và không thể tái tạo trong thời gian ngắn. Tài

nguyên thiên nhiên là toàn bộ giá trị vật chất sẵn có trong tự nhiên (nguyên

liệu, vật liệu do tự nhiên tạo ra mà loài người có thể khai thác và sử

dụng trong sản xuất và đời sống), là những điều kiện cần thiết cho sự tồn tại

của xã hội loài người. Tài nguyên thiên nhiên phân bố không đồng đều về

mặt địa lý và đại bộ phận nguồn tài nguyên thiên nhiên có giá trị kinh tế cao

hiện nay đều được hình thành qua quá trình phát triển, tiến hóa lâu dài của

lịch sử. Các đặc điểm trên cho thấy tài nguyên thiên nhiên là rất quý hiếm,

cần được bảo vệ, sử dụng một cách hiệu quả, tiết kiệm. Khoáng sản là một

bộ phận trong nguồn tài nguyên thiên nhiên quý hiếm đó.

Năm 2010, Luật Khoáng sản ra đời và có hiệu lực từ ngày 01/7/2011

với nhiều quy định đổi mới đã giúp cho việc phân cấp thẩm quyền cấp giấy

phép hoạt động khoáng sản theo hướng giảm bớt thủ tục hành chính, tăng

cường hiệu quả quản lý nhà nước về khoáng sản, trong đó nâng cao trách

nhiệm của chính quyền địa phương, sự quản lý của Trung ương trong việc

cấp phép thăm dò và khai thác. Theo đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường và

Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh là cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp

phép cho hoạt động khoáng sản (gồm giấy phép thăm dò, giấy phép khai

thác khoáng sản).

Khai thác khoáng sản (KTKS) là hoạt động nhằm thu hồi khoáng

sản. Với chủ trương kinh tế hóa ngành tài nguyên và môi trường

(TNMT), KTKS thực sự được coi là một hoạt động kinh tế với thước đo là

tiết kiệm, hiệu quả và mục tiêu là lợi ích.

Công tác quản lý nhà nước (QLNN) về khai thác khoáng sản đã đạt được

một số kết quả đáng kể trong thời gian qua. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn

2

nhiều tồn tại, hạn chế bất cập trong công tác này. Hệ thống văn bản qui phạm

pháp luật về khoáng sản cơ bản đã đầy đủ nhưng còn nhiều khó khăn, vướng

mắc khi thực hiện, hệ thống các cơ quan QLNN về khoáng sản từ Trung ương

đến địa phương chưa hoàn thiện, lực lượng cán bộ làm công tác QLNN về

khoáng sản chưa đáp ứng được về số lượng và yêu cầu chuyên môn, thông tin,

số liệu cơ bản về nguồn khoáng sản chưa được quản lý tốt, chặt chẽ…

Với 125 điểm mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường,

khoáng sản sét, đá vôi xi măng; 25 mỏ quặng sắt, 23 mỏ quặng đồng; 12

mỏ quặng chì kẽm; 5 mỏ quặng đa kim; 26 mỏ khoáng sản than và một số

các mỏ khoáng sản khác được cấp phép khai thác dài hạn và ngắn hạn, hoạt

động khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hòa Bình khá sôi động. Tuy

nhiên, việc quản lý và khai thác tài nguyên khoáng sản trên địa bàn tỉnh

Hoà Bình diễn ra hết sức phức tạp, thể hiện ở việc cấp Giấy phép thăm dò,

khai thác khoáng sản còn nhiều bất cập, chồng chéo, tình trạng khai thác

khoáng sản trái phép, tranh chấp mỏ, tàn phá môi trường đang diễn ra khá

phổ biến.... Một số biện pháp, giải pháp quản lý Nhà nước chưa được thực

hiện hoặc thực hiện chậm so với kế hoạch, hiệu quả thấp như: việc tuyên

truyền phổ biến thực hiện chính sách, pháp luật về khoáng sản chưa triệt để;

Sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong quản lý khai thác khoáng sản

còn chưa kịp thời; Công tác thanh tra, kiểm tra chưa quyết liệt; Ý thức của

một số chủ thể trong hoạt động khai thác khoáng sản chưa cao…

Để đánh giá công tác quản lý nhà nước về hoạt động khai thác khoáng

sản trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Hòa Bình, việc nghiên

cứu thực trạng để thấy những kết quả đạt được và những mặt tồn tại trong

QLNN về khai thác khoáng sản của tỉnh, từ đó đưa ra những giải pháp khắc

phục phù hợp góp phần khai thác hiệu quả và tiết kiệm nguồn tài nguyên

khoáng sản trên địa bàn tỉnh là vấn đề mang tính cấp thiết hiện nay.

3

Xuất phát từ thực tế khách quan đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý

nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hoà Bình" làm đề tài

thạc sỹ của mình.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến

công tác quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản, luận văn đề xuất một số

giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về khai thác khoáng

sản trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.

2.2. Mục tiêu cụ thể

Hệ thống hóa cơ sơ lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với

khai thác khoáng sản.

Đánh giá thực trạng về quản lý nhà nước đối với khai thác khoáng sản

trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.

Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về khai thác

khoáng sản trên địa bàn Tỉnh.

Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về khai

thác khoáng sản trên địa bàn Tỉnh.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Thực trạng công tác quản lý Nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa

bàn tỉnh Hoà Bình.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Về nội dung:

+ Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản tại

tỉnh Hòa Bình trong thời gian qua (2017 - 2019); Tìm ra những yếu tố ảnh

hưởng đến quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản và đề xuất các giải pháp

hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn

tỉnh Hoà Bình trong thười gian tới (2020 - 2025).

4

+ Đối tượng khảo sát: tập trung vào các doanh nghiệp khai thác khoáng

sản và cán bộ làm công tác QLNN trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.

Về không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu QLNN về khai thác khoáng

sản tại tỉnh Hoà Bình.

Về thời gian: Số liệu thứ cấp được thu thập trong giai đoạn 2017–

2019, số liệu sơ cấp được thu thập chủ yếu trong năm 2020, những giải pháp

đề xuất sẽ áp dụng từ năm 2020 - 2025.

4. Nội dung nghiên cứu

Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với khai thác

khoáng sản.

Thực trạng công tác quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản trên địa

bàn tỉnh Hòa Bình trong giai đoạn từ 2017 -2019.

Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về khai thác

khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.

Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về khai thác khoáng

sản trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.

5. Dự kiến kết quả nghiên cứu

Bộ số liệu thứ cấp và sơ cấp về thực trạng công tác quản lý nhà nước về

khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.

Báo cáo kết quả nghiên cứu của Luận văn.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn

Ý nghĩa khoa học: Góp phần hệ thống hoá những quan điểm, lý

thuyết về khoáng sản và công tác khai thác khoáng sản, từ đó làm cơ sở

cho những nghiên cứu sau này và phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã

hội của địa phương.

Ý nghĩa thực tiễn: Thông qua đánh giá thực trạng tình hình quản lý nhà

nước về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hoà Bình, làm rõ những tồn tại,

hạn chế và nguyên nhân. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp quản lý nhà nước

5

phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh, ngoài ra còn là tài liệu tham khảo hữu

ích cho các nhà quản trị khoáng sản cũng như những người có liên quan.

7. Kết cấu luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm ba chương chính sau:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về khai thác

khoáng sản;

Chương 2: Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu;

Chương 3: Kết quả nghiên cứu.